kimkat0390k Cyfarwyddyd I Gymmro Ddysgu Yr Iaith Seisnig: At Yr Hwn, Trwy Annogiad Y Beirniaid, Y Chwanegwyd Gramadeg Seisnig yn Gymmraeg. 1849. Robert John Pryse (Gweirydd ap Rhys) (4 Gorffennaf 1807 Llanbadrig, Môn - 3 Hydref 1889 Bethesda, Arfon).

13-01-2018

● kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org
● ● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm
● ● ● kimkat0960k Mynegai i’r testunau Cymraeg yn y wefan hon www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_mynegai_0960k.htm
● ● ● ● kimkat00390k Y tudalen hwn
...

(delw 0003)

Gwefan Cymru-Catalonia
La Web de Gal·les i Catalunya
The Wales-Catalonia Website

Cywaith Siôn Prys - Testunau Cymraeg ar y We

Cyfarwyddyd I Gymmro Ddysgu Yr Iaith Seisnig: At Yr Hwn, Trwy Annogiad Y Beirniaid, Y Chwanegwyd Gramadeg Seisnig yn Gymmraeg. 1849.

Robert John Pryse (Gweirydd ap Rhys) (4 Gorffennaf 1807 Llanbadrig, Môn - 3 Hydref 1889 Bethesda, Arfon).

Rhan 3 allan o 3: Tudalennau 200-274

Y Llyfr Ymwelwyr / El Llibre de Visitants / The Guestbook:

http://pub5.bravenet.com/guestbook/391211408/

Beth sy’n newydd yn y wefan hon?

6665_map_cymru_catalonia_llanffynhonwen_chirbury_070404

(delwedd 6665)

Rhan 1 allan o 3 (tudalennau 0-99) www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_180_cyfarwyddyd-i-gymmro_r-j-pryse_1_1849_0388k.htm

Rhan 2 allan o 2 (tudalennau 100-299): www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_180_cyfarwyddyd-i-gymmro_r-j-pryse_2_1849_0389k.htm

(delwedd B3070)

.....

(delwedd B4579)

llythrennau cochion = testun heb ei gywiro

llythrennau duon = testun wedi ei gywiro


(delwedd B4808) (tudalen 200)	200 CYFOSODIAD GEIRYDDOL. neu 'r swydd enwol; y perwyddiad see, yn y swydd adenwol; y rhagenw you, yn y cyflwr neu'r swydd ganolig; a'r gorair «öir, yn y swydd oradenwol. Y gair now, yn y sefyilra or- a'denwol, sydd yn gwasanaethu y gair «e«, yr hwn sydd adenw yn gweini ir rnaffenw /yn ei swydd enwol neu benaf; a'r rhaeenw yàu sydd yn y sefyllfa ganolig, heb fod yn llywod- raemu nac yn gweim, a'r sefjdlfa ganolîg hono syad yn cyfansoddi yr hyn a elwir y swydd ffanolig. §896. Mae yr ail froddeg yn hollol g^Sfelyb i'r gyntaf, o ran rhif a seíyUfaoedd swyddi mewnol treMad. § 897. Yn y drydedd firoddeg, dwy swydd yn unig a adroddir ynbennodol, er ei bod yn arwyddo trydeda swydd, yr honsy ddeaUedie. Y rhagenw I sydd yn y swydd enwol, a'r per^ wyddiadŵwir sydd yn y swydd adenwol; ac ymddengys y dawy swydd hyn fel yn ffurno broddeg eyflawn: ond mae 'r swydd ganolig o anghenrheidrwydd yn ddeÌEdledig, canys pan sicrhëir y byddys yn clywed, mae yn amlwç y cjfeîrir at rywbeth a gly wir, a thrwy chwanegu enw y rnywbeth hyny, cnwanegir trydedd swydd î'r íroddeg; fel hvn, I hear you. ^ Mae y drydedd íroddeg, gan hyny, yr hon a ymddengys yn cynnwys dim ond dwy swydd, mewn gwirionedd yn cynnwys tair, a'r bedwaredd âroddeg sydd adrithiad cyflawn yn unie o'r swyddi a adroddir yn dolìeithiol yn y drydedd. Y bimmiea froddeg a gynnwys swydd adenwol, ffanolîg, a goradenwoL § 898. Y chweched iroddeg a ymddengys fel yn cynnwys dim ond un swydd; ond y mae r un gair hwnw yn arwydüo tair o swyddi eraiU, obleçid y mae n gyfartal i froddeg gyflawn aoroddedig yn y geiriau hyn; I answer you affirmatẁely. Mae y froddeg hon yn cynnwys pedair swydd trefiiiad; a chan fod y gair yea yn oradenw cyfartal o ran ystyr i'r gor- adenw, affirmatẁely, mae yr hollÌroddegyngudd-ddeaUedîg trwy yr im gair hwnw, yes, §899. Mae y seithfed froddeg o*r un natur a'r chweched; canys yr enw silence, o'i ynganu fel rhyfeddeb, sydd air yn y swydd ganoHg a arwydda yr adroddiad o'r swyddi mewnol eraiU. Mae y banUefiad syml o'r gair silenee yn gyfartal i'r froddeg hon, I proclaim tilence here, ae y mae 'r froddeg yma ÿn cynnwys holl swyddi mewnol trefniad.

(delwedd B4809) (tudalen 201)	TREFNIAD BRODDEGAÜ. 201 Gellir dywedyd yn ddiogel, gan hyny, y cyfansoddir )jroddeff o ddwy swydd o leiaf, naìll ai yn adroddedig ai [dealleme, ac nad oes un froddeg yn cynnwys mwy na ' dr o wananol swyddi trefhiad. Ër nyny, gall y gwananol ^' hyn gael eu hail adrodd lawer gwaith drosodd yn yr Ideg, a'r gwahaniaeth yma rhwng swyddi syml a Iyg a gyfiuiBodda yr hyn a elwir nodwedd allanol Idegau. §901. Pan na chynnwysa broddeg seml ondtair o'rpedair swydd fewnol, rhaid ir un a hebçorir fod naill ai y ganolig neu yr oradenwol; canys gan mai yr enwol ar adenwol yw prif swyddi trefhiad, rhaid ir rhai hyn bob amser naill aî yn adroddedig neu yn ddealledig. Digwydda yp. fynych fod un gair yn a(mthio broddeç gymn, a bod y gair unigol hwnw yn perthyn i swydd israddol, megys y mae r gair yes yn ad- rithio swydd oradenwol, a'r gair ailence yn adnthio y swydd ganolig; ond ymhob amgylchiad or fath, bydd y swyddi enwol ac adenwol yn ddeaUedîg heb fod yn adroddedig. § 902. Gellir sjlwi yma, panyr adroddir broddeg âg un gair, yr adrìthia y gair hwnw yn gyflredinol un or ddwy swydd ^nadydynt yn anhebgorolangenrheidiol er adroddiad cyflawn o ddelfryd neu froddeff. Mae y rheswm am hyn yn amlwg; canys y mae 'r adroddiad pennodol o un or swyddi nad ynt yn anhebfforol angenrheiaiol ymhob broddeg, yn arwyado yr hebgonad or ddwy swydd y rhaid eu bod yn ddealledig, ar cynyw hebgoriad a gyfansodda dolieithiad dealladwy. § 903. Trwy ddosranu swddi broddeg a fyddo yn adroddiad cyflawn o ddelfryd, hawdd gweled paham y mae dwy swydd sydd yn anhebgorol angenrheidiol, a dwy swydd sydd yn an^henrheidiol yn unig mewn rhai amgylchiadau o fanyldeb neilltuoL § 904. Y swydd enwol a adrithia ddelfryd am y bod neu y peth a fyddo tan sylw. ' Y swydd adenwol a adritnia ddelfryd am foda neu sefyllfa y bod neu y peth hyny; ac am hyny mae y ddwy swydd hyn yn anhebgorol angenrheidiol i ady- nodi testyn neu sylfon {suhject) broddeç, §905. Y swyda oradenwol a adrithia ddelfryd am radd neültuol a pherthynol yn modd neu sefyllfa bod neu beth, ac y mae 'n hawdd aeall nad ydy w yn angenrheidiol bob amser nodi cysgodion manwl y radd berthynol a fyddo ymoddau neu sefySfaoedd pethau. Er engraiÔt, os dywedir, The weather is cold, mae y froddeg yn gyflawn, a'r delfryd yn cael ei adrodd yn gywir, er na chynnwysa ond dwy o swyddi gwahanol — yr enwol ar adenwol.

(delwedd B4810) (tudalen 202)	202 CYF080DIAD GEIEYDDOL. § 906. Dwy o swyddi yn unig a gynnwys y froddeg dan sylw, er ei bod yn cynnwys pedwar o eîriau, tri o'r sawTsydd yn adenwau, ac am nyny yn perthyn ir swydd adenwol. Pan berthyno amryw eiriau mewn broddeg ir un swydd, mae y froddeg yn gymmlyg; ond gan yr eglurir y gwananredion nyn eto, cyfyngir y sylwadau presennoì at yr hyn a wahân* iaetha y prif swyddi oddi wrth eu gilydd. § 907. Mae yn hawdd amgyffred y gellir adrodd delfryd yn llawn a chywir heb gynnorthwy swydd oradenwol, er y bydd gwasanaeth y swydd hono yn angenrheidiol pan yr ewyllysir bod yn bur fanwl yngwahLaniaethiad graddau cym- harol, megys yn yr engraifft ganlynol: The weather is very cold. Yma y gair very sydd oradenw yn egluro gradd yr oemi {cold)f ac, megys y mae r gair weather yn y swydd enwol, ar gair cold yn y swydd adenwol, y gair very sydd yn y swydd oradenwol. Y swydd gyntaf ar drydedd yn y froadeg hon a ddelir gan eiriau unigol; ond yr adenw dynodiadol thej yr adenw perwyddol ẁ, ar adenw ansoddebol cold, ydynt oll yn perthyn Tr ail swydd. Yn ol y golygiad yma ar swyddi trefhiad,ystyrir y cyflwr canolig fel yr olaf oran swydd; oblegid, er ei sefyllfa ganolig, ffweithreda mewn bath o swydd am- mwysol. Oherwydd hyn, mae yn rheidiol gwahaniaethu rhwng annibyniad ei sefyllfa a phwysigrwydd ei swydd. Ond, at ddosraniad y swyddi. § 908. Mae yn amlwg nad yw y swydd oradenwol yn an- genrheidiol ymhob broddeg; ar un modd y gellir dywedyd am y swydd ganolig: canys, mae yn adrithio delfryd am fod annibynol sydd yn meddu cyssylltiad canolig neu berthynol yn umg â phrif sylfon (jsuhject) y froddeg. ian y dywedir, I see clearly; I see you; hawdd deall nad yw yn angenrheidiol bob amser defìiyddio y swydd oradenwol, sydd yn egluro modd y gwelir, na 'r swydd ganolig, sydd yn egluro y person neu y peth a welir genym; fic am hyny, gellir hebgor y naill neu r llall, neu y ddwy, paewn broadeg a edrydd adelfryd am un peth yn unig oi briodoleddau cyflíredinol. § 909. Mae y ddwy swydd hyn, yr enwol ar adenwol, yn anhebgorol angenrheidiol ymhob broddeg; a'r ddwy eraül, y ganolig ar oradenwol, sydd yn angenrheidiol can belled yn unig ag y gofyno adroddiad o raddau perthynol am eu gwasanaetn.

(delwedd B4811) (tudalen 203)	BRODDEGAÜ »YML. 20^ 5 910. Mae o bwys i'r efiydyddddeall y rhan yma o'r mater yn drwyadl, oblegia arweinia ef i benderfynu, pynag pa nifer o eiriau a ddichon broddeff çynnwys, nas gallrhíf y ffwahanol swyddi fod yn fwy na phedair; ac, mewn rhai engreifftiau, yn ddim mwy na dwy neu dair; er y gellir adrithip pob swydd àg amryw eiriau yn yr un froddeg. Yna y canlyn, bod trefhiad geiriau mewn broddeg bur hir yn ddarostyngedig ir un eg- wyddorion cyŵedinolag ydyw trefhiad geiriau mewn broddeç bur fer; ac arweinia yr ystyriaeth yma yr efrydydd yn naturîoi at y gwahaniaeth sydd yn nodwead allanol broddegau. 2. Am Nüdwedd allanol Broddegau. § 911. O barth nodwedd unigol, gellir gwahaniaethu bro- ddegau wrth y gwahanol raddau o symledd neu gymhlygiaeth {jsomplexne88) a fyddont yn eu swyddi, a thrwy gymhwyso ein safon arferol o gyfaddasiad dosraniadol, canfyddir pedwar bath gwahanol o n'oddegau: Nodwedd aUanol ^ Broddegau, Syml. Cymmlyg. Cyfaiisawdd. Ammwyaol. BRODDEOAU SYML. § 912. Broddeg a ystyrir yn seml, pan fyddo pob un oi 0wyddi yn gynnwysedig mewn gair unigol; ond gall y gair bwn foa yn syml neu gyfansawdd heb newid nodwedd y froddeg, Er engraifft: — (1.) We conyerse freely. (2.) We conyerse with pleasure. (3.^ You injure yourself. (4.) You are in danger. (5.) They sleep. (6.) We imderstand you now. §913. Mae y broddegau hyn oll yn syml, er bod swyddi goradenwol yr ail aV bedwaredd yn cael eu hadrithio gan eirîau cyfansawdd; hyny yw, gan gyflyrau goradenwol enwau, y sawl a ofynant gynnorthwy banynau er eu gwneyd yn gyfr artal i oradenwau rheolaidd a chyîlawn. §914. Gall broddeg seml gynnwys dwy neu dair neu y bedair swydd; ond unwaith yn unig y rhaid adrithiopob un o'r swyddi: canys, os ail adroddir rhyw un o*r swyddi mewn broddeg, newidir y nodwedd, a gwneir y froddeg yn gym^ mlyg. i The extemal character of sentences.

(delwedd B4812) (tudalen 204)	204 CYF080DIAD GEIRYDDOL. BBODDEGAU CYMMLYG. § 915. Mae rhai broddegau a ystyrir yn gyffiredin yn syml, mewn gwirionedd yn gymmlyg, er na chynnwysant bob un o'r pedair swydd semi. Mae y nroddeg ganlynol yn gymmlyg, er nad yw yn cynnwys ond pedwar gair yn unig; canys y mae tri or geirìau hyny yn ail adrodd yr un swydd gyf&edinol»ao felly dwy swydd s/n cyfansoddi yr holl froddeg. The weather is cold. Os dywedir, The weather is very cold, cynnwys y froddeg dair gwanhanol swydd, ond nid ydyw yn fwy cymmlyg; oblegidnid oes ynddi eto ond un swydd gym-mlyg, y ddwy eraill ynt hollol syml. §916. Gall un, neu ddwy, neu dair, neu bob un o swyddi broddeg syml gael eu haU adrodd amryw weithiau, a gaU y cyfry w ailadroddion fod yn fwy neu lai Uuosog a chymmlyg. (1.) WiUiam's son \| is coming \| here. (2.) We I shaU retum \| to town \| in the cool of the eyening. (3.) We I met i multitudes of people returaing from the fidr \| last eyening. §917. Mae pob un o'r tair broddeg hyn yn fwy neu lai cymmlyg; ond heblaw bod aUadroddiad o amryw o'r swyddi syml yn eu gwneyd yn gynmilyg, gellir sylwi ar fath o duedd- iad mewn rhai.geiriau at gymdeitnÉtóiad, trwy yr hynyrym- ddengys fod rhyw heibiau o swyddi unigol yn adrithio gwa- hanol gyttyriadau {aggregations) neu swyddi cynnuUiadol. Gwahanwya yr heibiau hyn trwy roddi Uinellau oychain un- ionsyth rhyngddynt. § 918. Mae y ẃoddeg gyntaf yn cynnwys tair swydd seml, un or sawl a adroddir dair çwaith. Y gair son a adrithia y swydd enwol; y geiriau WillianCs, ŵ, a comingf ydynt ail- adroddion or swydd adenwol; ar swydd oradenwol a adriüiir gan y gair here. Ond y mae 'n amlwg fod y geiriau WtUiam's son yn fiurfio haib neu adfrawdd wahaniaethol, a eUir alw yr adfrawdd enwol {nominal clause), oblegid y mae'r enw son yn y cyflwr enwol, ac y maer adenw WiUiam^s yn cael ei glymu wrtho mewn modd mwy neiUtuol nar adenwau is a cofning^ er bod yr enw mewn ystyr mor gydgyssylltiol âr naìU o'i ad- enwau âg ydyw â'r llall. Maen hollol amlwg, er hyny, bod y geiriau is a coming yn cydsefyU fel adfrawdd adenwol, a bod y gair here yn sefyll yn unig fel adrithiad (reprêsentatioe) o*r adfrawdd neu y swydd oradenwol. § 919. Wrth y tueddiad yma i âurfio heibiau neu adfroddau.

(delwedd B4813) (tudalen 205)	BRODDEOAU CYMMLYG. 205 ymddengys bod rhai swyddi arlywiadoP y sawl a fiurfiant wahanol gyttyriadau bycnain, ac wrth fanylu canfyddir mai y «wyddi arlywiadol hj^i yw swyddi cjmtefig broddeg pan yn eî ffurf symlaf. Cymmerir, er engraifft, y drydedd fìroddeg (§ 916), a thröir hi i'w helfenau syml. We met multitudes last eyening. Yma canfyddir pedair swydd seml cyfansoddiad, pob un yn cael ei hadrithio gan air unìgol, oddi eithr yr olaf, yT hon a adrithir â gair cyfansawdd, wedi ei fifurfio o ddau air a gydir ynghyd g^n gyssylltnod. Dewiswyd y gair cyfansawda tan sylw yn fwriadol yn hytrach na goradenw syml, er dangos y modd y ffellir cyttyru amry w swyddi uni^l yn un gair neu adfrawd^ i a(mthio un swydd wahanol ynghyfansoddiad broddeg; ac y maer engraifft yma o ddau air wedi eu gweith- redol gydgyssylltu i adrithio un swydd, yn dangos yn fanwl fel y mae amryw eiriau a berthynont i swyddi gwahanol yn ffurfio un cyttyriad neu haib bennodol dan ddylanwad un swydd arlywiadol. Mynych y gwelir nifer o w^hanol eiriau wedi eu cydio ynghyd â chyssyutnodau i ffurfio un gair ar- wyddocaol, megys y "never-to-be-/orffotten treachery" &c. Er med un adenw cyfansawdd yn unig a ffurfia yr haib yma eiriau, eto mae 'n gyfansoddedig o ddau wahanol adenw ac uu goradenw. §920. Naturiol, gan hyny, ydyw i brif swyddi brodde^ fforfío cyttyriadau pennodol o wahanol swyddi unigol, ac i bob un or cyttyriadau neu adfroddau hyn adrithio un swydd gynnulledig dan ddylanwad y prif air. Y ffwahaniaeth yma rawng swydd seml ac un gyfansawdd, y(fyw yr achos o*r gwahaniaeth sy rhwnff nodwedd syml a chymmlyg brodd- egau; ac er nad arferol ydyw cydio swyddi unigol is-gyttyr- iadau, fel y cydir gwahanol aelodau gair cyfansawdd, â chyssylltnodau, eto mae egwyddor cyssylltiad yr un yn y ddíau amsylchiad. §921. Yn y firoddeg yma — We metmuUittideslast-e^emnaf y gair toe a adrithia y brif swydd enwol; met^ y brif swydd adenwol; y gair mtdtîtudes, y Drif swydd ganoíig; a'rgeiriau last-eveninfft a adrithiant y brif swydd oradenwol, er i fanyn neu swyddwisg y cyflwr goradenwol gael ei hebgor. Pe rhoddid y swyddi yn gyímwn, byddai fel hyn; — We met muUitudes on-last-evening. Oddi eithr y gair cyfansawdd a adrithia swydd oradenwol y froddeg hon yn ei ffurf gym- mlyg gyntaf, mae yn amlwg mai y ganolig ywyr unig swydd gymnsawdd sydd yn y froadeg; canys y mae'r geiriau we a ^ Predominant.

(delwedd B4814) (tudalen 206)	206 CYP080DIAD OEIRYDDOL. met \n berffaith syml. Trwy drefhu y geiriau yn y dull can- lynol, bydd yn amlwg y cyttyrir yr holl is-swyddi unigol braidd gyda'r gair multitudes, mewn un adfrawdd gyffred- inol: — Last eyening \| we \| met \| multitudes-of-people-retuming-from- the-fair. Bydd hyn yn fwy amlwg os hebgorir y gair multittides, canys yna gwelir y gommedd ei osgorddlu^ (os goddefir y gair) ífurfio cymdeimasiad uniongyrch âr prif swyddi eraiü: — La8t-evening \| we \| met \| of-people-retuming-from-the-fair. Mae yn amlwg yma nas dichon y gosgorddlu weithredu heb gynnorthwy eu ty wysog, sef y swydd arweiniol; ond y gall hi weithredu heb ei gosgorddlu (sateUites): — lÁst evening ive met multitudes. § 922. Os dosrenir y swyddi unigol a gyttyrir ynghyd dan ddylanwad digyfrwng y swydd ganolig a adrithir yma gan y gair multitudeSf canfyddir yn gyntaf, y gair of-people, yr hwn sy gyflwr adenwol neu adenw cyfartal; yn ail, y gair retum- ififff yr hwn sydd adenw perwyddol; ac yn drydydd, y gair ay{ein8a.wáá, from-the-fair, yr nwn sy gyflwr goradenwol, neu oradenw cyíartal, gwedi ei gydio â'r adenw dynodiadol íAc, er adrithio un swydd sengl. Felly, nid yn unig cyttyrir yr is-swyddi unigol yn un aafrawdd dan ddylanwad un swyad gyfifredinol, ond ffurfir dwy o'r is-swyddi hyn eu hunain o eiriau cyfansawdd neu is-heibiau o wahanol swyddi. § 923. Y gwahaniaeth arbenigol rhwng broddeg seml ac un gymmlyg, ydyw, bod holl swyddi y naenaf yn berffEÛth syml neu unigol; a bod un, o leiai, os nad holl swyddi yr olaf, wedi ei ffurfio o adfroddau, neu heibiau o is-swyddi unigoí dan ddylanwad prif swyddi y froddeg pan yn ei seíyUfa symlaf. Daw hyn yn amíycach eto pan dreithir ar gystraw- iad broddegau. Digon y w sylwi, yn y fan yma, mai yr enw ar adenw perwyddol, y sawl a gyfieuir^ ynghyd i adrithio prif ddelfryd y froddeç, a phriodoledd arweiniol y delfryd. hwnw, ydyw yr arweiniol swyddi enwol ac adenwol bob amser yn y froddeg. Mae'n wir y cyfansoddir adfroddau prif froddegau weithiau o froddegau cyfan, ond yr un egwyddor a ly wodraetha yn y ddau amgylchiad; canys y mae'r froddeg, yr hon yn unig a ffurfia adfrawdd o froddeg fwy cyffredinol, yn llywodraethu ei swyddi unìgol ei hun, bron yr un fath a phe byddai mewn seíyìlfa annibynol. Cyfansoddir prif gorff ' SateUitea, « Conjugated.

(delwedd B4815) (tudalen 207)	BEODDEGAU CYFANSAWDD. 207 lm)ddeg, gan hyny, o enw a pherwyddiad cyfieuedig {conffi- gated), mewn cyssyUtiad uniongyrch â'rprif swyddiperthynol, y ganolig a'r oradenwol, pan ddigwyddo i un neu y ddwy 8wydd hyn gael eu hadrodd mewn broddeg. Mae yn hawdd canfod prif swyddi broddeg gymmlyg trwy ei throi yn froddeg seml noeth, yna gwelir pa rai or prif gyflyrau a ffurfìasant gyttyriadau cryno er chwanegu grym eu swyddi. §924. Pan dröîr broddeç gymmiyg fel hyn iw phrif swyddi syml, bydd yn hawdd deall bod y swyddi a ffurfiwyd Ì8-attyriadau, yn hollol gyfartal i air cyfansawdd. Trwy gydio geiriau adlawiadol {secondary) ynghyd â chyssyllt- nodau, er ffurfio un cyttyriad cryno, enhuddir y gosgorddlu, megys, gan eu harweinydd, a ffurfia yr holl haib un swydd gyfansawdd, a adrithir, gan gnewuUyn y brif swydd, pynag pa un a fyddo ai yr enwol, yr adenwol, y ganoHg, ai yr orad- enwol. §925. Çedair prif swydd sydd i froddegau, ymhob am- gyíchiad, a gaU nifer y prif swyddi hyn mewn broddeg amrywio o ddwy i bedair. Pynag pa un ai dwy, tair, ai pedair o swyddi a adroddir mewn broddeg, bydd nodwedd y nroddeg yn syml, os bydd pob swydd yn sengì; ond os bydd rhyw un o'r swyddi yn gyfansawdd, sef wedi ei chyfansoddi o amryw swyddi dan ddylanwad un, ystyrir nodwedd y firoddeg yn gymmlyg. BRODDEGAU CYPANSAWDD. § 926. Broddeg gjŵnsawdd a ffurfir trwy gyfuniad o ddwy neu chwaneg o froddegau cyflawn yn un froddeg gyflfredinol; a dìchon i'r broddegau a gydlunir fel hyn yn un froddeg gyf- ansawdd, fod naiU ai yn syml, cymmlyg, neu ammwysol. 927. Amryw froddegau a gyfunir yn gyffredinol trwy gyf- rwng adenwau. cydiadol; y sawl, o herwydd eu swydd,'a elwir yn gyffredin cysyUtiaid. (1.) I am rich. You are poor. Neither of us is perfectly happy. Mae y rhai hyn yn dair broddeg gyflawn, a geUir eu cyfuno trwy gyfirwng dau adenw cydiadol; fel hyn, (2.) I am rich and you are poor, hut neither of us is perfectly happy. 3. Last evening we met multitudes of people retuming from the fair. Many of them were evidently under the influence of eicite- ment, from having indulged themseWes too freely in the pleasuref of wine.

(delwedd B4816) (tudalen 208)	208 CYFOSODIAD GEIRYDDOL. Y ddwy froddeg eymmlyg hyn (3) a gyfunir trwy gyfrwn^ yr adenw cydîadof and, (4.) Lasi erening we met multitudes of people retuming from the úir, and many of them were eyidently under the influence of excitement from hayìng indulged themselres too fireely in the pleasures of wine. § 928. Mae yn bur hawdd cyfuno broddegau a berthynont yn imiongyrch ir un pwnc, ac yn fynych bydd yíi hyfirtach darllen un froddeg hir gyfansawdd nag amryw o fróddegau byrion annibynol: ond aylîd bod yn bur ofalus i beidio cyfuno broddegau ar na fyddont yn dal perthynas agos i'w gdydd. Hefyd, bydd yn fwy dymunol weithiau cadw mai broddegau ar wahan, y byddai yn hawdd, o ran priodoldeb ieithodurol, eu cyfuno; ond i areitheg y perthyna pynciau fel hyn yn hytrach nag i eiryddiaeth. § 929. Yn awr rhoddir cyfarwyddyd byr ir efrydydd i droi broddegau cymmlyg iw helfenau mwyaf syml, ac yna i heibio y cyttyriadau israddol o amgylch y príf swyddi i'r sawl y perthynant yn naturiol. Yr engraint a gymmerir yw j n'oddeg a nodir â (1) yn yr adran hono, §933. Dechreuir trwy docio (prune) y froddeg gymmlyg dan sylw o'r cyt- tyríadau adlawiadol (secondary) a gynnwysant bàrau cyfieuedig o swyddi enwol ac adenwol, a ddefiiyddir mewn dull israddol, megys adfroddau yn unig o'r froddeg gyflredinol, ac fel y cyfryw a ystyrir yn unig fel arweinyddion cyttyriadau israddol, ac nid or un pwysigrwydd ar broddegau auni- bynol a gydir ynghyd ar dir cyfartal mewn broddegau cyf- ansawdd: * In the first uncultiyated ages of a state, \| men, being contented with the produce of their own fields, i haye \| but little occasion \| for money." Ir froddeg hon nid oes ond un pâr cyfieuedig o swyddi arweiniol, er mor gymmlyg ydyw pob un o'i swyddi cyn- tefig. §930. Cylcheden (frameworh) neu elfenau mwyaf syml y froddeg a dduUweddwyd yn yr adran olaf, ydyw hyn, t€ Men haye occasion for money.' Dyma bedair prif swyd'd y froddeg; ond y mae yjstyr pob im or swyddi syml hyn wedi ei Iwyr newid, 1, gan ei ddull- weddiad mewnol ei hun, ac yn 2, gan ddullweddiadau pén? nodol yr holl brif swyddi ereilL Fel engraiflft o ymarfeiiad yn nullweddiad swyddi cyntefig, trwy eu trawsfifurfio yi\|

(delwedd B4817) (tudalen 209)	BRODI>EGAU CYFANSAWDD. 209 adfroddau (clattses) neu gwyddi cyfansawdd, ysgrifener y froddeg yma mewn cyfres o ffurfiau cyfatebol i ddullweddiad canlynol ei phrif swyddi: — (1.) MEN-being-contented-with-the-produce-of-theîr-own-fields \| BAVB 1 OCCASION \| FOB-MONBY. (2.) MBN,-being contented with the prodúce of their ownfiélds \| HAVB I but-lìttle-O00A8I0N \| FOR-MONBT. (3.) Being content with the produce of their own fields, mbn I HAVE I but little 0CCA8I0N \| FOB-MONEY \| in-the-first-unculti- Tated-àges-of-a-state. (4.) Being-contented-with-the-produce-of-their-own-field8,-MBN \| HAVB,-in-the-fir8t-uncultivated-ages-of-a-8tate \| but-little-oocA- SION I FOB-MONBY. Wrth y cyfwaith (process) yma, canfyddir mai y swydd enwol a dduUweddîr yn yr engraifft gyntaf; y ganollg, yn yr ail; yr adenwol, yn y bedwaredd; ac mai y brif swydd or- adenwol ydyw yr unig un na chafodd ei newid pan y mae 'r froddeg yn gyfiawn. Yn y sefyllfa yma, gan nyny, mae y froddeg yn cynnwys tair adfr-awdd, neu dair swydd gyfíui- sawdd; ac aorithir un swydd seml gan y goradenw cyíartal, for'money.' Eglurir duUweddiadau y prif swyddi ymhellach pan dndthir ar gystrawiad broddegau. §931. Gall broddeg gyfansaw.dd ymddangos yn ffurfíedîg weithiau o ddim ond dau aèlod yn unig, pan, mewn gwir- ionedd, y byddpob un o'r cyfryw aelodau yn cynnwys amryw froddegau gwananol; megys yn yr engraifft ganlynol: — I am rich and yon are poor, but neither of us is perfectly happy; nor do I see that there is any plausible reason for thinking that we can fìnd happiness in this world, so long as the incoherence of social interest shallforce the different classes, ages, and sexe8 to re- mftin disunìted in conflicting selfishness. Yr aelod blaenaf o'r froddeg gyfansawdd hon a ffurfir o dair broddeg gyflawn wedi eu cadwyno ynghyd gan gyssylltiaid, ac' y mae 'r ddau aelod cyfiredinol eu hunain wedi eu cadwyno ynghyd gan y goradenw cydiadol nor, J 932. Ỳ prif wahaniaeth rhwng broddeg gymmlyg ac un gyfansawdd ydyw bod yr olaf yn meddu dau bnf bâr, o leiaf, o swyddi cyôeuedig neu sylfaenol, yr enwol a'r adenwol, pan nad oes i'r fiaenaf (broddeg çymmlyg) ond un pâr arweiniol o swyddi neu adfiroddau sjSfaenol; ond dygwydda yn fynych fod un o aelodau cyffiredijiol broddeg gyfansawdd yn ŵirfiedig o amryw fp froddegau cyflawn wedi eu «idwyno ynghyd gan gyssylltiaid, fel nad ymddengys mor gymmlyg ag un froddeg sengl a fyddo yn dra chymmlyg. Mae y froddeg yna a ysgrifenwyd yn awr i egluro y gwahan- îaeth dan sylw, yn ymddangos fel yn cynnwys dim ond dau

(delwedd B4818) (tudalen 210)	210 CYFOSODIAD GEIRYDDOL. o aelodau cyflawn, er bod pob un o'r aelodau hyny yn gyf- ansoddedig o amryw froddegau cyflawn wedi eu cy(%yss)dltu yn un cyttyriad cyŵedinol; ac v mae pob un or broddegau byrion a gadwynir ynghyd fel nyn yn cynnwys rhestr gyf- lawn o swyddi, rhai ot sawl sydd yn hollol syml, tra y mae ereill yn fwy neu lai cymmlyg. §933. Pan fyddo pob un o aelodau broddeg gyfansawdd yn bur gymmlyg ac yn bur hir, bydd yn well eu gwahanu yn amryw froddegau cymmlyg, na u cydio yn un froddeg gyfansawdd gyffiredinol. Byadai y froddeg ganlynol yn weU wedi ei îosparthu yn ddwy o froddegáu gwahanol: — (1.) In the first iincultivB.ted ages of any state, ere fancy has confounded her wants with those of nature, mei^ contended wîth the produce of their own fields, or with tho'ee rude improTements whìch they themselTes can work upon them, haTe littìe occasion for money, which, by agreement, is the common measure of exchange. Nîd broddeg gyfansawdd ydyw hon, ond y mae 'n un bur gymmlyg, ac ni fyddai mor flinderus pe'i trefiiid yn ddwy Sroddeg gyflawn: fel hyn: — (2.) In the first uncultÌTated ^çs of any state, ere fancy has confounded her wants with those of nature, men haTe little occasion for money, which is now deemed so essential as a common measure of exchange. The absence of refinement in primitÌTe ages rendera people content with the produce of their own fields and with those rude improTements which they can effect on a small scale by their own industry. Gellir dywedyd bod y ddwy froddeg hyn yn trosçlwyddo ystyr sydd ychydig yn wahanol ir cyntefig; ond tybir bod y gwahaniaeth yn weUâd, a bod ystyr gyflredinol y delfrydau yn cael ei adrodd gyda mwy o eglurder a chywirdeb. Ond, pwnc o gelfyddyd ydyw hyn, a grybwyllir yma yn unig.yn achlysurol, er cymmeíl yr efrydydd i arfer ei alluoedd medd- yliol ar amrywiadau cyagyfuniad, trwy yr hyn y gellir heibio {to group) ac adrodd delfrydau mewn brodaegau. Mae tel- eidrwydd arddull {stylé) mewn ysgrifeniad a llefariad yn dibynu i raddau mawrion ar y duU flel a chelfyddol o gydio a gwahanu broddegau unigoí, ac y mae yn rhan o drefniad {arrangement) a ddylai eaeî sylw manylaf y rhai a ymgeis- iant at ardderchogrwydd mewn cyfansoddiad llenorol; ond gan mai dosraniad o swyddi geiryddol yn unig ydyw yr hyn sydd i fod tan sylw yma, ni wiw ymdroi i helaethu ar ddir- geUon celfyddyd ac ar deleidion ardduU. Bydd ychydig o ymarferiad mewn cyfahsoddi a dadgyfansoddî broddegau cyfansawdd yn ddigonol i wneyd yr efrydydd meddylgar yn adnabyddus à r %nnoneUau cyfansoddiadol hyn.

(delwedd B4819) (tudalen 211)	BRODPEGAU AMMWY80L. 211 §934. Mae un gwahanrediad y dylid sylwi amo yma, sef y rhaid i bob un o aelodau broddeg gymnsawdd gynnwys un brif firodde^ yn cael ei hadrodd yn modd dilysol sicrhad, oblegid cyfumaa o froddegau yn cael eu hacírodd mewn gwananol foddau a gyfansodda im o brif nodweddau brodd- eg ammwysoL Mae yn hawdd cofio hyn. Broddeg gyfan- sawdd a gyfansoddir o amryw aelodau <ìyíiawn yn cael eu hadrodd yn y prif fodd, neu fodd dilysol sicrhad. Broddeg yn cynnwys dau aelod, un o'r sawl a adroddir yn y modd ammodol, neu mewn ffurf droddiadol {transüional form), sydd o angenrheidrwydd o nodwedd ammwysoi. BRODDEGAÜ AMMWYSOL. §935. Ystyrir broddeg yn ammwysol, pan nas gellir yn naturiol ei dospàrthu nac fel broddeg seml, na chymmlyg, na chyfansawdd. Gall ychydig engreifftiau wasanaethu yn lle deffiniad, er dangos noawedd ammwysol y broddegau a ymddangosant fel yn cyfranogi o natur y cwbl ereill, heb berthyn yn beníjodol ir nam na'r llalí o honynt. Er engraifft: — (1.) He and I conyerse. Mae i hon radd o nodwedd broddeg seml, ac eto mae yn gyfartal i firoddeg gyfansawdd; fel hyn — (2.) He conyerses; aud I conyerse. Y goradenw cydiadol, and, a gyfuna y ddau berwyddiad neu adenw imigol, ỳ rhai a wasanaethant y ddwy swydd enwol, a'r cyíuniad yma or ddau berwyddiad unigol, a fiurfia un adenw perwyddol lluoso^ cyfatebol i swydd enwol luosog y ddau gyfiwr enwol unigol, He ac L § 936. Yr un peth a eUir ddywedyd am gyfuniad agos ddwy froddeg gymmlyg: — (1.) You and he are intimately acquainted. Mae yr un froddeg gymmlyg yma yn gyfartal i ddwy: — (2.) He is intimately acquainted with you, and you are intìmate- ly acqiiainted Tnth him. § 937. Mae bath araU o froddeg ammwysol a gyfranoga o nodwedd un gymmlyg ac o*r eiddo un gyfansawda: — (1.) It is my opinion that, — you are taking the shortest way to rum yourself . Mae hon yn gyfartal i froddeg gyfansawdd; ac eto mae yr aelod cyntaf o nodwedd ammwysol, gan fod yn debycach i adfrawdd israddol neu i swydd gyfansawdd nag i froddeg p 2

(delwedd B4820) (tudalen 212)	212 CYFOSODIAD GEIRTDDOL. g)*âawii. £r byny, mae 'n hawdd dangos bod yr aelod cyntaf neu ammwyẃd yn gy&rtal i froddeg gjflawn; fel hyn: (2.) Toa are taldiig the shortest way to ndn yearself. That ia my <^imon. lUioddir y nodwedd ammwysol yma yn gyfl&edin i frodde^ gyÊmsawdd, trwy wrthgyflêu ei lìaelodau; megys, (1.) The fact is that, yoa are rery mach deoeìyed.— (.firoddc^ Awmrnytól,) (2.) Toa sre mach deodTcd. Thai is the ÎBiXX,—^Brodde0 OffanmnDdd,) §938. Yn ol trefii uniongyrch cystrawiad, mae i bob aelod ystyr cyflawn; ond pan y cymmer gwrthdroad le, bydd yr aelod cyntaf yn aoghyflawn, oolegid na fydd y delfryd i'r hwn y perthyna wedi cael ei adrodd ymlaen llaw. Mae byn yn arwain yr efrydydd yn naturiol at y dosparth nesaf o'r pwnc— cystrawiaa broddegau; ond geÚir sylwi yma, maî ammwysol fydd broddeg pan fyddo un o'i swyddi cyfan> sawdd yn gyfartal i froddeg gyflawn, nodwedd israddol yr hon a'i hanghymhwysa i sefyU yn unigol mewn sefyllfa an- nibynol; megys, If it be trué that; Who was much admired; Wben that is the case; I reaUy thÌBk tfaat; . Nis ceUir ystyried y broddegau perthynol hyn yn aelodau annibynol o froddeg ^rfansawdd; ac am hyny gelwir hwynt yn swyddi cyfansawda ammwysol neu aUanol, yn cyfranogî o natur broddeg gyflawn ac o'r eiddo cyttyrîad israddoL § 939. Pan ^ansoddir broddeg gymredinol o ddau aelod annibynol, neu froddegau cyflawn, bydd yn gyfrmsawdd: Can ei cyfansoddir o un froddeg anmbynol, ac un froddeg erthynol neu amìnwysol, bydd yn ammwysol: pan ei cyfan- soddir o swyddi cyfansawdd allanol yn unîg, bydd yn gym- mlyg; a phan yr adrithir ei holl swyddi gan eiriau imigol, bydd yn berfíaith seml. 3. Am Crystrawiad Broddegau. ^940. Mae hon yn rhan bwysig iawn o drefhiad, ac, mewn ystyr athronyddol, cyflwyna faes pur eang í sylw yr arsyUydd çwyddoregol; ond, çan fod symledd a byrdeb ymlüith aimebgOTÌon y treithoayn hwn, ni wiw arwain yr efrydydd un cam dros derfynau ymarferiad. §941. Trwy gymhwyso yr egwyddor gyffredinol o ddos- raniad, geUìr gwahaniaethu peowar bath gŵahanol o drefn- iad mewn swyddi broddegau: —

(delwedd B4821) (tudalen 213)	AM GYSTRAWIAD BRODDEGAU. 213 1. î'refoiad uniongyrch cystrawiad. 2. Trefniad gwrthdröedig cystrawiad. 3. Trefniad cymmysgedig cystrawiad. 4. Trefniad ammwysol cystrawiad. § 942. Gelwir trefìi cystrawiad yn unionffyrch pan adroddir swyddi arweiniol broddeg o flaen y swyadi perthynol; sef, pan ragflaeno y prif enw ar prif adenw yr adfroddau gorad- enwol neu ganoiig, y sawl a eglurant eu graddau a'u sefyll- faoedd perthynol; megys yn y froddeg ganlynol: — We hear you distinctly. Yn y £roddeg hon saif y swydd enwol yn ffyntaf; yr adenwol, yn ajl; y ganolig, yn drydydd; ar oradenwol, yn bedwer- ydd, ac olaf. C6 gadewir allan y swydd ganolig bydd y froddeg fel hyn: We hear distinctly — ^ac yn y treSiiad yma aaif yr enw, neu y «wydd feistrolaidd, yn gyntaf; yr adenw, nçu y gwas, yn ail; a'r goradenw, neu yr eilwas, yn olaf; fel y mae blaenoriaetìi sefyilfa yn cyfateb i'r eiddo graddiant {rank) pob swydd. § 943. Bydd trefh cystrawiad yn wrthdföedig pan safo y awyddi israddol, sef y ganolig ar oradenwol, yn enwedig yr olaf, o flaen y pnf swyddi, sef o flaen yr enwol a'r adenwol, megys yn yr engreiflfUau hyn: — (1.) How often are we deceived? (2.) In the ŷ/nt unoultiwited ages of a state, men haye but lUtle OOCASJON FOf^ JHLOSET, Yn y froddeg yma (yr 2), rhoddwyd yr adfrawdd oradenwol gyntaf mewn llythyrenau Italaidd, iV gwahaniaethu oddi- wrth y swyddi enwol ac adenwol, y rhai sydd mewn llythyr- enau penigol. Bhoddwyd swyddi perthynol ereiU y froddeg, y ganolig a'r oradenwol, yn nuU uniongyrch trefniad. § 944, Ystyrir trefn cystrawiad o noawedd cymmysgedig pan osodir y drydedd swydd rhwng y gyntaf a'r aU; neu, pan osodir y swydd ganollg o flaeh y prif swyddi: — (1.) Men, in ihefirst u/ncîUtvvated ages of a stctte, haye but llttle occasion for money. (20 You, i ESTEEH more than him. Yn ol trefii gymmysgedig cystrawiad, gosodir y prif swyddi mewn trefii uniongyrch yn eu perthynas âu gilydd, tra y foflodir cynnorthwyolion pob un mewn trefii wrthdröedig; yny yw, rhagflaena y cynnorthwyollon y prif swyddi i*r sawí y perthynant yn bennodol; megys yn y broddegau uchod ac yn yr un ganlynol i — (3.) Wb sometimes iheet your sister hbllbn Oí(-the new- PARAPE.

(delwedd B4822) (tudalen 214)	214 CYFOSODIAD GEIRTDDOL. Prin y mae 'n rheidiol ailadrodd y eall prif swyddi broddeg gael eu hadrithio gan eiriau unigol, a phan y geilw un oV geiriau hyny am gyttyriad israddol o swyddi unigol i*w was- anaeth, y deil ef o hyd, fel cnewullyn yr adfrawdd, yr un swydd ag a ddeil fel swydd unigol. Yn y froddeg (1) o'r adran hon, adrithir y bnf swydd enwol, gan y gair unigol men; y brif swydd adenwol, gan y gair unigol have; y brif swydd ganolig a adrithir gan y gair occasûm a'i ddau os- gordd, but liUh; y brif swydd oradenwol, a adrithir gan y gair cyfansawdd, for-money: felly ail swydd oradenwol yn unig yn y froddeg yw yr holl adfrawdd oradenwol sy mewn llythyrenau Italaidd, er mor lluosog ac amryw ydyw ei rhanau cyssodoL Gan fod i'r swydd ganolig fatn o raddiant anni- bynol, gellir ei gosod braidd yn y sefyllfa a ddewiser, heb newid nodwedd cyflfredinol trefniad yn y cystrawiad. Eto, fe'i gosodir yn gyffredin ar ol y brif adfrawdd adenwol, pynag pa un ai uniongyrch ai gwrthdröedig fyddo y cystraw- lad. § 945. Ystyrir trefh cystrawiad yn ammwysol pan osodir y prif swyddi mewn dull gwrthdröedig, ac y gosodir eu cyn- northwyolion pennodol ar eu hol mewn duíl uniongyrch: — (1.) How often are we deceiyed by our own imaginatìon. Ammwysol hefyd y cyfrifir cystrawiad, pan fyddo pâr cyfieu- edig o swyddi yn ddealledig ac heb fod yn aoroddedig; megys meẃn rhyfeddeb neu mewn atebiad syml i holiad, neu pan wneir i ystyr broddeg ymddibynu ar osodiad eu nodau mewnol. fihydd Cobbett yr engraifft ganlynol o am- mwysedd yn nhrefh cystrawiad: — (2.) You will be rich if you be industrious, in a few years. (3.) You will be rich, if you be industrious in a few years. " Yma, er bod y geiriau yn y ddwy froddeg, a threfh y geiriau hefyd, yr un yn hollol, eto mae ystyr un o'r brodd- egau yn hollol wahanol i'r eiddo y llall. Ystyr y froddeg gyntai ydyẅ, y byddwch, yn ystod ychydig fiynyddoedd, yn gyfoethog, os byddwch ddiwyd yn awr. Ystyr yr ail ydyw, y byddwch yn gyfoethog, ryw bryd, os byüdwch dáiwyd, mewn ychydig flynyddoedd oW pryd hwn. — Mae Cobbett wedi camsynied yma: mae diffyg gwreiddiol yn y trefhîad, ac nis gall un cywreindeb mewn gwahannodiad byth ei ber- ffeithio. Nid yw yr ammwysedd yn nhrefn y cystrawiad yn dibynu cymmaint ar y duU o osod y gwahannodau (conrmjai) a wahanant yr adfroddau, ag y dibyna ar y duU y mae'r adfroddau wedi eu trefiiu. Achoswyd yr anmiwysedd, yn , yr engraiöt (2), trwy gyflëu broddeg gyflawn yn y modd

(delwedd B4823) (tudalen 215)	AM GYSTRAWIAD BRODDEGAU. 215 ammodol rhwng prif adíroddau neu sMryddi y froddeg ben- naf, yr hon a adroddìr yn y modd dilysol: — (4.) You will be rich in a few years. Mae hon yn froddeg gyflawn ymodd dilysol sicrhad. (5.) If you be industrious, sy froddeg gyflawn hefyd; ond gan ei hadroddir yn y modd ammodol, dan ddylanwad y goradenw cydiadol %f^ deua yn aü aelod o froddeg ammwysol; yr hon froddeg sydd am- mwysol am nad ydyw na seml, na chymmljg, na chyfan- sawdd. Nid yw, mewn ystyr priodol, }ti nroddes gyfan- sawdd, öblegia cyfansoddir broddeg gyfansawdd o ddau neu chwaneg o aelodau gwahanol adroddediç yn y modd dilysol, ac am hyny a gyssylltir ynghyd ar dir cyfartal a oadefa iddynt gael eu gwahanu oddi wrth eu gilydd mor hawdd ag y cyssyUtir hwynt ynçhyd. Nid ydyw, chwaith, yn froddeg gymmlye, oblegid nia isgyttyriad mewnol ydyw y froddeg ammodÁI, yn meddu fel ei chnewuUyn, un o brif swyddi y froddeg benaf. Gan hyny, aelod ammodol ydyw y froddeg ammoaol o froddeg ammwysol, ac nid aelod cyfansawdd yn unig o froddeg gymmlyg; ond gan y cyfranoga y cyfan o natur broddeg gyfansawdd ac un gymmlyg, gweithreda yr aelod ammodol fel bath o adfrawdd oradenwol ormodol, yr hon, trwy gael ei chyflëu yn amhriodol rhwng prif adfroddau y froddeg benaf, ai gwna yn amhëus i ba un y perthyn y goradenw cymmljg olaf, ai ir froddeg ddilysol ynte i*r un ammodol. Ni fydd dim ammwyseàd yn yr ystyr pan gedwir y ddwy froddeg ar wahan yn ol trefn uniongyrch cystrawiad; felhyn: — (6.) You wiU be rich in a few years, if you be industríous. Fel prawf jieUach fod ammwysedd yr ystyr yn cael ei achosi gan gymmysgiad y ddwy froddeg, geUir gwrthdroi treMad y swyddi yn yr aelod cyntaf, heb newid yr ystyr: — (7.) In a few years you will be rich, if you be industríous. le, geUir gwrthdroi trefniad y ddau aelod, ac i'r ystyr fod byth yn eglur:. — (8.) If you be industríous, you wiU be rích in a few years. Ond, yn gyntaf, os gwrthdröir trefniad y ddau aelod, ac yna treíniad yr adfroddau yn y froddes benaf, dibyna yr ystyr yn holloIar ygwahannodiad,er i swydoi pob aeloa fodynber&aith gyssyUtedig: — (9.) If you be industríous, you wiU be rích in a few years. (10.) If you be industríous, ina few years you wiU be rích. (11.) If you be industrípus in a few years, you wiU be rich.

(delwedd B4824) (tudalen 216)	216 CYFOSODIAD GEmTDDOL. Gan hyny, nis gall aminwysedd naturìol trefniad, ynghys- trawîad broddeg, ddibynu ar gystrawiad gwallus: achosir y cyfryw ammwysedd trwy i ddwy froddeg, o gystrawiad priodol, gael eu gosod ynghyd yn y fath fodd ag y gellir cymmeryd adfrawdd olaf un, mewn camsyniad, yn adírawdd flaenaf y llall; ac yn y fath amgylchiadau, yr imig ffordd i ochelyd ammwysead ydyw, gwahannodi yr adfrodaau yn y fath ddull ag i gadw y broddegau yn wahaniaethol, neu wrthdröi tremiad yr adfrawdd a osodir yn y sefyll& ammwysol. Efallai y deallir hy» yn well drwy ychydig engreintiau: — (12.) If you be indufltrious, in a few year» you will be rich. (13.) If you be industrìfms in a few years you will be rich. (14.) If you be industrious in a few years^ you will be rich. (15.) In a few years you will be rich if you be industrious. (16.) You will be rich in a few years if you be industrious. Mae cystrawiad yr holl froddegau hyn yn hçllol gywir, ond y mae Ystyr y (13) 501 ammwysol, am nad yw ei dwy ran gyssodaol weoi eu gwahanu; felly, gall yr ad&awdd orad- enwol — m a few years — berthyn naSl ai i aelod ammodol neu i un dilysol y froddeg. Yn y ^12) a'r (14) mae yr ystyr yn holíol eglur, oblegid yn y naill çydçorffolir yr ad- ftawdd oradenwol âr aelod dilysol, ac yn y ílaU fei cyssylltir â'r aelod ammodol; ond y mae ystyr y ddwy froadeg yn wahanol. Yn y (15) a'r (16), symmudwyd yr adfrawdd oradenwol o'i sefyllfa ammwysol, etc y mae'r ystyr yn hollol amlwg, er nad oes yn y broddegau hyn \m nod o wahaniad. Wrth yr engreifftiau ölaenorol, gwelir nad ydyw yn bur anhawdd gochelyd gwaUau yn nhrefìiiad ammwysol cys- trawiad. Ond, rhaia deaU mai ammwysedd naturiol a olygir yma, ac nid yr ammwysedd a achosir gan drefriiad anmri- odol cystrawiad, yr hwn y tybîa Cobbett, yn gyfeîUomus, a achosir gan ddif^g gwahannodiad. Pan gyfansoddir brodd- egau mor drwsgUon a hon- — You wiU be rich if you be industrious, in a few years^ ni ddyUd disgwyl y gellir byth, trwy gyfrwng y gwahan- nodiad manylaf, eu gwneyd yn gywir, canys ni cneir modd- ion diffonol yn holl adnoddau {resources) gwahannodiad yn unig, 1 gywiro yr hyn sy wreiddiol waUus o ran trefri cys- trawiad. § 946. Y rheol oreu y gwyddys amdani ynglyn â'r pwncmewn llaw, ydyw hon: — (iosoaer yr holl weision a*r isweision, pynag pa un ai swyddi unigol pi adfroddau fyddont, mor agos ag y bo ddichonadẁy at y geiriau neu y prif swyddi y

(delwedd B4825) (tudalen 217)	AM GYSTRAWIAD BEODDEGAU. 217 bwriedir iddvnt eu gwasanaethu yn uniongyrch: canys, gan nad oes ffurf bennodol i wahaniaethu y naill restr o swyddî oddi wrth y llall, y gweision nas cyssylltir yn ddigjrfrwnff à'r geiriau a dd)rlent wasanaethu, a deílir o angenrheio- rwydd i fysg geiriau ereül; ac, fel mai agosrwydd sefyllfa ydjrw yr unig ddangosiad o agosrwydd cyssylltiad, y geiriau a gamgyflëir, nid yn unig nis gwasanaethfuit lle y bwriedir iddynt wasanaethu, ond gweithredol wasanaethant eiriau â*r sawl nid amcenir iddynt fod mewn cyssylltiad uniongyrchol. Yn y fath amgylehiadau, nid yn unig ni ddywedir yr hyn a amcenir ei ddywedyd, ond dywedir yn fynych yr hyn a fyddo yn hollol groes i'r amcan; megys yn y froddeg gan- lynol: — Wanted, a groom to take care of two horses, of a religioiis twm ofmvnd. Buasai yn hawdd çochelyd ammwysedd digrifol y froddeg yna trwy osod y geiriau yn eu sefyllfaoedd priodol: fel hyn, Wanted, a groMa of a reUgiouë twm of mmti, to take care of two horses. § 947. Yr engraifit ganlynol o ammwysedd naturíol sydd un y gellir yn hawdd ^i gweUâu naiU ai trwy wahannodiad gofah^, neu drwy wrthdröi trefiiiad y swydd a osodir mewn sefyllfa ammwysol: — (1.) I liord Oeorge Gordon aband here as prìsoner at the bar, mfortimately, you sit there as judge. Mae y goradenw, unfortunatelyy wedi ei osod fel ag y gall berthyn i aelod cyntaf neu ail y froddeg; a chan ei gwahanir oddi wrth y ddau aelod gan wahannodau, mae ei sefyllfa mor ammwysol a phe nas gwahanesid oddiwrth y naiU na'r llall. Trwy ddefnyddio un gwahannod yn y froddeg, gan ei osod o flaen y gair unfortunately^ perthyna y gair i'r ail aelod:— (2.) I Lord Geoijge Gordoa stand here as prisoner at the bar, vfíifortwn(Uéiy you sit there as judge. Ond trwy osod y gwahannod ar ol unforturwtely, bydd y gair yn perthyn i'r aelod cyntaf: — (3.) I Lord John Gordon stand here as prisoner at the bar un- foiriẂMtídy, you sit there as judge. Eithr, mae yn hawdd newid sefyUfa awmwysol y goradenw v>nfortunateîy; fel hyn — (4,) I Lord George Gordon stand here, M/nfcrtunately, as prisoner at the bar; you sit there ag judge.

(delwedd B4826) (tudalen 218)	21» CYFOSODIAD GEIRYDDOL. § 948. Mae yr ysgrifenwyr mwyaf coethedig yn dywedyd yn fynych yr hyn na feddyliant, trwy beîdio dilyn y rheol sydd yn § 946; megys, (1.) As 8igxi8 exhibit the things which they are intended to represent, more cr Uta accu/rately. — Mubrat. Mae yn ^ebyg mai yr hyn a feddyliai Murray oedd, (2.) As sings exhibitj more or less accurately, the things which they are intended to represent» (3.) By greatnegs, I do not otUy mean the bulk of any single object, but the largeness of a whole view. — ^Addison. Yn ddîau, meddwl yr ysgríFenydd enwog ydoedd, " (4.) By greatness, I do not mean the bulk of any single object only, but the largeness of a whole Tiew. (5.) The B«m&ns understood liberty, at least, ás well as we.~ Dean Swift. Tybir maî meddwl y Deon oedd hyn, (6.) The Romans understood liberty, as well, a^ least, as we. (7.) Are these designs, which any man, who is bom a Briton, m any cireumstanceSy in any süuation, ought to be ashamed or afraid tO aV0W?— LOBD B0LINGBB0KB. Mae ystyr y froddeg yma yn bur dywyll: fe allai mÿ hyn oedd meddwl yr awdwr; — (8.) Are these designs, which any man, who is bom a Briton, ought to be ashamed or afraid, m any circumstances, in cmy situor tUm, to avow? (9.) It is folly to pretend to a/rm oursebjea agaimt the a^ccidents of life, by heaping up treasures, which nothing ca/n protect tis against, but the good proYidence of our heavenly Father. — Shbbloob:. Mae camgyflëu yr adfroddau Italedig wedi gwneyd yr holl froddeg yn ddisynwyr. Byddai yr ystyr yn aanlwg fel hyn:— (10.) It is folly to pretend, by heaping v/p treasures, to a/rm (mr- 8elve8 agaimt the accuìents of Ufe, which nothin>g can protect ut against, but the good providence of our heavenly Father. (11.) With regard to certain parts of them, he retained the rìght of taking great sums of money from the possessors of the estates, under varùms pretences. — Cobbbtt. Yma gellid tybied mai yr etifeddiaethau a ddelid mewn meddiant dan amryw ffugesgusion; ond y mae'n dra thebyg mai amcan yr awdwr oedd dywedyd — (12.) With regard to certain parts of them, he retained the right of taking u/nder varùnt8 pretences, great sums of money from the possessors of the estates. Neu fel hyn — (13.) He retained the right of taking great sums of money wnder variou8 pretences from the possessors of the estates.

(delwedd B4827) (tudalen 219)	AM GYSTRAẄTAD BRODDEGAU. 219 Y nifer amlaf o'r ençrèifitiau blaenorol a eymmerwyd o ddarlithoedd y Br. BÎair, yr hwn sy wedi rnoddi y cyfar- wyddiadau goreu a allwyd ganfod ar drefniad broddegau; ond er mor rhagorol ydyw rheolau y Doctor, mae efe ei hun yn eu troseddu weithiau, fel y gwelir yn )rr engraiât gan- lynol, ystyr yr hon, oherwydd camgystrawiad, sy dra am- mwysol:— (14.) Some writers practise this degree of inversion, which our langaage bears more tnan others; Lord Shaftesbory, for instance, much more than Mr. Addison. — Lect. xii. Mae braidd yn sicr mai amcan y doctor oedd dywedyd, (15.) Some wríters practise much more than others, this degree of myersion which our language beurs. Yn wir, mae yn ddiamheuol mai dyna oedd eî feddwl, canys yr oedd efe newydd fod yn egluro y graddau cyfyng o wrth- droad {inrersion) a oddef y Seisneg, ar amrywiadau lluosog wrthdroad a ganfyddid jti y Lladm a'r Groeg. Adroddasid ei feddwl yn llawer gwell yn y dull canlynol: — (16.) This limìted degree of inyersion which our language bears^ has been much more practised by some writers than by others; by Lord Shaftesbury, for inötance, much more than by Mr. Addison. 4 949. Mae y pwnc tan sylw— cystrawiad broddegau — yn nn o'r pethau mwyaf pwysig sy mewn cyfansoddiad, ac am hyny yn teilyngu efrydiad mwyaf àstud y dysgadur. Gwel, Wrth yr engreifftiau a ddyfynwyd yn yr adran ddìweddaf, nad ychydig o ofal sy n ddigonol, ymhob amgylchiad, i drefhu gwahanol aelodau broddeg yn y fath fodd a^ i ddangos y meddwl yn ddîammwys; bod yr awdwyr cywiraf yn methu 'r marc weithiau; ac, yn wir, fe allai y canfydíur bod yr ysgrifenydd ei hunan wedi cyflawni aml walí cystrawenol hyd y nod pan yn treithu ar y gwîrbwnc: os felly y digwydd, nid oes ganddo ond mabwyso syniad Horace; Awchlymmed eraill, fel yr hogal bur, Er nas medd fin ei hunan — minia V dva;^ § 950. O barth y pedwar bath cystrawiad — yt uniongyrch, y gwrŵdröedig, y cymmysgedig, a'r ammwysol, y sylwyd amynt yn yr adranau hyn, § 940-— 948, byddai yn anhawdd pron bod y naill yn rhagori ar y llaÛ. Mae i bob un o ûonynt ei deleidion priodol, ac y maent oll yn gyfartal werth- fawr er cynnyrchu amrywiaeth. Mewn broddegau byrion, y trefiiiad uniongyrch a ddefnyddir yn fwyaf cyfíredm; ond mewn broddegau pur lurion, mae y trefìiiadau ereill yn fwy ^ Let me sharpen others, as the hone Giyes edge to razors, though itself has none. — Francis.

(delwedd B4828) (tudalen 220)	220 CYFOeODlAD GEIRYDDOL. mant^BÌol. Bua^ai yn bawdd ac yn íìiddìol helaethu ar bob un .awyddi broddegau a threfniadau cystrawiad, ond eobeithîr bod yr hyn a ddy wedwyd yn ddigon i roi yr efrydydd medd- ylgar ar ben y fTordd i ddosranu oroddegau o bob darluniadl Rhaid prysuro yn awr i sylwi ynfyr ar y pwnc o arbenigrwydd, neu y aull priodol o waäianu broddegau unigol ac aelodau unigol broddegau, trwy gyfrwng arwyddion gwahannodoL 4. Am Arhenigrwydd yn Stoyddi cyffredinol Trejhiaä. Ç 951. Y pwnc iV efrydu yn yr adranau hyn ydyw swyddi nedltuol y pedwerydd dosparth cyŵedinot o arwyddion del- írydau; a chan foa deffiniad oV dosparth hwnw o arwyddion a nodau wedi ei roddi eìsys yn § 847 — 883, rhaid cyfarwyddo yr efrydydd i ddarllen yr adranau hyny eto yn biur fanwl, cyn myned ymlaen. §9ô2. Gwedi darllen yr adranau crjrbwylledig, bydd yn hawdd deall swyddi cyfosodol (synthettcal Jìmcttons) yr ar- wyddion a marciau a ddefhyddir yn^ gyffireoin i ddosparthu (distinçuish) y gwahanol fathau o arbenigrwydd sydd yn swyddi cyflfredinw trefìiiad. Sylwir yma ar swyddi y nodau yn ol eu cyflead yn y tafleni, § 854 — 856, gan adael heibio aceniad, am fod sylwadau lled helaeth ar nyny yn y rhan gyntaf o'r treithawd, ac o herwydd nas gellid egliuro swyddi cyfosodol aceniad yn fod^ihaol, heb gael mwy o le na^ a ganiateir yma. GWAHANNODIAD. § 953. Can belled aç y perthyna i arbenigrwydd imigol a chynnuliiadol^^t^Aanea Jyn unig ydyw swyddi gwahannodiad; ac mewn Geiryddiaeth, cyíyngir y swyddihyn o fewn terfynau heîbiau unigoíbroddegau. Vr nyn sy dd i fod tan sylw yma, gan hyny, ydywy gwahanol fathau o arbenigrwydd a gynnwysa un ddosparthran wahanol neu haib ffyflawn o froddegau.^ § 954. Fe allai mai prin y mae n angenrheidiol chwanegu engreifltiau o wahanol ddosparthiad broddegau unigol. Os darllenir amryw weithiau drosodd, yn fanwl, y demniad o wahanol amrywiadau gwahannodiad a roddwyä yn § 847 — 883, ceir llai o drafferth i ddeall trefh briodol gwahaniad broddegau cyflawn, gan ddiweddnodau — aelodau cyflawn, gan o-ddiweddnodau — a swyddi cymmlyg, gan wahannodau -^nag a geid ped archwilid lluaws o wananol engreifltiau. * Trefniadau uchraddol dosparthiad, gyda golwg ar arbenierwydd peunpdau, dosparthranau, ac adraniadau ereill pwnc, a berthynant 1 gangenau ucoraddol gwyddor iaith — arbwylleí: ac areitheg.

(delwedd B4829) (tudalen 221)	GWAÎIANNODIAD. 221 §955. Yr hyn a ddywedwyd am wahanol amrywiadau diweddnod, a fwriadwyd yn benaf er trosglwyddo delfryd oyffiredinol am heibîad dosparthranol neu arbenigrwydd cynnulliadol yn hytrach nag er hôni yr angenrheidrwydd o gael pjedwar amrywiad o ddiweddnod i ddynodi amryw swy ddi gwahaniaa unigol á chynnulliadol. Mae un nôd wedi cael ei ystyried hyd yn hyn yn ddigonol i'r perwyl, a dîau nad dymimol fyddai gorlwytho gwahannodiad ymaríferol âg unrhyw nôdau y gellir gwneyd hebddynt. § 956. Gellir cymhwyso yr un sylwadau at y go-ddiweddnod yn ei amryw ddulliau o ddosparthu a irwahanu aelodau un- igol broddeg gyfaníRiwdd. ^ ^ ^ § 957. Am ddefnydd y gwahannod yn nosparthiad swyddi unìgol broddeg gymmlyg, dangoswyd eisys, gyda golwg ar ystyr broddeg, nad yw mar.c gwahaniad yn anhebgorol angenrheidiol ond yn unig pan osodir swydd israddol yn gywir rhwng dwy swydd, i bob un o'r sawl y gall berthynu, ac felly achosi i ystyr yr holl iroddeg fod yn ammwysol, oddi eithr í^r gyfryw swydd israddol gael ei gwahanu oddi wrth un a'i chysyÙtu âr llalL Eglurwyd hyn yn ddigonol wrth ymdrin â chystrawiad. Dangoswyd hefyd, os trefnir y cys- trawiad yn briodol, mai anfynych y digwydda yr ammwysedd crybwylledig, ac mai prif ddefhydd y gwahannod ydyw, nodi sefyllfaoedd naturiol y gosteeiad a ofyna ynganiad gwahan- iaethol er mwyn anaolu yn rhydd mewn mànau priodol. § 958. At yr hyn a ddywedwyd am swyddi gwahannod, gall y ddwy reol gyŵedinol hyn fod o ddefnydd: — 1 . Mai afreidiol yw tra mynychu ysgnfenwaith â marciau o'r boll ostegiadau mwyaf dibwys a ddigwyddant mewn darlleniad a liefariad. 2. Y dylid cyíiëu gwahannod mewn. ysgrifen De bjTiag y byddo gostegiad pur amlwg mewn llefariad. §959. Y droddlin { — ) a ystyrir yn perthyn i drydydd amrywiad y gostegiad mewnol (§859, 1). Fe ällai nad oes un marc mewn gwahannodiad yn cael ei gamddefnyddio naop fynych a'r droddlin, ac odid mai hyny a yrodd Cobbett i ddywedyd mai "gorchudd'am anwybodaeth o ddefnydd y nodau " ydyw; yn wir, mae y duU ei defnyddir gan amryw yn arwyddo rhywbeth heblaw medrusrwydd gwahannodol. Ond, y mae i'r droddUn amryw ddibenion uwch na bod yn *orchudd am anwybodaeth," fel y dengys gweithiau y prif awduron. Gellir defhyddio y droddlin yn briodol, 1. I ddynodi troad sydyn neu fyrbwyll yn y syniad: — (1.) A shot I heard — again a flame Fiashed thick and fast — a yolly came!

(delwedd B4830) (tudalen 222)	222 ' CYFOSODIAD GEIBYDDOL. (2.) A Binigle phrase — sometimes » word — and the work it dooe. 2. I ddynodi gostegiad arwyddocaol: — (1.) And ABkelon rejoice^. for Saul is — BoẂing. (2.) Another time you called me— dog. 3. Pan arwyddir attaliad neu betrusedd: — (1.) "Iforgotmy" — "Yourportmanteau/'hastilyinterrapted Thomas. " The same." (2.) You may judge £rom his own — I cannot find a term. He Ì8 more like a — I don't know what, than a man. 4. Yn lle íhcft ts to say (hyny yw): — (1.) Where woe comes not, where neyer enters death, You wiU have other names— joy, love, and faith. Heb y droddlin, byddai y llinell olaf fel hyn: — (2.) You will have other names^ thatis to say, joy, love, and faith. ô. Pai^ ystyrir bod in other words (mewn geiriau ereill) yn ddealledîg: — These are but monuments of cruelty — a catal<^e of crimes. 6. I gyflenwi lle in short (ar fyr): — He offered gold, jewels, honours — everything for liberty. §960. Gellir sylwi ymheÛach, o barthed de&yddioldeb cyŵedinol gwahannodiad, pan fýddo pob brod(fi% unigol, pynag pa un ai seml, cymmlyg, cyfansawdd, ai ammwysol fyddo, wedi ei dosparthuynwanMiiaethol oddi wrth y gweddül ^an ddiweddnod, nad yw o gymaint pwys bod yn bur fanwl 1 wahanu ei haelodau a*i swyadi mewnol, oddi eìthr yn yr am- gylchiad pennodol o sefyllfa ammwysol a eglurwyd eisys. leiaf, nid yw o bwys pa un ai yr adwahannod ai y gwahannod a ddefiiyddir i ddosparthu aelodau cyflawn broddeg gyfan- sawdd; a deftiyddir y naiU a'r Ilall yn fynych i wahanu swyddi cymmlyg broddeg gymmlyg neu ammwysol. Fel nodau arbenigrwydd, gan hyny, y diweddnodaddefhyddiriwahanu y naül froddeg imigol oddiwrth y Ilall, trwy arwyddo y gostegiad naturiol mewn llefarîad a ddynoda ystyr cyflawn a gwahanol pob un o'r broddegau yn bennodol. Ýr adwahannod a ddefhyddir i wahanu aelodaü unigol hirion broddeg gyfan- sawdd, a swyddi cymmlyg hirìon broddeg gynmüyg neu ammwysol. Y gwahannod a ddefhyddir i wcmanu aelodau byrion broddegau cyfansawdd, ac weithiau i wahanu amryw ranaubroddegau syml neu gymmlyg. Y droddlin a ddefiiyddir i wahanu aelodau unigol hmon neu fÿrion broddegau cyfen- sawdd pan gymmero troad disymmwth le yn y syniad. Y gofynnod a osodir ar ddiwedd holiad, a rhyfedcinod ar ddiw- edd broddeg a ystyrir o hynodrwydd neiUtuoI.

(delwedd B4831) (tudalen 223)	PWYSLEISIAD — ATDDODIAD. 223 PWY8LEISIAD. §961. Er nas adrithir pwysleisiad gan unrkyw farc neu nôd, eto mae ei bwysigrwydd ymarferol er gwahaniaethu amrywiadau arbeni^wydd yn llawer mwy, yn gyffredin, na'r eiddo arwyddion ereill. Gellir rhoddi amryw ystyrion gwa- hanol i'r un froddeg heb wneyd unrhyw newidiad ami— ndim ond symmud y pwyslais o'r naill air i'r llall. Mae un froddeg neilltuol sy 'n cael ei^defnyddio braidd yn holllyfrau ysgol y ganrif bresennol, fel eglurhad o allu pwysleisiaa, a chan fod y froddeg hono wedi cyrraedd bath o awdurdod pwysleisiadol, nis eellir gwneyd yn well nag ymostwng i alluoedd ei hy- fforddiad. Dyma hi, gan hyny, yn ei gwahanol ymddangos- iadau: — (1.) Shall ym ride to town to-day? No; I shall send my serrant. (2.) Shall you ride to town to-day? No; I shall walk. (3.) Shall you ride to tovm to-day? No; I shall ride into the coimtry. (4.) Shall you ride to town tO'day í No; but I shall to-morrow. Wrth yr enereiffitiau hyn, gwelir bod y nwysleisiad yn hynodi prif düelfryd y froddeg, a bod ystyr yr noíl froddeg yn cael ei newid trwy symmud y pwysleisiad. Oddi wrth hyn, dysgir, mai im o swyddi cyfansoddol pwysleisiad ydyw trosglwyddo y radd uwchaf o bwysigrwyda o ranỳstyr, iryw air mewn broddeg, pynag pa swydd gyfansoddol a ddichon fod i'r gair hwnw mewn trefniad. Yn yr engreifftiau uchod, ysgrifenwyd y gair pwysleisiadol, ymhob broddeg, â llythyr- enau italaidd; ac, er y defhyddir y dull yma yn fynych i ddynodi geiriau a fyddont yn fwy pwysig na 'r gweddili o froddeg, eto, yn ol y dull cymedin o ysgrifenu, mae llawer o eiriau pwysleisiadol nas dynodir gan unrhyw farc neu nôd. Y gwir yw nad oes un dreln sefydledig i ddynodi gwahanol fathau pwysleisiad. Y cwbl a ellir sicrhau ar y pwnc ydyw, 08 dynodir gair,neu gyfres o eiriau, âg argraffnodau gwahanol, âg arwyddion dyfyniad neu grybwylliad, neu drwy fod yn ysgrifenedig mewn llinell wahanol, y bydd dan ddylanWad uno'rpedwar bath cyfiredinol o bwysleisiad (§869 — 874): ond un rheol yn unig sydd i wybod pa fath bwysleisiad a ddynodir, a hono yw — synwyr cyflredin. ATDDODIAD. §962. Am atddodiad, can belled ag y perthyn i ymarferiad, nid yw yn angenrheidiol . chwanegu dim at y deffiniad cjŵedinol a ro&wyd eisys yn § 878 — 883.

(delwedd B4832) (tudalen 224)	224 AM DOLIEITHIAI). AM DOLIEITHIAD, NEU SWYDDI NEGYDDOL CYFANSODDLAD. L TOLIEITHIAD TeLEIDIOL. § 963. Y GAIR tolieithiad {ellipsü) yn ei berthynas â threfh- iad geiriau mewn broddeg, a arwydda hebgoriad y geìriau neu y swyddi y gellir yn hawdd eu deall heb iddynt gael eu hadrodd; a'r prif wahaniaeth rhwng broddeg aolieithedig deleidiol ac un dalfyrog, ydyw, bod yn haws deall y geiriau hebçoredig yn y flaenaf nag yn yr olaf, trwy gyfrwng y geinau a adroddir. §964. Am hebgoriad priodol geiriau, gan nad oes lle i helaethu, hyderir y bydd ychydig o engreiftìau yn ddigon i wneyd y pwnc yn ddealladwy. L Am hriodol hébgoriad Enwau yn gyffredinoL §965. Gellir hebgor enwau yn briodol, heb niweidio eglurder na chywirdeb, yn y fath amgylchiadau a hyn: — (1.) The ideas of light, of heat, of colonr, of sound, and of moBt other thìngs, are conyeyed to the mind through the medium of the sensos. Yma byddai yn afreidiol ailadrodd y geiriau, the ideas, o flaen y geiriau, of heaty of colour, &c., am nad oes geiriau ereill yn cyfryngu y byddai yn ddichonadwy eu camsynied, ac am hyny, mae y tolieithiad yn gywir a phrydferth. (2.) Now, if you take time to reflect a little on this matter, you will never be puzzled for ^ moment by these detached woroB, to sait which grammarìans haye inyented vocatvoe coBe» and coMt absolute, and a great many other appellations, wìth which they pazzle tfaemselyes; ond confuse and oewilder and torment those who read their books. — CobbetT. Mae y rhan olaf o'r froddeg hcwi yn bur dolieîthol, ond nid ydyw bherwydd hyny yn aneglurach. Ped adroddid yr holl eiriau a arwyddocëir ac a ddeallir yn hawdd, byddai yn bur amrosgo ac amhrydferth, fel hjm: — (3 . ) and a great many other appellations with which they puzzle themselyes, and {mth which they) confìise and {wiüi whiâ, they) bewilder and {wtíh which they) torment those i^sone) who read their books. 2. Am hriodol hebgoriad Adentcau yn gyffredinol, §966. Mae llawer o fànau y gellir yn briodol hebgor adenwau, ond ni wiw aros i dramynychu engreifftiau.

(delwedd B4833) (tudalen 225)	ÍOLIEITHIAD TELEIDIOL, 226 (1.) Tice OTercame sliame, boldness, fear, and madness, reason. Hyny yw, heb doliaith — (2.) Ŷice oyercame sbame, boldness {overcamé) íeBi, andmad- ness (overcame) reason. (3.) A delightful house and garden. Hyny yw — (4.) A delightful house and (a deliçhtful) garden. 3. Am hriodol hehgoriad Goradenwau, §967. (1.) He went into the abbeys^ the haUs^ and the public buildings. Hyny yw — (2.) He went into the abbeys^ {i/íUo) the halls, and (jmto) tbe public buildings. Neu, yn fẁy cyflawn— (3.) He went into the abbeys, {he went into) the haUs^ and {Jte mnt into) the publie buildings. (á.) They confess the power, the wisdom, the love and the bounty oftheirCreator. Hyny yw— - (5.) They cgnfess the jpower, {aaid) the wisdom, {cmd) the lore, and the bounty of their Oreator. Ac, yn fwy cyflawn eto — (6.) They confess the power, (aTid they confess) the wisdom, {and thèy confess) the love, and {theÿ confess) the bounty of their Creator. (7.) He 8poke and acted wisely. Hyny yw— (8.) He spoke {wi8ely\ and {he) acted wisely. 4. Am brtodol hehgoriad Arwyddnodau. § 968. Ni ddefoyddir arwyddion braidd un amser i ddy- nodi pwysleisîad ac aceniad, oddi eîthr mewn geîriaduron a grammadegau, a*r unig arwyddnodau a ystyrir ó bwys ym- íffferol yw yr eiddo gwahannodiad; a'r nodau a hebgorir fynychaf, yw isamrywiadau y gwahannod: — 41.) The esamjples that follow are produced to shew the impro- priety of eUipsis m some particular cases. — Mubbay. Yn y froddeg hon ni ddefnyddîr gwahannodäu i ddosparthu y gostegau a'r gwahaniadau mewnol, er y geUid defnyddìo dau, fel hyn: — (2.) The eiamples that follow, are produced'to shew the impro- priety of ellipsis, in some particular cases. Penffys yr engreifítiau hyn fod cystrawiad tolieîtìiiol yn bur brioaol, a. thra manteisiol, mewn rhai amgylchiadau, er

(delwedd B4834) (tudalen 226)	226 AM DOLIEITHIAD. mwyTi cyflymedd; ond, digwydda yn fynych fod cystrawîad tolieithiol, trwy fod yn rhy daiíyrog, yn gwneyd ystyr brodd- eg braidd yn ammwysol, hyd y noa pan na fyddo yn gwbl anghywir. 2. TOLIEITHIAD TaLFYEOG. § 969. Oherwydd bod yn anhawdd canfod broddegau yn y sawl yr hebgorir im swydd yn unig, trinir y pwnc mewn àull cymredinol heb nodi y dosparth pennodol i'r hwny perthyna swydd hebgoredig. Yn awr, dylai yr efirydyda fod yn ddigon adnabyddus à holl ddosparthau, bathau, a rhywiau swyddi, i wahaniaethu y naill oddiwrth y llall yn yr holl engreifitiau. (1.) I like you better than he. (2.) I like you better than him. Dyma ddwy froddeg dolieithiol pur dalfyrog, y rhai yn fynych y cymmysgir eu hystyron, er eu ood yn adrithio delfiydau pur wahanol. Eu hystyron yn llawn ydyw— (3.) I like you better than he {liJces you), (4.) I lìke you better than (Ì liht) him." § 970. Mae amryw cystrawiadau tolieithîol yn y Seisneg wedi cael eu camddeallgan yr ieithegwyr mwyaf dyfiiddysg. Yn yr engraiöt ganlynol, mae Murray wedi rhoddi un eglur- had, a Coobett un aürall, ac y mae r ddau yr im mor ddyrys- lyd ac anghywir: — >" Pan na fyddo i'r cyflwr enwadol amser personol perwyddiad, ond yn cael ei osod o flaen cyfraniad, yn annibynol ar y gweddiíí o^r froddeg^ fe'i gelwir y cyflwr gwrthodol: megys — (1.) ' Shame being lost^ áll Tirtue ii lost.' " Wrth ddefiiyddio y cyflwr gwrthodol, «an mai y cyflwr, yn Seisneg, boh amser ydyw yr enwadoi, mBB yr engraiflt ganlynol yn wallus, o herwydd ei wneyd yn wrtmychoí: — (2.) ' Solomon was of this mind: and I haye no doubt he made as wise and true proyerbs, as any body has done nnce; him only excepted, who was a much greater and wiser man than Solomon.' " Dylasai fod, he only excepted.' ' — Muebay. " O ddifíyg meddwl tipyn am y pwnc s/n ddigyfirwng o'n blaen (demydd y rhagenw it) mae rlmi grammadegwyr wedi canfod cyflwr gwrthodol,' fel ei galwant; ac y mae Mr. Lindley Murray yn rhoddi engraiflt o hono yn y geiriau hyn: * Shame being lost, all virtue is lost.* Cyflawn ystyr y froddeg yw hyn: It being, or the state of things heing mch, that * shame ia lost, all virtue is lost.' " — Cobbett.

(delwedd B4835) (tudalen 227)	TOLIMTHIAD TALFYROG. 227 Mae ystyr y firoddeg yn bur amlwg heb eglurhad Cobbett arai, a dîau bod ei âiystrawiad yn brydferthach yn y duU gwreiddiol — ''Shame being lost, all virtue is lost, nag ydyw yn ei esponiad ef o honi — " It heìng that shame is lost, all YÌrtue is lost." Hwrwg yn unig ydyw yr "«í being" yma. Gwir achos y camsyniad ydyw trefniad toíieithiol. Nid yw y cyflwr gwrthodoi (case aòsolute) yma na mwy na llai na swydd neu gyflwr ^oradenwol, lle yr hebgorir y banyn gor- adenwol, fel y gwehr yma: — (3.) By shame being lost, all Yirtue is lost. (4.) On shame being lost, all Yirtue is lost. (5.) When shame is lost, all Tirtue is lost. (6.) All Yirtue is lost, by shame being lost. Tolieithiad cyffelyb a barodd i Murray gamsynied defhydd y rhagenw yn yr ail engraifift. Trwy gyflawni swydm y froddeg hono, safant fel hyn: — (7.) Solomon was of this mind, and I hare no doubt {that) he nuìde as wise and {tha;t he made as) true proyerbs as any body has done Bince {his time); {on) him only {bemg) excepted, &c.; neu, {foith the exception of) him only, &c., neu, {if we exce^t) him only, &c. Bydd y gwall o roddi Äe yn lle him, yn ol rheol Murray, yn ainlwg, pan lenwir y tolieithiad â geiriau{priodol; felhyn: — (8.) {On) he only {bevng) escepted; neu, {with the exception of) he only; neu, {if we) except ne only; neu, {in) excepting he only, &c. Mae yn amlwg, gan hyny, mai y cystrawiad gwreiddiol sy gywir, ac mai Murray sy wallus, a bod Murray a Cobbett wedi cael eu twyllo gan yr hebgoriad o fanyn goradenwol. Mae y flaith yma yn dangos y pwysigrwydd o sylwi yn fanwl ar swyddi negyddol trefiiiad yn gystal ag ar y swyddi a adroddir yn bennodol a chyflawn mewn broddeg. §971. (1.) He could haye been a rebel eatier than a republican. — Bìílwer. Mae Ty froddeg dplieithiol hon yn rhy dalfyredig, oblegid gelHr ei deall mewn dau ystyr gwahanol, a*r naill mor briodol a'r llall; fel hyn: — (2.) He could hare been a rebel easier than {he coìUd have been) arepublican. Neu, (3.) Hè could haye been'a rebel easier than a republican {could have been a nŵel). §972. (1.) Like other rakes, he may, perhaps, liye to see his error, but not until he has ruined hÌ0 estate.— «7imii««. B 2

(delwedd B4836) (tudalen 228)	22ö AM DOLIEITHIAD. Mae y froddeg hon yn bur ddiff^giol, heblaw ei bod yn dol- ieithioL Os rhoddîr y swyddi i fewn yn llawn safant fel hyn: — (2.) Like other raike8 he may perhaps liye to see ìáa error^ ìmt, (he may) not (liye) untill he has mìned his estate. Mae 'n debyg nad yw gwir feddwl yr awdwr yn cael ei adrodd yn y froddeg hon; gellir tybied mai hyn oedd ei feddwl: — (3.).Like otber ra^eshe may perhaps lire to see his error, bat he may not liye to see it, hefore he has ruined his estate. Defhyddiodd Junius y goradenw until yn lle y gair hefore; adroddid meddwl yr awdwr yn gywir a phrydferüi fel hyn: — (4.^ Like other rakeS; he may perhaps liye to see his error, but he wül not see it before he has roined his estate. Os cedwir y gair until, dylid cystrawenu y froddeg fel hyn: — (5.) Like other rake8 he may perhaps liye to see his error, but he will not see it^ nntill the roin of his estate shall haye brought him to his senses. § 973. (1.) The lame and blind are particularly the objects of our pity and charity." Nid hawdd ydyw gwybod yn benderfynol beth yw ystyr y froddeg yma. " The lame and blind " a arwydda, y personau hyny sydd yn gloffîon ac yn ddeillion hefyd, ond y mae 'n debyg mai amcan yr awdwr oedd dywedyd, Those persons who are either lame or blind^ or both, are particu- larly the objects of our pity and charity. Yn y fath froddegau a hyn, dylid ailadrodd y bannod ^, fel hyn: — (2.) The lame and the blind are particularly the objects of our pity and charity. Mae yn hawdd deall bod gradd o wahaniaeth rhwng ystyr y broddegau hyn: — (3.) Those who are lame and those who are blind, &c. (4.) Those who are lame and blind, &c. § 974. (1.) YTere he to come alone, I should be very much flurpriscd. Dyma dolieithiad pàr brydferth a'r cÿssylltiad iff trwy wrthdroi sefyllfaoedd yr enw a'r perwyddiád. Heb y toí- ieithiad, byddai y froddeg fel hyn: — <2.) (If) he were to come alone, I ghould be yery muchiurprised.

(delwedd B4837) (tudalen 229)	TALFYEIADAU — ^DYNODIADAU AMHENNODOL. 229 S 975. (1.) He was more beloyed, but not bo mucli admìred as Ointhio. (2.) He was more beloyed {thm Cinthio), but not so much ad- mìied as Ointliio. Yma canfyddir bod y tolîeithiad yn afreolaidd, am nad yw y gwahanol raddau cyinhariad, more, a not so much, yn goddef yr un banyn i gyflawni eu hyslyron pennodol, nor than a not 80 mtich AS. Byddai y toÌieithiad yn hollol reolaidd fel hyn:— (3.) He was more belored than Cinthio, but not so much admired. (4.) He was more beloyed than Cinthio (^c» héloved), but (he was) not 80 much admired (a^ Ci/nthio was admi/reâ), Yn yr amgylchiad yma, mae y gair than wedi ei adrodd, gall y banyn cyferbyniol i ao miich fod yn ddealledig heb fod yn adroddedig; oblegid pan yn adroddedig, ni ffurfia drefìi anghywir o gystrawiad. 3. TALFYItlADAU, NEU GODDYNODIADAU. §975. Byddai yn afreidiol helaethu ar yr isamrywiadau hyn o'r eiddo y swydd dalfyrog, gan fod y deffiniad yn unig yn ddigon i daynodi eu defnyddioldeb (§ 883). Yn y dos- parth yma y rhestrir llythyrenau dechreuol enwau prîodol, teitlau, &c.,megy8 — Sir A, B., K.B.C , am SirA. Ä, Kn%ghí of the Bath, &c.; Mr. R, A. M. (Master of Arts); M. D. ' {Doctor of Medictne), &c, (et catera), Pob dynodìad dan- soddol, megys arwyddion alsoddol, + (plus), — (minm), = (eqml), x (multiply), neu \ (divide), x, y, (unhnown guantities), 2a, 5b (co-efficients), e?, b^, c, d^, a^, &c. (ea:- ponents), Yr holl ddynodiadau dansoddol hyn, a'r cyflelyb, perthynol i gangenau eraill o wyddoriaeth, megys, cerddor- laeth, seryddiaeth, &o., a restrir fel goddynodiadau neu dalfyriadau; ar fyr, perthyn ir dosparth yma y mae pob gwir hebgcHÎadau arw^ddocaol, megys k — ^g, atn lcing, a'r cyfryw fi^rfiau tolieitniol ag a ddeaUir cystal a phea ad- rodoid hwynt yn bennodol. 4. Dynodiadau Amhennódol. §976. Yma eellir rhestru yr holl amrywiadau hyny o'r ^ eiddo hebgoriad a fwriedir feì gwib awgrymiadau, neu fel ^agleoedd y gellir eu llenwi yn ol amgylchiadau; fel hyn: I l, (Ue ir en/w) do hereby certify, &c. &c., that, on the (Ue i*r dyddiaä), &c. &c.

(delwedd B4838) (tudalen 230)	230 AM GYFUNDOD. Ni ofyna y swyddi ammwysol hyn o'r eiddo tolieithiad ychwaneg o eglorhad, gan hyny gellir myned ymlaen at y pwnc nesaf. AM GYFUNDOD, NEU GYFATEBIAD UNIONGYRCH. § 977. Y RHAN yma o ^yfosodiad (syntheats) a berthyn i gyfundod (agr<eement) geiriau o ran eu £fiirfíau imigol, i aorithio person, rhif, cenedl, a chyflwr, ynghanol amrywiad- au swyda gyfansoddol. Mae pedwar prif fath o gyfundod unigol:— Cydweddiad, neu Chifundod Unigoh 1. Cyfimdod cydiadol. — Connecting agreement. 2. Cyfundod anghydiadol.— Disconnecting agreement. 3. Cyfundod cymmysgedig. — Mixt agreement. 4. Cyfundod Amhennodol. — Indefinite agreement. § 978. Bydd ychydig o en^eifitiau yn ddigon er dangos yr hyn a olygir wrth wahanolfathau o gyfunaod; a phan y delo yr efirydydd unwaith yn gynnefin â'r deffiniadau cy- firedinol, bydà yn llawer haws iddo eu cymhwyso, ymhob amgylchiad, nag a fyddai iddo ddeall rheolau yn meddu afrued eithradau. 1. Cyfundod Cydiadol. §979. 1. CyssylìMad penmdoí^ He and I ojre frìends. 2. CysapUtiad negyddol,* Neither he nop I are young. Y cyssylltiad and a gydia y ddau ragenw unigol, Ä6 ac J, yn un cynwr enwol lluosog, yr hwn a gymmer \m perwyddiad lluoso^ i gyfuno âg ef yn gynnulliad(3, yn lle cymmeryd dau berwvadiad unigoì i gyfuno â'r rhagenwau Äc ac J yn ben- nodol ac yn unigol. " JSe is myfriend and I am hiajriendl^ sy gyfartal o ran ystyr i " We are muttml friendsỳ* ac y mae 'r froddeg yma yn gyffelyb o ran ystyr i " He and I are (mutual) ẃiendB /" y gair muìuaX (ein dau) sydd yn ddeall- edig heb fod yn adroddedig. § 980. Y cyssylltiad rwr yn gyŵedin sydd adenw gwahan- iadol, ond yn yr engraifft yma — 2, a phob un gyffelyb, * PoBÌtÌTe conjonction. 'Negatiye conjunction.

(delwedd B4839) (tudalen 231)	CYFUNDOD CYDIADOL. 231 cydìadol negyddol ydyw — oyfuna ddwy swydd uni^ol o neeyddiad yn un negyddol luosoç, jnr nyn, mewn gwirion- edd, sy ddull gwrthdröedig o gyssylltiad a sicrhad pennodol. (1.) He is not young, «nd I ttm not youiig {pn benmdot); we are not yoong; we are adyanoed ìn age. He ÌB not young, nor aml. (2.) Neither he nor I are young. Yma defhyddir y perwyddiad lluosog are i gyfuno yn neg- yddol ac yn gynnuUedig à'r ddau ra^enw, oblegid nid yw eu priodol berwyddiaid unigol yn gyffeìyb o ran nurf, ac am hyny çed adroadid un ohonynt i gyfimo yn bennodol âl enwedigydd (nominatŵe) dig^írwng» ac yn ne^ddol neu dolieithiol à'r enwedigydd unigol cyntaf, byddai anghyfun- dod pennodol rhwng un or enwedigyddion a i berwyddiad: — (3.) Neither he nor I is yonng. (4.) Neìther he nor I atn young. Yn y (3) engraifit, ni ddichon y perwyddiad unigol is gyfuno â'r rhagenw J, ac, yn y (4), nid yw y perwyddiad unigol am yn cymno àr rhagenw he; felly rhaid defnyddio y per- wyddiad lluosog are, i gyfuno àr ddau enwemgydd umgol fel im lluosoç negyddoL § 981. Tybia rnai ieithegwyr da y gall ysgrifenydd ddefn- yddio yr uniff neu y lluosog, yn ol ei chwaeth, mewn am- gylchiadau fel hyn: — (1.) Neither one nor the other of ns ŵ to be blamed. (2.) Neither one nor the other of ns are to be bhimed. (3.) Neither of ns ẃ to be blamed. (4.) Neìther of ns are to be blamed. Yn yr holl amgylchiadau hyn, addefir mai y perwyddîa^ unigol Ì8 sy briodol, ond dywedir nad yw y pèrw^'ddiad llu- osog are, yn amhrydferth, er nad yw yn gywir o ran cyfun- dod. Y perwyddiad unigol ŵ, o çael ei gymhwyso yma yn dolieithioí, a g^etyb i ddau adroddiad pennodol o hono, fel hyn: — (5.) NeŶther is one, nor ia the other of us to be blamed. §982. Y cyssylltíad or a ddefnyddir weithiau i ailadrodd yr un delfryd mewn gwahanol eiriau, megys " chattinç or taUdng:'' ac ambeU waith fe'i defnyddh i ddadgyssyUtu; megys, " this is or that is."

(delwedd B4840) (tudalen 232)	232 AM GTFUNDOD. 5983. ^ ^ riTiiigol a gTfana ág anigol. J Lluosog, â lluosog. I Oyininysgedig, â chymmysgedig. V Amhennodol, ê^ amh^modoL rGwrywol a gyfuna & gwrywol. ) Benywol, á benywoL ì Canolig, â chanolig. ^Amhennodol, âg amhennodoL rOyntaf a gyfuna á chyntaf, ) Ail, &g aiL ) Trydydd, & thrydydd. V Amhennodol, á^ amhennodoL TEnwol a gyfuna &g enwoL ) Adenwol, âg adenwoL ', I GoradenwoL & goradenwoL NG' COanolig, a chanolig. § 984. O barth rhtf, unigol a gyfima âg unigol, fel hyn: I am, thou art, he ü; lluosog, à lluosog, fel hyn; JFe are^ you are, they are; good men are scarce; /ew persons are fauUless. rfi fedd y Seisneg amrywiadau i ddynodi y rhifau cymmyBçedig ar amhennodol; am hyny, crybwyllir y rhai hyn yn unig er mwyn i'r deffiniad fod yn rheolaidd; ac, Sti gyflreain, yr un ffurf i adenw a gyfuna a'r enw unigol a'r uosog ymhob cyflwr ac ymhob cenedl: one good man, two good men, three good women; t?ie good man spoke to us, and we answered t?ie good man, § 985. Obarthed cenedl, nid oes braidd ddim gwahaniaeth yn nulliau y cyfundod mewn swyddi cyffelyb. Dywedir — He iê, she û, it is, one 18, fel mai yr un adenw perwyddol gydd yn cyfuno à phob cenedl or eiddo enwau; a'r un petìi sydd i'w ddywedyd am adenwau ansoddol a dynodiadol: A good man, a gdod tooman, the good man, thegood tcoman; good men, good women, good things, § 986. Mewn perthynas i berson, y perwyddiad yw yr unig aäenw a newîdia ei ffurf i gyfuno â'r person cyntw, yr ail a'r trydytid; megys — I am, thou art, he is, Y person amhen* * nodol a drinir fel trrdyddperson y rhif unigol: '* One is not 1 always well disposea." . § 987. Am gyrfltor, mae yr adenwau perwyddol yn newid eu ffurfiau i gyruno à gwahanol gyflyrau enwau, ond yr un ffurf sydd i bob dosparth arall o eiriau yn y gwahanoi gyf- lyrau. Y parwyddiaid a newìdìant yn ol rneolau cyfieuad, fel y gwelir yn eu graddegau treigliaaol; megys — JSe worhs, she worhs, they worh; ond cyfraniaid a ddilynant reolau cy- ffiredin cyfundod heb newidlad ffurf: — He is a worfcingmsìi'.

(delwedd B4841) (tudalen 233)	CYFUNDOD ANGHYDIADOL. 233 They are working people; He is working; She is working; They are working. § 988. Fe allai y byddai yn annichonadwy canfod gwahanol engreifftiau, yn y Seisneg, i egluro yr un amrywiad ar b^naitheg o'r eiddo cyfundod: cyfyngir amrywiadau cenedl, er engr aifft, i enwau jn uniff; feÚy nid oes i'r tri dosparth cyfaredinol arall braidd unrnyw amrywiad o ran cenedl. Yn wÌT, ychydig iawn sydd o newidiad yn siUiad geiriau Seisni» î adnthio gwahanol swyddi cyfansoddiad, ac am hyny nid yw rheolau cyfundod ond pur ychydig o nifer a phur syml. Ithaçenwau a pherwyddiaid yw yr unig eiriau braidd y dylid sylwi yn neilltuol ar eu duUiau pennodol o gyfundod. (1.) The man wlio was suspected was not guilty; he was innocent. (2.) The woman who was snspected was not guilty; sh£ was innocent. (3.) The trees which were transplanted did not grow; they wìtliered and died. (4.) The animals which were brought from India coold not be innred to this climate; tíuy died. (5.) The thing was very pretty, but U was useless. (6.) Thi8 book, these book8, that person, tlẅse persons; om thing, another thing, other things. (7.) Every tree is known by its fruit; each was, all were; no one 18, none are. Nid oes eisieu helaethu ar yr engreifftiau hyn, os ydyw yr efiydydd wedi sylwi ynbriodol ar yr hyn a dd^rwedwyd eisys yn y deffiniad wrth ymdrin à'r rhagenwau perthynol, amhennodol, ac ammwysol, ac â'r adenwau perwyddol. 2. Cyfündod Anghydiadol. § 989. (1.) I thvnk, with my frìend, that it is useless. (2.) My Mend thinhs it is useless, and so do I. (3.) My friend and I thÌTÜc that it is useless. ííae y tair engraifft yma yn gyffelyb o ran ystyr, ond gwahaniaetha y flaenaf a'r oíaf o ran eu dulliau pennodol o gyftmdod rhwng y prif enwau a'r perwyddiad. Ýn y froddeg dlaf, mae y perwyddiad lluosog thinh yn cyfuno a'r enwedigydd lluosog I and my friend; ond, yn yr engraifit flaenaf, y perwyddiad think a gyfuna â'r enwedigydd uni^ol 7, ac y mae 'r enw my friend yn y cyflwr goraidenol, <&n ddylanwad y banyn with. Nid yw yr arddodiad with^ gan hyny, yn cydio dau enw yn un cyflwr enwol, fel y ewna 'r cyssylltiad andf er bod y ddau fanyn goradenwol hyn yn

(delwedd B4842) (tudalen 234)	2d4 AM OTFÜNDOD. gffFasanaethu i gydio y gmriau o ran ystyr. Mae y banyn and yn cydîo dau enw yn un cyflwr fel ag iV çwneyd i ^uno àg un perwyddiad lluosog; y banyn toith sydd arddodiad yn unig, neu atddodol ûuiyn goradienwol, yr hwn a wahana gyflyrau enwau, ac am hyny nis soddefa gyfìindeb o adenwau rhwng y cyflwr enwol a gora&nwoL §990. (1.) Neither one nor the other is rìght. (2.) He or Bhe is wTong. Bjrwedir yn gyŵedin fod ar a twr yn dadgyssylltu perwyddiaid fel na mirfíont un lluosog cymredin; ona, fel y dywedwyd eisys (§981), bama rhai mai prydferth, er nad priodol, jayw deôiyddio y banynau crybwyfiedig fel cydiadohím. 3. Ctfundod Cymmysgedig. §991. Gellir ygtyried cyfiindod yn gymmysgedig, pan gymhwysir un perwyddiad yn gyfartal at ddau enw, ac v gellir gwneyd iddo gyfimo à'r naill neu y llall, ond nid âr ddau; fel hyn: — (1.) / am the man who ìnaJce the objection. (2.) I am the man who mahes the objectìon. Yma gall y peiwyddiad gyfuno naill ai â*r rhagenw yn y person cyntaf, neu â'r enw yn y trydydd person. (3.) Thou and he haye shared ìt between you. (4.) When one or both of these thìngs happen. (5.) The public ia deceiyed. (6.) The public are deceiyed. Yn y (5) a'r (6) engraiffl, gjdl y perwyddiad gyfuno â'r enw cynnuUiadol, public, naill ai yn y rhif unigol neu y lluosog, oblegid gelHr dosparthu enwau cynnulliadol naill ai fei unigol neu luosog. Ond, ni ddylid defnyddio yr un enw cynnulliadol fel unigol a lluosoç yn yr un haib neu gynnulliad o firoddegau. Yn yr engraim; (3), cyfuna y perwyddiad have à t?um a he, fel un lluosog, er bod i bob un o'r ddau rhagenw wahanol berwyddiad unigol: Thou Iiast a he has, neu, Thou and he have, Pan berthyno perwyddiad i ddau enwrhagflaenol o wahanol rif, cyfuna â'r lluosog yn hytracli nag à'r unigol: megys — / (7.) When one or both of these things happen, (8.) When one happens, or when both happen, (9.) Hi8 meat was locusts and wild honey. (10.) Locusts and wild honey were his meat. 1

(delwedd B4843) (tudalen 235)	SYLWADAU BEIBNUDOL A» GTFÜNDOD. 235 (11.) One cauBe of misery vfa$ Btagnation of tiade and want of confidence. (12.) Stagnation of trade and irant of confidence wre one cause of miáeiy. 4. Cyfundod Amhennodol. § 992. Mewn rhai amgylchiadau cymmerir geiriau mewn ystyr gyffiredinol, fel ag y gwneir iddynt gyfuno mewn gwahanol rifau, cenedl, cyflyrau, &c.; megys — _ (1.) By thi8 means alone their greatest obstacleB will yanish. (2.) 6y these meam they were enabled to eucceed. (3.) Peace of mind is an ample ameTìds for the sacrifice of interest. (4.) These were ample amenda for all his labours.* SYLWADAU BEIRNIADOL AR GYDWEDDIAD NEU GYFUNDOD. § 993. (1.) What ngnifies good principles when we act improperly — tignify^ (2.) Thou Mŵ how little has been done — seegt. (3.) Thongh thou cafmot do much for the cause^ thou shooldst do something for it — camt not, (4.) A Tariety of things have transpired— Ao^. (5.) In moral, physicaJ and intellectual harmony ccnfiẃ human happiness — coTmtts. §994. (1.) Oom (in eeneral) is now yery dear^ but t?ie com (which Ì8 now ffrowing) looks yery well^ and promises an abundant hàryest. (2.) A man was taken up hist eyening for stealing, who was seen stealing your fruit has not been arrested. Rhydd y ddwy engraifftyma ddellryd cyffiredinol o'r gwahaniaeth sy rhwng y bannod pennodol a'r amhennodol. Gweinydda ychydig engreifftiau eto o'u cam gymhwysiad, yn gyatal ag o gam gymhwrsîad rhai adenwau dynodiadol ereiU, i ddangos eu priodol ddefhydd mewn cystrawiad: — (3.) A man, woman^ and child, were sitting in one coraer. A man, a woman, and a child were, kc. (4.) Â dog, cat^ and ape were all together in one room. A dog, a cat, and an ape, &c. (5.) The day and hour were appointed. The day and the hour, &c. ^D.S...Y geiriau Italaidd a ddilynant y doroarthlin ar ol yr engreifiliau sy gywir, a dylasent gael eu defnyddio yn lle y geirìau Italaidd sydd yn yr engreifiìtiau.

(delwedd B4844) (tudalen 236)	236 AM GYFÜNDOD. (6.) The Bon^ moon and stars^ were ereated by the Almighty. The Bun^ the moon, and the stars, &c. Pan g^eìrir at }rr un ^wrthrych mewn gwahanol eìiìau JB. yr un firoddeg, nìs aîladroddir y bannod: — (8.) He Ì0 a better soldier than scholar. nid (9.) He Ì8 a better soldier than a icholar. Yn yr (8) engraiffti yr un gwrthrych ydyw scholar a $oldier, ond yn y (9), mae acholar yn wrthrych gwahanol i soldier: mae y ddwy engraifit yn gywir o ran cystrawiad. (10.) James, (he son of Zebedee^ and brother of John^ wcu present. Pe buasai " brother of John " heb fod yr un a " Jamei^ the 8on o^Zebedeef* buasai yn rheidiol rhoi y bannod the o flaen y gair brother; fel hyn — (11.) James^ the son of Zebedee^ and ihe brother of John, were present. §995. (1.) Gire me them books— <Adse. Dywed Murray — " Cyfarfyddir yn fynych à those yn lle they ar ddechre broddeg, lle na fyddo cyfeiriad pennodol at flaenorydd (antece&nt); megys, ' Those that sow in tears sometimes reap in joy.' — {They that, or those who sow in tears.") Yma, mae Murray wedi camsynied swyddi perthynol y geîriau thoae a they, Yn briodol, nid rhagenw yn Sertìiyn i flaenorydd ydyw y blaenaf — those, ond adenw ynooiadol yn perthyn i enw dìlynol a fyddo yn adroddedìg neu yn ddealleaig; megys — (1.) Those {persofMt) who sow in tears, sometimes reap in joy. Y rhagenw they, yn y gwrthwyneb, a ddylai berthyn bob amser i flaenoryda, sef i .enw neu gynnulliad o enwau a wnaed or blaen yn hyspys i'r darllenydd; canys, pan ddywedir íÄcy, mae yn dra naturiol gofyn, wno f oddi eithir fod y person neu y peth y treithir am dano yn hyspys eisoes.!Priodol, gan nyny, yw dy wedyd, " Those (persons) who sow in tears," ac amnnoaol yw dy wedyd, " They who sow in tears,* oblegid y mae'r gair persons, yn yr en^raifit gyntaf, yn ddeallemg, ond nid yw y gair ihey yn permyn i unrhyw enw a adroddir nac fel blaenorydd pennodol, nac fel canlyniedydd tolieithiol. Nis gellid dywedyd, " They (persons) wno sow in tears," ac, am hyny, nid yw y gair they yn perthyn i unrhyw enw nac yn aoroddedig nac yn ddealledig; ac y mae'r engraifit arydd Murray fel un wallus, yn hollol gywir, tra y mae ei gyweiriad ef yn hollol wallus. Ymddengys y teimlai fod rhy wbeth

(delwedd B4845) (tudalen 237)	SYLWADAU BEIRNIADOL AK GTFÜNDOD. 237 yn ^eilicHiius yn ei eglurhad, canys ychwanega, " Nîd yw yn nawdd bob amser dywedyd, pa un ai rhagenw personol aî âangosiador' (sef adenw dynodiadol) yw y goreu mewn rhai cystrawiadau. 2. We are nòt acguainted with the caluinny of tTiem (or thoso) who openly inake use of the warmest professions. Yma, mae yn bur amlwg mai y gair those a ddylai gael ei ddef nyddio, a bod y gair them yn amhriodol, fel yr eglur brofa engraifit o'i swydai pennodol: — (3.) What do you think of those (persons) who make warm professions of friendship to us in person, and then calumniate us in oup absence? — We think yery imfayourably of t?iem, Yma mae *t gair tJiem yn perthyn i rywbeth adnabyddus, ac nid i ryw wib awgrymiad. Ond perthyn y pwnc yma yn fwy uniongyrch i gyfundod cynnuUiadol nag i r arbenigol, ac am hyny sylwir amo yn y dosparth nesaf. §996. ÇL.) For among all the animáls upon which nature has impressed dejormUy and hùrroT, there was none uiìwm he durst not encounter rather than a beetle. Defiiyddir y gair %ohom yma, cystal a'r gair tohich, ì ddynodi yr un enw, antmals; a chan mai am bersonau yn unig y dylid defiayddio w?äo yn ei holl gyflyrau, mae yn amhriodol ei çymhwyso at anifeiliaid a phethau difywyi Defnyddir whtch a tJiat weithiau fel rhagenwau am bersonau, ond ni ddefnyddir tvhot tohom, &c., byth yn briodol i ddynodi israddolion y sreadigaeth. Pur amhriodol hefyd yw y gair?wrror am y delfrya a fwriedir ei adrithio. Yn wir, mae y firoddeg oll yn amhrydferth ac anghywir. (2.) If the' caUn in which he was bom and lasted so long had continued — and which lasted so long. (3é) A man whose inclination led him to be oorrupt^ and had' great abilities to manage the business — and wJio had great.abilities. (4.) Which ruU, if it had been obseryed, a neighbouring prince would haye waiUed a great deal of that incense which hath been offered up to him. Broddeg hollol drosgl ydyw hon. Gosodir y geiriau which rule fel enwedigydd heb líerwyddiad, a demyddir y gair toanted mewn yatyr goddefol, er mai perwyddiad gweitnredol dîwrthrych ydyw. Gellid adrodd yr ystyr yn briodol fel hyn: — If this rule had been obseryed, a neighbouring pjrince would haTe been leffc without a great deal of that incense which has been laTÌshed upon him.

(delwedd B4846) (tudalen 238)	238 AM GTFUNDOD. (5.) Tkejwi]liioibeIkTebiifti0a<IwMeiitíre]7 tobeblAmed— haiáaL (6.) Thaii^ctioniBÌtoMOitpawerfBl^y oppoaedhimÌnRngiaiwì-- (7.) Fraiice, 100 WM in ftllìaiice wiih 8w«deii— «A«dk. (8.) The coait wko; ihe caTsliy «00 / ihooe ciiiea «oAo aspired io liberty; ihai pariy who. Which a ddylid ddefìiyddio ymliob man yn yr (8) engraifiít, yn lle toho, obleÿd dospartliir y personau unìgol fel pethan cynnullìadol, ao nidmewn cyfeinad uniongyrchol atbcnonau neîlituoL §997. (1.) He beliaTed coB^ormabU io ihai greai ezanq>Ie— «oi^onnàblÿ. (2.) Lire ntUaUe io your staiioti— «Mttaò/y. (3.) He i8 nUterable poor — miíerajUp, (4.) I cannot iliinh so mean of him — mecadp, (5.) I now wrüe offreeable to my promise — agreeMÿ. (6.) He acied in ihis bosiness bolder ihan was expected— more bollüy. (7.) The tuior addressed him in ierms (which were) rather warm, bot (which were) suUaJUy io his oflfence — euüable. (8.) He lÌTed in a manner (which was) agreeablp io ihe dictatea of reason — agreeable. (9.) A more serener temper— Mrencr^ neu «lorc derene. (10.) The moii etricUst aect— the siriciegt, neu the moet strict, (11.) Worser conáuct—worse, (bad, worse, worst). (12.) This noble nation hath ofaU others^admitted/etoercorroptions — ^hath admitted/ewer comq>tion8 than any other. (13.) And I i^ersecuied ihÌB way unto ^^ death. Lla£&rwedd (idiotn) Ffrengìg ydyw hon, y (13), heb fod yn bríodol ì'r Seìsneg. Ni ddywed y Seison the deathy oddi eiuir pan yn cyfeirío at ryw farwolaeth neilltuol; megys, * The death of the Tàng^ §998. (1.) We haTe sfpohe to your brother about you — 9poken, (2.) It was spohe in my hearing— «poibe». (3.) And 80 leuw also Jame8 and John — wre. (4.) By whom all good and eTÌl is harmonized — ojre. (5.) A long course oí time, wií\ a Taríety of accidents, oitt requi8ite to produce reTolutions — ŵ. (6.) Full many a flower oíre bom to blu8h unseen — is bom. (7.) A conformity of inclinationa and (of) qualitie8 \|>r£par« nsfor "*iend8hip — a conformity 'grepares ll8.

(delwedd B4847) (tudalen 239)	CTFATEBIAD ANUNIONOTEOH O RAN AMSEB. 239 t (8.) Anthe» was oontent U> caü a coaoh and crotted the brook. Mae y âroddeg hon yn rhy dolieîthìol. Dylasai fod, Anthea wag content to call a coach and she croBsed the brook. Canys, os nad hyn ydyw y gwir ystyr, dylasai y gair crossed fod yn to cross: — Anthea was content to caü a coach and (to) crosa the brook. §999. (1.) We may see a metaphor or an allegory in a pictnre as well as reád them ìn a description — it. (2.) One should not think too flatteringlyof <mrsèlve9 — ow^a ae^, (3.) We should not think too flatteringly of one'a êelf—ourgetve8, Nid yw yr holl en^eifftiau blaenorol o gyfündod diflygiol yn perthyn i gyfundod arbenîffol yn unig; mae rhai o honynt yn perthyn i gyíundod cynnuTliadol, oblegid mewn engreifltîau amryfal pnn y mae 'n rheidîol sylwi ar is amrywiadau defiE^iiad. AM LYWOBRAETH, NEU GYFATEBIAD ANUNIONGYRCH. § 1000. Y rhan yma o gystrawen (syntoûí) a berthyn i gyfundod geiriau o ran eu nodweddaupennodol,feladnthiaia y pedwar príf ddosparth swyddogol ynghyfansoddiadbroddeg. llellh: ei alw yn gyfundod allanol neu gynnulliadol, Tw wahaniaethu oddi wrtn y cyfundod mewnolneu arbenigol a íu dan sylw yn yr adranau blaenorol. §1001. Gwahanol amrywiadau cyfundod cynnuUiadol a berthynant yn benaf i amserau a moadau y perwyddiaid, ac i swyddi perthynol enwau yn eu gwahanol raadau o gymhariad* 1. Cyfatebiad Anuniongtech o ran Amser. §1002. Gellir dosparthu pedwar is amrywiad o amser ynihob un o*r tair gradd berthynol, fforphenol, presennol, a dyfodol; a gellir galw yr is amrywiadau hyn, pennodol, amhennodoly cymmysgedig, ac ammwysoL Amseb Pbeseitnol. 1. PefMiodol. I am yery well ruyw, at this moment. 2. Amhewnodol. I am yery well, generaUyy but not so now. 3. Cymmyegedig, To enýoy health at all times, m rery desirable nm and at aU times, 4. Ammwysol, Being well now, or generaUy, is not the same thing.

(delwedd B4848) (tudalen 240)	240 CYFATiaîIAD ANÜNIONGYBCH. § 1003. Gan nad yw y perwyddiâid yn newid eu fiurf i adrithio holl is amrywiadau amser, mae graddau eu cyfatebiad anuniongyrch yn perthyn braidd yn nollol i'r t^ dosparth cyí&edinol o amser, y gorpnenol, y presennol, a'r dyfodol, ac ir g^ahanredion pennodol addynoaantberwyddiaidgweilàredol, goddefol, canolig, ac adgyrchoL §1004. Mae i amryw o'r perwyddiaid Seisnig wahanol fiurfiau i ddynodi duU pennodol ac amhennodol amser; m^;y8, Pewnodol. I am tDrümff (now). Amhennodol. I wrUe (generally). Ond, pan ddymunir dynodi gradd bennodol amser, eair a cbwanegir yn gyffiredm i amlygu y radd bennodol nono, me^s, — "ígat'e him that book yesterday,^ ar raddamhennodol a amlygir heb eglurhad, fel hyn, — "I gave him the book;" neu, defnyddir gair cyfansawda, a dywedir, — " I ha'ce' given him the book." §1005. Anfynych y camddefnyddir graddau perthynol amser mewn broddegau pur fyrion, ond fe'u camddefiiyddir yn aml mewn broddegau hirion; fá hyn: — I expectedy from the former language of that gentleman^ to have aeen ìam actiyely engaged in promoting the interest of our cause, &c Yma priodol radd amser cyfatebol ydyw, to see, ac nid to have seen: — " I expected, then, to see him NOW engaged, &c." § 1006. (1.) I expected to ham plotighed my land last Monday. (2.) I expected to he pUmghiìig my lan^ last H onday. (3.) I expected my land to be ploughed on or be£ore last Monday. (4.) I expected to ploìigh my land last Monday. (5.) I expected to have my land pìmghed last Monday. Yr un ystyr fe allai sydd Tr (1) a'r (5) or broddegau hyn, ond oherwydd fiurf ammwrsol y (1), prin y gellir dywedyd pa un o*r pedair ereill syda yn adritííio ei gwir ystyr. §1007. I called on him and mshed to hme syhmitted my manuscrìpt to him. Yma, mae 'n amlwg nad yw mshed yn cyfuno à to hace êtûmitted. Yr ystyr yw, " I wished there and thén tosubmit my manuscript to him;" ac nid — " I wished then TO HAVB býbre SUBMITTED it to him." Pe dywedasid , " I toishedílien to have my manuscript suhmitted to him," buasai y cystrawiad yn gywir, oblegid cyfuna yr amser presennol to nate à'r gorphenol (neu yr amser oedd yn bresennol) wished, ond yr

(delwedd B4849) (tudalen 241)	O RAN AMSER. 241 amser gorphenol wished ni chytuna yn uniongyrch âg amser blaenorol gweithred. §1008. I had not the pleasure of hearing hia sentiments, when I wrote that letter. Byma firoddeg bur gywir, yr hon a arwydda, " I had not the pleasure of hearing him express his sentiments while I was writing that letter:" ond y mae 'n dra thebyg mai amcan yr awdwr oedd dywedyd, " I had not the pleasure of having (previously) heard his sentiments when I wrote that letter." §1009. AU that was wantmg was honesty. Ystyr Y froddeg yma ydyw, "That honesty was wanting somethmg," ond y mae n debyg mai meddwl yr awdwr oedd dywedyd mai " Honesty was wanted by somebôdy." § 1010. (1.) I éhmiM have liked to have been informed of the exact amount. Yfroddeg yma a arwydda, " I should (then) have (^previously) liked, to nave, been (before that previous time) mformed of the exact amount." D^rma gymysgfa hollol o amserau perthynol. (2.) I should (now) like to haye been (then) informed of the ejcact amount. (3.) I should (then) haye liked to be informed of the exact amount. Mae y broddegau hyn yn adrodd y graddau angenrheidiol o amser perthynol heb gael eu gorlwytho âg ailadroddion afreidiol neû adroddiadau anghywir o aínser gorphenol. §1011. Hefyd mae yn angenrheidiol bod yn bur ofalus i wahaniaethu oddiwrth eu gilydd wahanol dreigliadau y perwyddiaid gweithredol, goddeiol, canolig, ac adgyrchol, fel na chymmysger eu swyddi perthynol mewn cyfundod cynnulliadol. M&e trefniad dirfjrgiol or natur yma iV ganfod yn bur gjŵedin, hyd y nod yngweithiau dyiiion dysgedig. (1.) I did not speafc so well yesterday as I wished to have done. Yma cysylltir y cyfraniad ffoddefol done wrth y perwyddiad to have, a defnyddir ef yn lle y perwyddiad gweithredol to do, yr hwn yw y priodol air cyfatebol:-^ (2.) I did not 8peak so well yesterday as I wìsbed to speah, (3.) I did not speak yesterday so well as I wished to do. (4.) I did not speak so well yesterday as I wished {to do or ío tfpeaJc,) S

(delwedd B4850) (tudalen 242)	242 CYFUNDOD CYNNÜLUADOL Xid prìodol dywedyd, (5.) I did not sp6ak so well yesterday as I wìshed {to ìuwe done ípeaìcmg). §1012. Mae amryw berwyddiaid a ddeftiyddir weithiau mewn ystyr gweithredol ac weithiau mewn ystyr canolig, ac V maeii dra angenrheidiol gwahaniaethu rhwngycysgodion nyn o wahaniaeth ystyr a berthynant iddynt, am nad yw eu graddau pennodol o gyfatebiad yn gyfifelyb. Fel perwyddiad gweitnredol, to endure a arwydda cynnal, ymaros â; ond, fel perwyddiad goddefol, arwydda para, goddef; a gellír dywedyd yn yr ystyr gweithredol, ac yn y goddefol cyierbyniol, " I end/ure pain, a " Paih is endured by me:** ond nis gellir dywedyd yn bríodol, " The world is endured from age to age," er bod yn brîodol dywedyd, " The world endures Êpom age to age." To gOf sy berwyddiad gweithredol j ac am hyny dywedir, " He ÄoJ gone away," ac nid " he was gone away." Oherwydd yr un rheswm dywedir, " He had run away;" ac nid " He was run away." Ós dywedir, ""ELewae gone^ Thaiá ystyried bod y gair gone yn arwyddo absent, hebgyfeirioaty weithred o going, § 1013. Mae priodol ddefhyddiad y graddau hyn o gyfatebiad yn dibynu ar ystyr y geiriau, ac nid ar eu fiurf* Gellir dywedyd, "The horse waa run to death;" oblegid, yn yr amgylchiad yna, ystyrir y march yn ofieryn godddfol dán arweiniad meddwl dynol. 2. Cyfundod Cynnulliadol o ban Modd. § 1014. Er nad ystyriwyd yn angenrheidiol gwahaniaethu mwy na dau o wahanol foddau sicrhad, eto mae yn hawdd canfòd pedwar amrywiad o fodd yn adroddiad cy&edinol syniadau. AMRTWIADAÜ MODD. 1. Modd Düysol» We are (undoubtedly) secure. 2. ModdAmfnodol, If he be cautious, ne may (perhftps) succeed. 3. ModdCymmyigedig, We might (certainly) succeed, ^we were to tiy. 4. Modd Awmwystíí, If I am mi8taken, I am; but I do not belieye it probable. Mae y cyntaf o'r moddau hyn o sicrhad yn hollol ddilysol neu bennodol; yr aü yn ammodol; y trydydd yn gymmysgecUg, am fod y rhan gyntaf neu bennodol yn dibynu ar yr aü ran neu yr ammodol; y pedwerydd a ystyrir yn ammwysol, oblegid y mae*r sicrhaa, mewn gwirionedd, yn hollol oen-

(delwedd B4851) (tudalen 243)	O RAN MODD. 243 nodol, er ei fod mewn ymddangosìad yn ammodol er cydweddu â gwahanol fam ar yr im pwnc. § 1015. Gan nad yw fiurf y perwyddiaid Seisnig yn newid ond pur ychydig er adrithio y gwahanol foddau nyn o sicrhad, mae yn our hawdd eu defnyddio yn briodol j ond nid mor hawdd ydyw deall çriodol ddefnyddiad a chyfatebiad anuniongyrcn y cyssylltíaid a wasanaethant berwyddiaid yn y gwahanol foddau hyn o sicrhad. Hyderir y bydd i'r byr sylwadau a ganlynant egluro ychydig ar y pwnc. § 1016. 1. If it be dark, do not come. 2. If eating is necessary to man, he ought not to be a glutton. " Yn y gyntaf or broddegau hyn, gall y pwnc aadroddir gan y perwyddiad fod, neu gall beidio bod. Mae ansicrwydd yn nanfodi gyda golwg ar y pwynt. A phe llenwid y froddeg i fyny, safai fel hyn: — " If it shotUd be dark do not come home." Ond yn yr ail froddeg, nid oes y fath ansicrwydd yn hanfodi. Gwyddom ni, a gẃyr yr holl fyd, fod bwyta yn angenrheidiol i ddyn. Nis gallwn lenwi y froddeg hon i fyny â should. Ac am hyny defiiyddir û. Fel hyn, gan hyny, nid oes dim a wnelo y cyssyütiad if, a welwch yn cael ei ddefnyddio yn y ddau amgylchiad, â llywodraeth y perwyddiad. Yr ystyr ydyw yr hyn sy'n llywodraethu." — Cobbett. Gallasai Cobbett chwanegu y defiiyddiwyd y cyssylltiad ifja anmhriodol yn yr ail froddeg, yn Ile y gair thcmgh, (8.) Though eating is necessary toman,he ought not to be aglutton. Moddau dilysol o sicrhad yw y rhai hyn; ac am hyny, gan mai dynodiad oV modd ammodol ydyw ac a ddylai y cyssylltîad if fod, ni ddylid ei ddefnyddio mewn unrhyw fodd arall oddi eithr yn yr ammwysol, at yr hwn y cyfeiriwyd eisys fel un o bedwar amrywiad modd. Darfu i Cobbett naill ai camddeall neu esgeuluso yr amgylchiad yna. Mae efe yn gyflfredin yn sylwi yn bur ffel, ond o ddifiyg mwy o wyddorlaeth, mae ei egluriadau yn fynych yn lled drwsglion. Gweinydda y dyfyniad canlynol ol^Kammadeg fel eglurhad dyblyg: laf, o'r gwall y sylwodd eie amo yn yr engreifftíau blaenorol, ac 2il, ö'i amryfuseddau yntau wrth sylwi ar y gwall hwnw. « Effeithir yn bur fawr ar ystyr yr hyn a ysgrifenir pan Wneir defnydd or moddau yn annosparthus. Cymerwn engraifit. (4.) * Though her chastity he right and becoming, it giyes her no claim to praise; because she would be criminal, if sne were not chaste.* S 2

(delwedd B4852) (tudalen 244)	244 CYFÜNDOD CYNNULLIADOL O RAN CYMHARIAD. " Yn awr, trwy ddefnyddio y (modd) cyssylltîadol yn aelod c^Titaf y froddeg, gadewir \ti ansicr pa un a ydyw yn iawn ai peidio iddi fod yn ddiwair; a thrwy ei defiiydííio yn yr ail, amiygir amheuaetn o barth y ffaith o i diweirdeb. Nid ydys yn meddwl yr un o'r pethau hynj ac am hyny, er bod yma ìhouffh ac if, dylai y ddau berwyddiad fod yn y mynegol (yn modd dilysol sicrhad). * Though her chastity ia rignt and becoming, it gives her no claim of praise; because she would be criminal if she was not chaste.* Cyflawner àr arwyddion, Though her chastity may be right; if sne shotäd not be chaste;* ac yna gwelir ar unwaith pa wahanîaeth sydd yn yr ystyr." Mae nodiadau Cobbett ar y rhan gyntaf o r froddeg yn eithaf cywir, ond nid yw yn sicr y gwellhaodd yr ail ran, trwy ei newid. Gweái newid yr aelod cyntaf, mae yr holi froadeg yn sicrhad pur gywir yn y modd cymmysgedig, gan fod mewn rhan yn ddilysol, ac mewn rhan yn ammodol; fel hyn:— (5.) Thou^h her chastity is right and becomine, it gÌYes her no claim to praise; because she would be crimînal (after the fÌB.ult) if she were not chaste (during her whole life). Yn ol newidiad Cobbett, ystyr y froddeg yw hyn: — (6.) Though her chastity is right and becoming, it giTes her no claim to praise; because she would be criminal (now, or gen^rally; or Bome time or other) if she (really) waa not chaste (at a certain period which is now past). § 1017. Defnyddir modd ammodol y perwyddiad weithiau heb gyssylltiad i ddynodi y cyfryw fodd ammodol o sîcrhad; megys, (1.) Were I not to succeed I should suffer very considerably. (2.) I should suffer very considerably ifJ were not to succeed. § 1018. Yn y Seisneg, fel yn y Gymmraeg, mae dau negyddiad yn gyfartal i sicrhad; megys, (1.) ẅr did they íwí perceive him: hyny yw, They did perceÌTC him. (2.) His language may be inelegant, but it is not imgrammatical: sef yÝr h^my, It is grammatìcal. 3. Cyfündod Cynnulliadol o ban Cymhariad. § 1019. Heblaw graddau cymhariad rhwng çeiriau, mae pedwar bath o gymnariad yn ol deddfau cyfatebiad, y gellir eu galw 1. Cyfaiŵujid Oogyfartal. Parii and Lmdon are rich places. 2. C^faHéẃad Cyferbymól, The lla/med are often as unhappy as the iUiterate^

(delwedd B4853) (tudalen 245)	CYFUNDOD CYNNÜLLIADOL O RAN SWYDDI ENWAÜ. 245 3. CyfíUeìÁad OwrthredoL That gentleman is more leamed than wise, 4. CyfatebiadAnuniongyrch. There is a diflference between a man and the man. Byddai yn groes i ddeddfau cyfimdod cynnulliadol dywedyd, Paris and England are rícn places; obleçid naa yw eu graddau pennodol o eangedd yn gyflfelyb iV gilydd. Hefyd, byddai yn amhríodol dywedyd, The learned are often as unhappy as the most illiterate; oblegid bod graddau cjŵrbyniad yn gofyn i great gael ei gyferbynu â smaU^ greater â maller, a greatest à smallesti ac am hyny, dylai learned gael ei gyferbynu âg illiterate, more leamed â Íbss learned, a most learned á most ignorant, Byddai yn amhríodol dywedyd, That gentleman is wiser than he is learned;" oblegid nad yw ioiser a leamed yn cyfateb o ran eu graddau pennodol o gymharíad: toise, íeamed; more toise, more learned; most toise, most learned, Mae cyfatebiad amhennodol neu anuniongyrch yn perthyn Tr ^adídau hyny o ^ymhariad a ddeallir neb fod yn adroddedig. Pan ddywedir, ** The corn is not rípe," gwneir bath o gyfeiríad anuniongyrch at yd yn gyffredinol, yr hwn sydd addfed a chymmwys iV adeíhyddio: a phan ddywedir, "^1 beast of prey is a dangerous animal," gwneir cyfeiríad anuniongyrch at yr anifeiliaid nad ydynt yn beryglus. Perthyna y cyfatebiadau anuniongyrch nyn, gan hyny, yn benaf, i*r aaenwau dynodiadol (y bannodau) pennodol ac amhennodol. Cyfundod Cynnulliadol o ran Swyddi Perthynol Enwaü. § 1020. Mae pedwar bath o swyddi perthynol ynghyfansoddiad geiríaui a gellir galw y pedwar bath h}Ti o gyfatebiad, 1. Swyddi perthynol Bhagenwau. 2. Swyddi perthynol Cyfraniaid. 3. Swyddi pcrthynol Goradenwau. 4. Swyddi perthynol Bhagenwau Amhersonol. Yn y gyntaf o'r swyddi hyn, gallrhagenw fod yn ddirprwyad {agent) enw mewn unrhyw swydd j ac y mae ffurfiau yr enw a'i ragenw yn dibynu, nid ar eu perthjTias anuniongyrch â'u gilydd, ond ar raädiannau {ranJcs) neilltuol eu swyddi pennodol ynghyfansoddiad cyflfredinoí broddeg. Felly gall enw o unrhyw raddiant (rank) gael ei adríthio gan ragenw o raddiant gwabanol, fel hyn: — Thai Ahnighty Being, whose name we repeat in adoration, who preseryes us trom danger, to whom we belong, and whom we serye, 18 etemal.

(delwedd B4854) (tudalen 246)	246 CTFUNDOD CTNNÜLLIADOL O RAN SWTDDI ENWAU. Yma y mae 'r holl ragenwau mewn cyflyrau gwahanol, er eu bod yn adrithio ac yn perthyn yn uniongyrch i enw jm y cyflwr enwol. §1021. Mae ^wyddi perthynol y cyfraniaid yn gwahaniaethu o ran eu cyfundoa cynniüliadol yn ol y d\ill yn yr hwn eu defiiyddir, fel nyn: — (1.) These are the mlés of grammar, by the obaeirvmg of wliiofa you may ayoid mistafces. (2.) These are the mles of grammar, by còtmẃng which you may ayoid mi8take8. Mae Tr ddwy froddeg yma ystyr cyflelyb, er nad yw swyddi perthynol y gair obêerüing yr un yn hollol. Yn y froddeg gyntaf, fe i deftiyddir fel enw perwyddol cyfartal Tr enw ooaermnce; ac yn yr ail, fe'i defnyddir fel cy&aniad gweithredol, yn cyfranogi o natur enw ac adenw, ac yn gwasanaethu yma yn swydd goradenw. Byddai yn amhriodol dywedyd, "by óbserving of which," neu "by íhe obsewing whick" Rhaid defnyddio y gair obsermng, a phob gair cyffelyb, naill ai fel enw rheolaiad, a dywedyd, " by íhe óbsercing of which;" neu fel goradenw cyfraniadol, gan ddywedyd yn syml, " by obsermng which." Hefyd rhaid dywedyd, (8.) This was a hetraymg of his trost, neu (4.) TYÚBsríshetrayingìÚBimB^, § 1022. Er mwyn gwneyd jr pwnc tan sylw mor eglur aç y mae yn ddichonadwy, rhoddir yma alleiriad byr o ddefiìmad nodwedd ammwysol cyfraniaid, yn neilltuol cyfraniaid gweithredol. Oyfraniad çfweithredol fel Brm jn y cyfimr emml: — Worriiîo is more conduciye to health than being idle. Fel Adenw: — He ìb a wobkino man. Fel Gorademo: — He is woBKmo. Hyny yw — He is m the act of working. Yma gwelir bod y cyfraniad synd yn eî ystyr gweithredol neu berwyddol, yn hollol gyfartal i enw yn y cyflwr goradenwol, a dyna r achos mae'n debyg î rammadegwyr ddywedyd, — "befhyddir cyfraniaid yn fynych fel arddodiaid: fel hyn, — eacetptmg, respecting, touching, concerning, according: — ^They were all in fault, except or excepting hun.'" Yn awr ni ddemyddir y cyfraniaid hyn fel arddodiaid, yrhainid ynt ond arwyddion yn imig o swydd oradenwol, ond defiiyddir y cyminiaid fel goradenwau heb unrhyw fanynau i ddynodi y swydd hono. Y fGaith yma sy wedi arwain grammadegwyr i'r gwall o barth yr hyn a alwant y «cÿflwr

(delwedd B4855) (tudalen 247)	ANGHYFUNDOD CYNNULLIADOL. 247 arbenì^ ^àbaolute coBe)" Pan fyddo cyfiraniad yr hyn a elwir perwyddiad, adenw yn unig ydyw yn gwasanaeuiu y perwyddiad cyfienedig yn yr un duU ag y gwna goraîr, fel hyn: — well. In haste. We are ì '^o^Wng. ^ reading. indanger. at work. Mae yn wir y gellir cysylltu adenw wrth y perwyddiad to be, mor hawdd a goradenw: gellir dywedyd, " This w ffood,** neu had, neu indifferent; ar nodwedd dyblyg yma o gyssylltîad rhwng y swyddi adenwol a goradenwol a berthyn i ran ammwysol o gyfansoddiad, ar yr hon ni wiw helaethu. § 1023. Mae swyddi perthynol y goradenwau yn eu cyfundod cynnulliadol, yn gofyn am ir banynau a feddant ystyr cyfatebol gael eu cadw yn ofalus yn y meddwl, pynag beth a fyddo nifer y geiriau a'u çwahanant oddi wrth eu gilydd mewn broddeg. i banynau hyn yw — «o, as; so, that; more, than; tohether, or (not); yet, netertheless; either, or; neither, nor: as, as; ns, so, &c. &c. (1.) Arrange your buBÌnesg «o a« to be prepared for leaying it. (2.) He was 80 (much) fatìgaed thont he conld scarcely moye. (3.) They were more wearied in mind thxm (they were) fatigned ui boay. (4.) I cannot pretend whetiher it is true or not. (5.) He knew that to be the case, and yet, he persisted iie^&rihe' ìm; and yet, he persisted in hìs resolye, notwitJistanding the remonstrances of fnends. (6.) Either this or that; neither one nor the other. (7.) 'She is c» amiable as she is beautiful. (8.) As he preaches, èo he acts. Mae ychydig o sylw ar arddull yr ysgrifenwyr goreu yn ddigon er dysgu iawn ddefiiyddiad y banynau cyfatebol hyn. Awduron diweddar yn gyffiredin yw y cynlluniau goreu o ywirdeb arddull, pynag beth a ddichon fod teilyngdod Ifrydau yr hen ysgnfenwyr. % ENGBEIFFTIAU O GYFATEBIAD ANGHYWIR, NEU ANGHYFUNDOD CYNNULLIADOL. § 1024. (1.) The relations are 80 uncertain as that they require a great deal of ezamination — eo uncertain that they require; neu^ «o unoeriidn aa to require.

(delwedd B4856) (tudalen 248)	248 A5ttUTrL'!aXH> CmULUADOL. (2.) Ttoe wm mo ia m ■■g.iÌBi , triU ŵd ■ot apprehend eome ffl eoamnaiee— «D MnnÌBe a Mi to (3.) To tnirt în ^im ís m» «ore bui to acfcnowlcdse his powo^ M no wu^ tJkm io •etaamìtàgt; ■««, is frirf to a^nowiedge. (4.) The diikeliiidBOibdMíved wìtk thsi loyalty a« he ooght to hsTedoiie--wíththailojBltj«àiefcwMhiidBt7; neii, wìtìi loyaltr, oê he oof^ to liaTe dooe. $1025. Heblaw t banyiian cyfatcbiadol hyn» mae rbjw fenjniaa neu arddodiaid a ddefìiyddîr yn hytracÌL nag ereul gyda rhyw berwYddiaìd ac enwan perwyddol, ac yn gynunaînt ag nad YW holí raddau manwl synmindîad a s^ll£i yn cael eu hadnthio yn ddyladwy gan fimynan gwahanol, mae rhyw reolau arbenîg o bertnynas iddynt a &bwy8Ìr yn gyffiredinol, a djiai y cjfryw reolau gael aylw manylaf yr e^fdydd. Arferir dyweäyd, Expert at nen in: ^ Expert in deceptîon;' ^Expert at finding an eTcase." ^ To eotwerse with a person, ttpon at eoncemin§ basiness, tn a hasty manner." Dywedir, ' We are diêtmpointed of a thing," pan nas gellir ei çael; a * diêappointeatn ìty" pan ei ceffir, nea " saiitfied with it. ** Diêpoied TO talk; a dispoflìtìon TO ttJk. To comply with; in compliance with. Éaolred ov; dq»eKdkiff09; to eou OH aiteráon, toca2^ToapenonatdÌ8tMice;e<^erTodo; ŵ^erurdoing; worthy or; happy Uf; to bestow upoh: to aeeuse of; to Ùame roB; different fsom; to d\ffer fbom; being partial to, neu pr^diced A0AIH8T; to áiinJc ov, neu about; to speak of, nen aboct, nea coHOBBiruro; to deroçate fbom; to make much OF; to swenoe FBOM; I am going to london; we haye been at London; we have lÌTed or resided IN London; he resides at a distance; at Paris {vn France); they lÌTe ai Hackney (in the neighbonrhood of London)." Cydsyniadol {conrentional) hollol ydyw y dulliaa hyn o ddefnyddio banjTiau; ac am hyny, arfenad a sjmwyr cyfBredin a raid fod yn arweinyddion yn y gangen yma^ gyfundod. §1026. Swydd berthynol y rhagenw amhersonol ẁ, yn gyffiredin ydy w adrithio a mynegu enw perwyddol yn yr hyn a elwir yn gyffiredin modd annnerfynol {infinite mode): lel hyn — (1.) It is disagreeable to wdUc ìn the rain: hyny yw, to waUc, neu, wallẃng in the rain is disagreeable. (2.) It Ì8 delightful to hear her sing: to hea/r her sing is delightful. (8.) Tt is tiresome to listen to such nonsense: to listen to soch nonsense is tiretome. Yma y rhagenwau it sy fath o ormodiad mynegiadol y gellid yn hawdd ei hebgor j ond y mae amffylchiadau yn y sawl Y mae y gair it yn rhagenw rheolaidd, swydd yr hwn sydd amgen na bod yn atblygiad yn unig. Er engraiffit: —

(delwedd B4857) (tudalen 249)	ANGHYFUNDOD ANGHYNNULLIADOL. 249 (4.) It i8 yery beautiful. — That thinff is yery beautiful. Yma, saif y rhagenw it am that thing, neu a thing, ac nid fel dyblygiad yn unig. ;. (5.) It nẀM; it tnawa; ü ia verÿ warm; iit%8very oold, Ỳn yr engreifftiau hyn (ô), yr «^ a berthyn i sefyllfa neu ansawdd yr hìn. § 1027. Buasai yn hawdd, ac, efallai, yn fuddiol, chwanegu engreifEtíau i egluro yr holi reolau a'r egwyddorion a osodwyd i lawr yn y treithawd hwn; ond os ydyw yr efrydydd wedi sylwi yn briodol ar y rheolau a'r egwyddorion eu hunain, nes eu deall yn drwyadl, hyderir y bydd yr engreifitiau a roddwyd yn ddiçonol iV roi ar ben y ffordd i ddeall ac ysgrìfenu y Seisni^ yn briodol. Yn awr, terfynir trwy annog yr efrydydd i arfer ysgrifenu broddegau unigol mewn cynnifer o wananol ffyrdd ag y caniata gwahanol drefhiadau cystrawiad iddo wneyd, ac i arfer chwanegu at, a thynu oddi wrth y broddegau, Dob yn ail, ryw swyddi ac adfroddau cynnorthwyol. Bydd ir ymarferion hyn gynnefíno ei fam à %nnonellau amrywiad y sawl a gyfoethogant yr arddull heb niweidio yr ystyr; a phan unwaith y delo efe yn ^nefin âr fiynnonellau hyny, bydd iddo ganfod yr achoslon gyfundod diffygiol, a dysgu eu gochelyd.

(delwedd B4858) (tudalen 250)	2ôO CYNGHLOAD. § 1028. Yn awr, dyma yr efrydydd wedi cael crynoad o'r egwjddorion a'r rheolau sydd yn dangos sut i adnabod geinau Seisnig yn ol eu dosparthau, a'r modd i'w cyfosod yn briodol er ffurao broddegau neu ymadroddion (§485); hefyd, mae wedi cael rheolau a chymrwyddiadau i gynanu ac ysgrifenu geiriau Seisnig; bellach, mae yn bryd iddo ymröi i ddysgu yr iaith fel offeryn (§4), sef dysgu ystyr eí geiriau. § 1029. Un peth sVn achos diçalondid mawr ir efiydydd ieuanc, ydyw nifer iluosog geinau yr iaith Seisnig — oros gant a hanner o filoedd. J?ebyddai raid iddo gofio ystyrion cynnifer o wahanol eiriau cyn bod yn alluog i adeall y Seisnecr, byddai ganddo wir achos digaloni: ond y gwir ydyw y gall daeall cyfansoddiad Seisnîg yn lled dda cyn medru coẃì^ degwm geiriau yr iaith. Ffaith nad yw pawb wedi syiwí ami ydyw, bod mwy na phedair rhan o bump o bob cyfansoddiad yn gynnwysedig or un geiriau yn cael eu tramynychu; ac nid yw cofio ystyrion y cyfiyw ond gorchwyl a emr wneyd mewn ychydig oriau; ac y mae deall y rhai hyny yn agoríad i luaws o rai ereill a fyddont yn gyssyÚted^ à hwynt mewn broddeg. § 1 030. Dyma gy fres bur gyflawn o'r cyfiryw eiríau, yn dangos pa mor fynych y digwydd pob gair sydd ynddi mewn cyfansoddiad o ugain mil o eiriau, a gymmerwyd o ugain o wahanol lyfrau, mil e bob llyfi:. Trefnir y çyfres yma yn ol yr egwyddor, a rhoddir cynaniad pob gaur Seisnig ar ei ol, a gair Cymmreig cyfystyr iddo, neu eglurhad amo; a rhifiiodau ar ol hyny, yn dangos pa mor fynych y digwydd mewn cyîansoddíiad o'r fath ag a nodwyd uchod. Cyfres oV geiriau mynychafmeum cyfansoddiad Seisnig' Against, a-génst; yn erbyn, 18 AU, dl;oll, . . . W? AUow, al-lów; caniatäu, A, e; un, .... 820 About, a-bówt; o amgylch, 18 Abo^é, a-býf; uwch, . 18 Accord, ac-cdrd; cydfod, • 6 Act, act; gweithredu, . 2 After, àff-tyr/ gwedi, . 80 Again, o-gén; tiachefii, . 16 4 Alone, o-lôn; unig, . ' . 12 Already, ol-réd-i; eisys, . ^ Also, dl-so; hefyd, . . W Alter, ŵ-tyr; newid, . 2 i CYFRE8 0R GEIRIAÜ MYNYCHAF MEWN CYF. SEISNIG. 251 Always, dl-wez; yn wastadol, 8 Am, am; ydwyf, . . 20 An, an; un (yr un ystyr ag a, ond y defoyddir an o flaen lla&riad), . . QQ And,and; ac, . . . 818 Any, en-i; unrhyw, . . 60 Are, òít; ydym, ych. ynt,. 140 Art, ârt; wyt: crem, . 10 Ab, az; megys, . . 160 At, at; yn, . . .90 ^^í' }6t;dim:dyly,. 6

(delwedd B4859) (tudalen 251)	(251) Avoid, a-f6id; gochelyd, . 4 Away, o-wé; ymaith, . 8 Awe, o; arswyd, . . 2 Be, bi; bod, . . .170 Because, bi-cdz; oblegid, . 10 Been, bin; wedi bod, . 44 Being, bi-ing; yn bod, . 27 Believe, bi-llf; credu, . 8 Below, bi-16; isod, . . 12 Benieath, bi-nldd; tanodd 2 Between, bi-twin; rhwng, 24 Betwizt,bi-twic8t=^e^een 2 Breadth, bredth; lled, . 2 But, byt; ond, . .186 Buy, bei; prynu, . .22 By, bei; gan: trwy, . 94 Calculate, càl-ciw-let; cyfrif 2 Call, cdl; galw, . . 16 Came, cêm; daethym, daethom, &o. . . 26 Can, can; gallu-af-i, &c. . 50 Cannot, can-nyt; bod yn analluog: / iMrmot, Nis gallaf, . . . .18 Capital, c&p-i-tal; prif . 2 Character, càr-actyr; nodwedd, . . . ' 2 Charge, cAàrj; archiad, . 2 Child, c^ild; plentyn, . 2 Christ, creist; Obist, . 20 Come, cym; dyfod, . . 26 Con8equence, c6n-BÌ-cwens; canlyniad, . . . 2 Conseguent, c6n-BÌ-cwent; canlyniadol, . ' . .2 Could, cwd; gallid, . .18 T Day, de; diwmod, . . 22 Dear, di'r; anwyl: drud, . 4 Death, deth; marwolaeth, 26 Deliver, di-lif-yr; traddodi 18 Direct, di-réct; cyfeiriol, . 6 Do, dw; gwneuthur, . 40 Did, did; gwnaid (y gor phenol dó), . . 20 Done, dyn; wedi ei wneyd (y gorphenol o do), . 4 Down, down; i lawr, . 16 Dwell, dwèl; trigo . . 4 Each, ìch; pob un, . . 6 Either,i-ddyr; y naill neu'r Uall, .... 4 End, end; diwedd, . . 8 Bnter,en-tyr; myned i fe wn 6 Bven, i-f n; gwastad: hyd y nod, .... 8 Bver,ef-yr; bob amser, . 42 Bvery, éfyr-i; pob, . . 26 Evil, i-fl; drwg, . . 2 Except, ecs-sèpt; oddieithr 1 Expect, ecs péct; disgwyl, 6 Few, ffiw; ychydig, . .12 Pirst, ffŷrst; yn gyntaf, . 30 Follow, flfblo; dilyn, . 8 Poot, ffwt; troed, . . 4 Por, ffôr; canys, . . 140 Porm, flRftrm; ffurf, . . 18 Prequent,ffri-cwent; mynych, , . . . .14 Prom, flírom; o, . .130 Pull, flPwl; llawn, . . 42 General, jén-yr-yl ^ cyflftredinol, . . . .14 Gtentle, jen-t'l; tirion, . 2 Gave, gêf; a roddwyd, . 4 Give, gif; rhoddi, . . 82 Given, gif n; wedi ei roddi 6 Glad, glad; llawen, . 4 Glory, glo-ri; gogoniant . 74 Go, go; myned, . . ft Gone, gon; wedi myned,^ 4 God, god; Duw, . . 74 Good, gwd; da, . . 20 Gratify, gràt-i-fei; boddio, 2 Great, grêt; mawr, . . 46 Had, had; a gafwyd, , 36

(delwedd B4860) (tudalen 252)	252 CTFBES 0'& GEISIAU MTNYCHÂF Uand, hand; llaw, . . 6 Haye, haf; cael, . . 108 He, hi; efe, . . .109 Heart, h&rt; calon, . . 28 HeaTen, hef n; nef, . . 48 Her, hŵ"; hi, . . . 37 Him, him; e^ . . .81 His, hi2; ei, . • . 191 Hold, hold; dal, . . 2 How, how; pa, . .64 Human, hiw-myn; dynol, 20 I, ei; myfi (mi) . .. 260 Idea, ei-di-a; delfiryd . 8 If, iff; 06, ... 69 In, in; yn, - . . 367 Into, in-tw; i fewn, . . 32 la, iz; yw(8jdd), . . 236 It, it; fo (o), . . .234 Its, its; ei, . . .26 Join, join; cydio, . . 6 Joy.joi; llawenydd.. . 28 Judge, jyj; bamu (bamwr) 4 Jugt,jy8t; cyfiawn, . . 22 Ju8tice,jy8t-ti8; cyfiawnder 6 Kind, ceind; rhyw: mwyn 16 Knew, niw; gwyddai, . 2 Kuow, no; gwybod, . 22 Known, nôn; a wybuwyd, 4 Land, íand; tir, . . 10 Language, lang-gwij; iaith 4 Large, Ärj; mawr, . . 8 Law, lo; cyfraith . . 2 Least, list; lleiaf, . . 2 Length, length; hyd . 6 Let, let; byddŵi: gadael, 28 Life, leiff; bywyd, . . 63 Like, leic; tebyg, . . 30 Little, lit'l; bychan,. . 24 Live, lif; byw, . .10 Long, long; hir, . . 21 Lord, Idrd; arglwydd, . 56 Love, lyf; cariad, . . 32 Made, mêd; wedi ei wneyd 24 Make, mêc; gwneyd, . 24 Man, man; dyn, . . 62 Mark, mârc; nôd, . . 8 May, me; gallu, . . 50 Me, mi; mi, . . .78 Mcn, men; dynion, . . 26 llìnd,meind; meddwl, . 30 More, mùr; mwj, . . 77 Mo6t,moBt; mwjnf,. . 40 Much,mycÀ; llawer, . 82 Must, myst; rhaid, . . 24 My, mei; fý, . • .100 Nature, ne-äwr; natur . 32 Never,nef-yr;erioed: byth 28 New, niw; newydd, . . 8 No, no; nid, . . .52 None, nyn; neb, . . 6 Nor, nôr; na» . . -2 Not, not; ni, . . . 134 Nothing, nyth-ing; dim, . 22 Now, now; yn awr, . . 20 0, Oh. o;0! . . . 40 Object, ob-ject; gwrthrych 20 Oblige, o-bley'; riiwymo; boddhau, ... 2 Of, of; am: o,. . . 768 Off, off; oddiyma, . . 12 Offer, oflyr; cynnyg, . 4 Often; ofrn; yn fynych . 20 On, on; ar, . . .68 One, wyn; un, . . .40 Only, on-Ú; yn unig, . 30 Or, or; neu, . . . 100 Other, ydd-yr; arall, . 46 Our, ow'r; ein, . . 80 Out, owt; allan, . . 42 Over, of-yr; uwch, . . 26 Own, ôn; eiddym: hun . 18 Part, pârt; rhan, . . 44 Particular, par-tlo-iw-lyr; peth: pennodol, . . 8 Perfect, p^r-ffect; perffaith 4 Philosophy, ffîl-ós-o-ffî; athroniaeth, . . . 8 Pleasure, plézh-w'r; hyfrydwch, . . . 18 Point, point; pwnc, . . 12 Fower, pow-yr; giym • 26 Present, prez-ynt: presennol, .... 2 Principal,prín-8ipyl;penaf 2 Principle, prín-si-pl; dansawdd (egwy4dor), . 2 Put, pWt; rhoi, . . 10 Quanti ty, cwón-ti-ti; maint 2 MEWN CYFANSODDIAD SEISNIG.

(delwedd B4861) (tudalen 253)	253 Qaestìon,cw68-tì-yn; holiad 10 Ooite, cweit; yn hollol, . 2 Bepresent, reprì-zént; adrithio, .... 2 Begard, ri-gârd; golygu, . 6 Regalar^ r^-iw-lyr; rheäaidd, . . • . 4 8aw,8o; llif: llifio,. . 4 Say, se; dywedyd, . . 26 Sea, 8i; mdr, . . .24 See, 8i; gweledÿ . .24 Shall, ahal; cûff, . • 68 Short, short; byr, . . 4 Shoold, Bhwd; dyUd, . 28 So, 80; felly, . . .66 Some, imn; rhyw, . . 28 Soul, 8Ô1; enaid.; . 26 Spirit, 8pir-it; yspryd, . 13 Spirítaai, splr-ií-iw-yl; ysprydol, . . . .13 Stand, stand; sefyll, . 12 Strength, strength; nerth, 4 Snch, fsych; y feth, . . 26 Snre, shw'r; sicr, . . 4 Take, tôc; cymmeryd, . 24 Taken,tôc'n; agymmerwyd 4 Than, ddan; na, . .62 Thank, thangc; diolch, . 4 That, ddat; hwnw; fel, . 276 The, ddi; y (yr), . 1860 Thee, ddi; ti, . . , . 88 Their, dde'r; ea, . . 74 Them, ddem; hwynt, . 74 Then, dden; yna, . . 20 There, ddeV; yno: yna, . 74 These, thîz; y rhai hyn, . 80 They, dde; hwy, . . 92 Thing, thing; peth, . . 40 Think, thingc; meddwl, . 8 Thi8,ddi8; hwn, . .100 Thorou^, thyr-o; trwyadl 2 Those, thôz; y rhai hyny, 62 Thou, thow; tydi, . . 68 Though, ddo; er, . . 20 Thought, tWt; meddwl, . 18 Through, thrw; trwy, . 8 Thy, ddei; dy, . . 40 Time, teim; amser, . . 84 To, tw; i: at, . . 686 Together,tw-gedd-yr;ynghyd 2 Too, tw; hefyd: rhy, . 22 Truth, trŵth; gwirionedd, 44 TJnder, yn-dyr; tàn, . 30 Unto, yn-tw; i: at, . . 40 üp, yp; i W, . • 28 Upon, yp-6n; ar, . .68 Us, ys; ni, . . .62 Use, iws; arferiad, . . 6 Use, iwz; defhyddio, . 10 Usual, iẃ-zhw-yl; arferol, 2 Very, fer^i; iawn, . . 20 View, fiw; golygiad, ^ . 10 Voice, fois; llais, llef, . 6 War, wŵ; rhyfel, . . 16 Was, woz; oedd, . • 36 Way, we; fíbrdd, . • 12 We, wi; nyni (ni), . • 100 Well, wel; da, . . . 21 Went, went; aeth, . . 2 Were, wŵ*; oeddynt, . 46 What, hwot; pa beth, . 74 When, hwen; pan, . • 62 Where, hwe'r; pa le, . 34 Which, hwicÄ; pa un, . 100 While, hweU; cyhyd (tra), 80 Who, hw; yr hwn, . . 80 I Whom, hẃm; yr hwn, . 20 Why, hwei; paham, . . 2 WUl, wil; ewyllys ... 98 With, widd; «yda (â), . 190 Without, widd-ówt; heb: oddi eithr, . . . 100 Word, wýrd; gair, . . 68 Work, wŷrc; gwaith, . 30 World, wŷrld; byd, . . 44 Would, wWd; myned, . 60 Ye, U; chwi, . . .68 Yet, iet: eto, ... 28 You, iŵ; chwi, . . 200 Your, iw'r; eich, . .118 Yourself, iw'r-sélfi', eich hun, . . . .24 T 2

(delwedd B4862) (tudalen 254)	254 EOLURHAD AR T BANYNAU SEISNIG. § 1031. Fe wel yr efrydydd, os cymmer y drafferth i gy&ìf, nad yw y gyûres hon yn cynnwys ond o untu dau gant a hanner o eirîau; eto y gwir ydyw ei bod yn cynnwys yr holl eiriau a ddefhyddir dawywaith ac uchod mewn cyfansoddiad cyffi*edin o ugain mil o eiriau. Fel hyn, mae y gair the yn cael ei ddeíhyddio yn y cyfirw ffyfansoddiad, yn ol y gyfres, 1350 o weithiau; y fi;air ana. Slö o weithiau; y gair off 768, &c.: ar fyr, mae y deg gair h]^ — thSf and, ofy to, in, a, that^ I, Ì8, ac it, yn cael eu defìiyddio mewn cyfansoddiad o ugain mil o eiriau, yn ol amcan gyfìrif y gyâres uchod, 5255 o weith- iau, yr hwn sy fwy na'r bedwareddran o'r holl gyfuisoddiad. 1032. Weithìon, hawdd i'r dysgadur ganfod pa mor anghenrheidiol ydyw iddo ddysgu y gyfres âaenorol yn drwyadl ax ei gof, am ei bod yn ddiau, yr w>riad mT^af effeithiol i gyfansoddiad Seisnig a gynnyg^wyd erioed drwy yr argrafftirasg. § 1033. Chredi i'r efrydydd ddys^ y gyfres yn berffidth, fel y mae yn ysgrifenedig, gelwir ei syíw neilltuol at y geir- ynau isod sydd ynddi, a elwir " arwyddion cynnorthwyol y perwyddiaid" (§ 736— 7ôO, a §676—677):— Duü yr Anoyddion Cynnorthtoyol yn y preaennol aV gorphenoL Presennol, Am, do. hare, shall, wiU, may, can. Oorphenol, Was, did, had, Bhould, would, mìght, coold. § 1034. Er y defhyddir amryw o'r geirynau uchod weith- iau fel prif berwyddiaid (§ 737), eto eu gwasanaeth penaf a mynychaf o lawer ydyw cynnortìiwyo perwyddiaid eraiU yn y gwahanol amserau a moddau (§677). Mae y rhìfhodau sydd yn eu düyn yn y gyfres, yn cymmeryd i fewn eu dau ystyr; ond am nas geUir egluro eu hystyr cynnorthwyol ond yn eu cyssyUtiad â pherwyddiaid eraíll, eu hystyr fel prif berwydíüaid yn unîg a roddwyd yn y gyfres. § 1035. Y geiriau am a toae sy dreigUâdau o'r enw per- wyddol To be (§ 758), fel y çwelír yn § 760 a 761, lle hefÿd y caniyddir treigUadau eraiU yr un enw perwyddol^-^rf , ii, arè; fjDast,Kwere, § 1036. Deâiydd y geiryiutn hyn fel arwyddion cynnorth- wyol y perwyddiaid a wehr yn § 661 a 662: — I am fayouring, &g. — Yr wyf yn hoffi, &e. I was faTourÌDg, &c. — Yr oeddwn yn hoffi, &c. § 1037. Defìiydd do a did, fel arwyddion cyniiorthwyol, a welir yn § 673 a 674. § 1038. Have a hftd, fel arwyddion cynnorthwyoL a welir yn§664a665.

(delwedd B4863) (tudalen 255)	CYNLLÜNIAÜ Ö WERSI CYFIEITHADOL. 255 §1039. Shall a fmll, fel cynnorthwyolion, a eglurir yn S 675 a 789—747; a should a would yn § 748 a 749. § 1040. May, might, cany oould, ac arwyddìon cynnorthwyol eraill, a eglurir yn § 677, ac yn neilltuol,yn y sylwnodiad ar § 736. § 1041. Eto, gelwir sylw pennodol yr efrydydd at y geir- ynau a ac an, Ystyr a ac an, fel y gwelîr yn y gyfres, ydyw tin, ond y gwir ydyw mai arwyddton yn unig o unigedd ydyw y banynau hyn yn fynychaf, ac fel y cyfryw, nid oes einau cyfateool iddynt yn y Gymtíiraeg, fel y gwelir yn yr engreiffüau hyn: — A man; an age. — djrn; — oes. A horse 1 a horse! — ^my kingdom for a horse! — ^march!— march!— fy nheyinas am— farch! Pan fyddo a neu an yn dadgan gradd, mesur, neu gyfartaledd, byddant yn gj'fystyr âg y ac yr yn y Gymmraeg; megys, A shilling a pound, SwÛt y pwys; A penny an hour, Ceiniog yr awr. EÍr " Geiriadur D. S. EvaN8," dan A. § 1042. Oeirynau eraill sydd yn y gyfr^s y gelwir sylw atynt yw the ac of, Ystyr the, fel y -gwelir yn y gyfres, yw •y neu yr, ac ystyr o/^yw am neu o; ondmewn cyfansoddiad, pan fyddo the o flaen enw yn y <îyflwr enwol, ac of o flaen «nw yn y cyflwr adenwol, mcl oes eiriau cyfystyr iddynt yn y Gymmraeg — arwyddion yn unig ydynt, a ddefhyddir yn y Seisneg i ddynodimeddiant, felydengys yrengreifEtiauhyn:— The f oundation of a house. — Sail <#, The foundatíon of the house of the son of the Idng of England. — Sail tŷ mab brenin— Lloegr, § 1043« Os ydyw yr efiydydd wedi dilyn y cyfarwyddiadau a gafodd, trwy íüirfio a dysçu y cyfresau crybwylledig yn § 75 a 478 — 483 a dpgu y " gyfres o'r geiriau mynychaf mewn cyfansoddiad Seisnig," &c., gall yn hyderus ddechreu cyf- ieithu cyfansoddiadau Seisnig syml a hawdd eu dealL Y llyfrau Seisnig a gymhellir gyntaf iV sylw Tr perwyl yma ydyw y " Mrst ana Second 'Éoohs of Reaàingì* a " Simple Xes8ons in Reading,^ o " Chamherss Educational CourseJ^ 1 1044. Yma, rhoddir en^raiflt er dangos y cynllun a ddylid ddilyn wrth ddechreu cyfieithu: — A Walk in the Fields. {JSimple Lessons: tudal. 9). Oome, let us wa]k out in-to' the fields. The sunẃines in the 8ky. ' Llyfrau Darlleniad cyntaf ac Ail/ a *** Gwersi Syml mewn Darlleniad/' o " öyfres Addysg Chambers/'yn yr iaHhŵeisoneg. * Mae y geiriau lluossill wedi eu dosbarthu yn sillau m&wn àmryw ö'r gwersi cyntaf yn y '^JSimpìe Lessoau.**

(delwedd B4864) (tudalen 256)	256 CYNLLUNIAU O WERSI CYFIEITHADOL. The air ìb tweet and pleasant. There is no 8moke in the fields. The 8moke is on-ly in towns. The fields are Ter-y ^arge, and spread a great way. But we shall not go far. § 1045. Gwedi iV efirydydd ysgrifenu y wers allan, fel yna, yn çyflawn a manwl o ran llythyreniad, attalnodau, &c, ysgnfened hi dracheín, gan roddi cynanictd pob gair o dano; fel hyn — A walk in the fields. A wdc in ddi ffìldz. Gome, let ns walk out in-to the fields. The son shines in the ùj. Cym, let ys wdc out in-tw ddi fiìldz. Ddi syn 8heinz ìn ddi scei. The air is sweet and pleas-ant. There is no 8moke in the fields. Ddì e'r iz swlt and plez-ynt. DdeV iz no smôc in ddi ffilds. The Bmoke is on-ly in towns. The fields are Tery large, and Ddi smôc iz on-ly in townz. Ddi ffìldz Är fẁ'-i lâ»:j, and spread a great way. But we shall not go far. spred a grét we. Byt wi shal not go fSò,r. § 1046. Os bydd yr amheuaeth lleiaf yn meddwl y dysg- adur yngylch cynaniad rhyw air, edryched ei Eirîadur Cyn- aniadol yn ddìoed: na rodded ddim î lawr ar antur. Er mwyn ymgynnefinO â chynanìad y Seisneg, annogir yr efrydydd i fiurfio cyfres gyflawn iddo ei hun o'r holl engr- ei£ftiau cynaniadol sydd yn Rhan i. o'r llyfr hwn; a phur fuddiol fyddai iddo roi gaîr Cvmmreig ar ol pob gair Seis- nig, heblaw y cynaniad, yn oí y cyifiun yn § 479. Ar ol ysgrifenu y wers fel yn yr adran olafi dylid ei hysgrifenu eto, ffan roddi gair Cymmreig cyfystyr a phob gair Seisnig o aano; felhyn: — Oome, let us walk out in-to the fields. The snn shines Deuwch, bydded (i) ni rodio allan i'r maesydd. Yr haul dywyna in the sky. The air is sweet and nleas-ant. There is no smoke in ynyrwỳbr. Yr awyr sy felus a hyfryd. Mae dim mwg yn the fields. Thesmo^eis on-ly in towns. Thefields aré y maesydd. Y mwg sydd yn unig mewn trefydd. Y maesydd ydynt rery large, and spread a great way. But we shall not go far. bur eang, ac ymledant fawr ffordd. Ond ni a nid awn ymhell. § 1047. Annogir y dysgadur i ysmfenu yr un wers un- walth eto, gan llymmreigio ystyr y broddegau Seisnig yn y duU goreu ag y gallo, heb ofalu cymmaint am y geiriau; yn debyg i hyn: — Come, let us walk out in-to the fields. The sun shines iu the Deuwch', rhodiwn allan i'r maesydd. Maeyrhaulyntywynuynyr 8ky. The air is sweet and pleas-ant. There is no smoie in wybr. Mae yr awyr yn benddd a hyfryd. Nid oes mwg yn

(delwedd B4865) (tudalen 257)	Y OEIBIADURON SEISNEO A CHYMMRAEG. 25J tlte fidâg. Tlie Bmoke is on-ly in towns. The fields are yer-y ymae^dd. Ynytrefyddynunigymaemwg. Maeymaesyddyndra large, and spread a great way. But we shall not go far. eang, ac yn jônledaenu dros lawer o £fordd. Ond nid awn ni ymhell. § 1048. Y dull yna o ddysgu ieithoedd estronol a elwir y Ddeseb Hamiltonaidd (the HamiUonian Systenì), yr hon a ddarganfyddwyd gyntai, medd C. Le Vert, gan Jacgijotot (Zhacwtô), dyn llawer mwy talentog na Hamüton. Argan- molir y cynllun gan rai o brif ddysgedigion v byd; megys, Locke, Philipps, Ascham, &c.; a dîau na chan^ddwyd ei ragorach hyd yn hyn. Gwedi i'r efirydydd fyned orwy íuaws o wersi, yn y dull crybwylledig, o'r ** First and l^econd JBoohs of JReading,' ac o'r " Simple Leaaons in JReading" annogir ef i gymmeryd ei wersi cyneithadol o'r * Httdiments of Rnowledge;^^ " The Moral ClassBooh;^ * Introductionto the Sdences** {Chamòera^s Ed'ucaiional Course), ac yn neill- tuol " Todd^s Studen^s Manital" neu o " Watts^s Improve- ment of the Mindỳ^^ gan fyned drwy y gwersi yn fanwl fel y dangoswyd yn yr adranau blaenorol. §1049. Tuaç at Tr efrydydd ŵmed ymlaen yn llwyddian- nus efo 'i wersi cyfìeithadol o'r lÌyfrau hyn, rhaîd iddo gael geirìadur Seisneg a Ohymraeg da a chyflawn. Mae amry w o'r cjŵyw yn hawdd eu cael; megys Vr eiddo J. Waiters; W. Richards; T. Jones, Dinbych; Ẅ. Richards, gan S. Evans, golygydd " Seren Gomer;" I. D. Ffraid; a'r eiddo Caervallwch a D. Silvan Evans, sydd yn awr yn cael eu cyhoeddL Gellir ystyried y geiriaduron hyn yn ddau ddos- parth; ac er eu gwahaóiîaethu, gelwir^in dosparth yn eiriadol, a'r llall, geiriadol a hroddegoh Yn y dosparth geirîadol y rhestrir yr eiddo W. Richards, T. Jones, W. Rîcnards, gan S. Evans, í. T. Ffraid. Y dospaiîth geiriadol a broddegol a ^ynnwys J. Walters, Caervallwch, a D. Silvan Evan8. Pj^if nodwedd y dosparth geiriadol yw rhoddi geiriau Cym- mreig cyf^styr a'r rhai Seisnig, heb osod llawer o froddegau ac ieithweddion yr ieithoedd ger bron, pan y mae 'r dosparth arall ynirawddl^au cystal a eeiriaduron. § 1050. Mae i'r holl eiriaäuron hyn eu rhagoriaethau. Tybir, ar y cyfan, mai yr eiddo W. Richards, gan S. Evans, * Mae y Ilyfrau hyn oll yn bur rhad a hawdd eu deaU, ac yn dra ardderchog o ran cynnwysiad. Bhaid i'r efrydydd gael offerynau; yn amgen, ofer iddo feddwl medru gweithio; ac ond iddo gael y cyfryw, gall fod yn hyderus y bydd yn aUuog yn fuan, trwy ddilyn trefn, a bod yn ddiwyd a manwl, i dreidcÛo i holl fwn- gloddiau y Seison, ac ynniU trysor i'w feddwl sydd yn hollol amhrisiadwy.

(delwedd B4866) (tudalen 258)	268 CYFARWYDDYD I FFÜRFIO BRODDIADUR. golygydd y " Seren Gomer," ydyw y rhagoraf or dosparth geìnadol, ac y mae 'n bur rhad. Ám y tri geiriadur sydd vn gwneyd y dosparth geiriadnrol a broddegoT i fyny, mae i oob un o honynt ei ragorion neilltuol. Mae prif ragoriaeth " Geirìadur Waiters'' yn gynnwysedig yn nifer mawr y brodd- eeau a gyfíeithir ynddo, y sawl, gan mwyaf, a gymmerw^d OT ysgrjrthyrau; ond y mae n rhy ddiflÿgiol o eirìau Seisnig egluredig er ateb i sefyllfa bresennol y Seisne^. Un o ragorion penaf "Geirlyfr Caervallwch'* ydywy geiriau new- yddion sydd ynddo; ond y mae, fel yr eiddo Walters, yn dra difiygiol o ran nifer geiriau Seisnig egluredig. Mae " Geir- iadur D. Silyan Eyans'* yn bur gyflawn o ran geiriau a broddegau. Cyfrifçryd y geiriau Seisnig egluredig dan y llythyren A yn " Ngeirlyfr Caeryallwch " ac yn " Ngeiriadur Eyans." Mae y bíaens^ yn cynnwys o untu 22ô2, a'r olaf yn cynnwys o untu 4396-— mwy yn yr olaf o 2144 o eiriau dan y llythyren A yn unig. Nifer y broddegau Seisnig dan y llythyren A, a Gynunreigiwyd yn " Ngeirljẁ Caeryallwch" y w o untu 368, ond nifer y cyf^rw yn yr eiddo Eyans yw o luitu 1159 — ^mwy ynyr olaf o 791 o froddegau. O herwydd hyn, hebjryl^wyU dim araU, mae Eyans yn tra rhagori «r ei flaenonam § lOôlPGwedi i'r efrydydd ddewis ei eiriadur Seisneg a Chymraeg, cymhellir ef i ffurfìo broddiadur {vocabulary) iddo ei hun, yn cynnwys yr ymadroddion byrion a arferir fynychaf gan y Seison. Mae amryw froddiaduron wedi eu cyhoeddi yn barod yn y Dywysogaeth, ond oherwydd trwst' aneiddiwch ac anystwythder eu llymmreigiad, nìs gelür eu cymmell i sylw yr efrydydd — ^mae yn hawdd iddo wneyd un ei hunan llawer rhagorach na hyynt oll. Bydd yn "Nçei^ iadur Eyans " filoedd o froddegau Seisnig wedi eu cyfieithu yn Gymmreigaidd a hyfedr; gan hyny cymmered y dysgadur y llyfr yn yr hwn yr ysgrifenodd ei gŵesau geuryddol, ac ysgrifened ynddo y broddegau a gaiff yn y geiriadur, ÿai* ddechreu yn y llythyren A, fel hyn: — A Bhilling a pound. — Swllt y pwye. A thousand a year. — Mil y flwyd^yn, To abandon one's self. — Ymroddi. An abandoned wretch. — Adyn dîobaith. The Btonn abates. — Mae y dymhestl yn taweUi. The abducent muscles. — Y cynghyrau dattynol. Aberration of light. — Gŵyrad goleuni. &c. &c. &c. §1052. Trwy gynnorthwy y broddiadur yna, gaÇ.? efrydydd ddyfod yn hysbys yn ebddull (idtam) yr i^^

(delwedd B4867) (tudalen 259)	Y SEISNEG A'R GYMRAEO YN WAHANOL EÜ CYSTRAWIAD. 259 Seisnig yn gyfiredinol, yr hyn sy'n anhebgorol anghenrheidlol er deafl yr iaith. Nid ydys am Dwyso ar yr efrydydd i ddysgu y broddiadur ar ei gof, fel y dys^dd y gyíres o'r geiriau mynỳchaf mewn cyfansoddiad Seisnig; ond dylai fod yn berffaith hyddysg ynddo, fel y gallo droi iddo yn rhwydd ar bob amgylchiad; a bydd ei drefhiad egwyddorol yn fantais fawr i hyny. § 1053. Dylidcofiomai yr unig ffordd i ddyn mewn oedran ddysgu iaith estronol ydyw, trwy ei chymharu â'i iaith ei hun. Gweinydda y broddiadur fel ymarferiad gwych i'r efrydydd yn hyn. Ì)ylai wneyd cyniWiad manwl o eiriad a chystrawiad pob broddeg Seisnig ynddo à'r un Gymmreig gjrferbyniol. Ôall wneyd nyn wrm ysgrifenu y broddiadur, cystal ag wrth ei ddarllen a'i iyfyrio wedi hyny. Wrth ei ysçrifenu, gofaled am roi llythyren am lythyren ymhob gair Seisnig a Chymmreig fel y Dyddont yn y geiriadur. Bydd ysgrifenu y broddiadur yn ymarferiad rha^orol i'r efrydydd yn llythyreniad ac yn ebddulliau y ddwy iaith. § 1054. Wrth gymharu y ddwy iaith â'u gilydd, cenfydd y dysgadur fod gwahaniaetn dirfawr rhyngddynt, yn fynych, yn cjÄëu geiriau i ddangos yr un meddwl — cymaint fi;wahanlaeth, fel y bydd y gair blaenaf mewn un iaith yn o5rf yn y llall, ac yn y gwithwyneb; megys, That boy has the ague. — Mae 'r cryd ar y bachgen yna. He has a great hoarseness. — Mae crygni mawr amo ef. Mae y ddwy iaith yn gwahaniaethu yn fawr yn eu dull o ddynodi meddiant. Prif ddull y Seisneg ydyw cyflëu y meddiannydd ymlaenaf, ac 8 ar ei ol, a'r medoiannedig yn olaf: — ^^ Pughe^s Dictionaty;* ^^ Eliáf^s Sermons; ond y Gymmraeg, yn hollol wahanol, a gyflea y meddiannedig ymlaenaf, a'r meddiannydd yn ddigrowng ar ei ol: — " Geir" iadur PÚghe /" " Pregethau EHas, Pan osoda y Seisneg y meddiannedig o flaen y meddiannydd, yr hyn a wna yn bur íÿnych, arfera amgylchiaith a ymddengys i Gymmro uniaith yn dra lledchwith, fel hyn: — The foundation of a house. — SaU — tŷ. Hefyd, duU cyffiredin y Seisneg yw cyflëu enw yn y cyflwr enwol ymlaenaf, adenw perwyddol yn nesaf, enw yn y cyflwr cano% wedi hyny, ac enw yn y cyflwr goradenwol yn olaf: William gave apples to John;" ond y Gymraeg yn gy£&edin a gyflea yr adenw perwyddol ymlaenaf, a'r cyflyrau yn ol eu gnÌddau yn dilyn; fel hyn — ^^ Rhoddodd Uwilym

(delwedd B4868) (tudalen 260)	260 AM GYFIEITHIAD. afalau i loan." " William struck John." — " Tarawodd Gwilym loan." §1065. Er mwyn ir efrydydd ymgynnefino â hyn, yn f^tal aff â'r llythyreniad a'r cynaniad Seisnig, annogir ef i brynu llyfr a elwu, " The Gospel according to 8t. MaUhew, in Phonotypy and Heterotypyy^ Argraffiad rhyngKnellog {interUnear edition) ydyw hwn, o efengyl Mathew, yn yr hwn y mae pob llinell o'r Efengyl wedi ei hargrafni, yn gyntaf, â llythyrenau newyddion, fel y seinir pob gair, heb na mwy na llai o lythyrenau nag a glywir o seiniau yn y cynaniad: yna mae yr un linell wedi ei hargraffu o dan y cynaniad, gair am air, yn arddygraff brésennol y Seisneg. Mae y llyfr hwn tuhwnt i bob canmoiiaeth fel cynnorthwy î ddysgu cynaniad ac arddygraff yr iaith Seisnig. Mae Egwyddor or llythyrenau newyddion a ddeíhyddir yn y cynaniad, ar ddechreu y llyfr; a gall bachgen o alluoeda cy&edin ei dysgu mewn deg neu bymtheng mynyd. CSmghorir yr efrydydd i ysgrifenu adnod, neu chwaneg, o'r UjTr hwn bob dydd, am hanner blwyddyn, mwy neu lai; ac ysgrifenu cyfieithiad Cymmreig y gyfryw adnod, Uinell dan linell; fel hyn — The book of the ^neration of Jesus Christ, the son of I>aTÌd, Ddi bwc of ddi jenyrêshyn of Jîsua Creîst, ddi syn of Dc-fid, — Llyfr — ceimedliad — lesu Grist, — fab — Dafydd, the son of Abraham. ddi ayn of ébraham. — fab — Abraham. § 1056. Cymmerir yn ganiataol fod y dysgadur wedi darllen y Grammadeg yn lanwl drosto, ai fod yn berffiiith bysbys â dosbarthau treigladwy geiriau; o leiaf, sef âg enwau, rhagenwau, adenwau perwyddol, ac ansoddebau cymnarìadoL Mae adnabyddiaéth drwyadl á'r rhai hyn yn annebgorol cr îddo fod yn Uwyddiannus yn ei gyfieithion. Y cyfarwyddyd a roddir i ddysgu y dospeirth treiffladwy o eiriau ydyw, ysgrifenu y cynUunîau treigUadol sydd yn dangos rhif, cenedl, a chyflwr enwau a rhagenwau; ac ysgrifenu holl raddegau treigUad y perwyddiaid, ynghyda graddau cymhariad yr holl ansoddebau. § 1057. Gwedi i'r efrydydd ddyfod dipyn yn gymiefin â • OeiU ei gael am swUt trwy ryw lyfrwerthwr oddl wrth Fred. Pitman, Phonetic Depót, Qtieen8 Heàd Passage, PaJtemoster Row, London, • Os bydd yr efrydydd yn dewis dysgu ysgrifenu cynaniad & Ilythyrenau seindebol {phonetic letters), féí y mae 'r cynaniad wedi ei argraffu, gaU gael cyiarwyddyd i hyny mewn llyfryn a elwir, " 2Ìe Phmetio Long ffand WrUen? Pris 6c.

(delwedd B4869) (tudalen 261)	AM GYFIEITHIAD. 261 chynaniad ac à llythyraeth y Seisneg, ni fydd achos iddo barhau i ddiljn y ddeseb üamiltonaidd, trwy ysartfenu y testyn Seisniç, ei gynaniad, &c. Ar ol cyrraedd mben y cjfryw ymarferiad, coll amser fjrdd ei d<ulyn ymhellach. fiigon, erbyn hyn, fydd iddo ysgrifenu ei gyfieithiad. § 1068. Pan ddelo yr efi^dydd, fel hyn, yn feistr yn y dospeirth treigladwy o eiriau, ac yn gynnefin aç arwyddocàd lluaws o eiriau Seisnig, trwy gynnorthwy ei gyfresau, ei froddiadur, ei gyfieithion, a'i eiriadur Seisneg a Chymraeg, annogir ef i ffyfieithu ei Óymmreigiad ei hun fr Seisneg yn ol;i yna cymmired ei Seisnigiad àT llyfr Seisnig o'r hwn y byddo iredî cyfieithu: fel hyn, er na ^dd ganddo un athraw wrth ei benelin i ddangos ei gameinad ^i gamgystrawiad, eto, saif y llyfr Seisnig, o'r hwn y cymmer ei wersi, yn lle athraw iddo; a thrwy gntfiter a manylwch, gaU, wrth j^ymharu ei Seisnigiad ei hun àhwnw, ganfod ei holl waUau leithegol. §1059. BeUach, bydd yn llawn bryd iddo ddechreu o ddifirif efrydio yr aü ddosl^arth or Orammadeg — cyfosodiad geiryddol, neu gystrawen (§885), lle y caiff reolau ac engreifitiau i gytansoddi broddegau Seisnig; ac fel yr elo yn mlaen, bydd i'r wybodaeth a gyrhaedda o reolau yr iaith ei oleuo fwyfwy am eiwaUauieithegol; abydd i ddarUeniad helaeth ar weiuiiau enwog awduron Seisnig, mewn cyssyUtiad â'r cyfarwyddiadau a roddwyd iddo eisys, ei g:ynnysffaethu à gwybooaeth o ebdduUiau a neiUtuohon yr iaith, lel y daw yn aUuog yn fuan i V hysgrifçpu yn gywir a dUlynwiw. § 1060. Gyda golwg ar gyneithiad dyblyg, o'r Seisneg i'r Oymmraeg ac ot Oymmraeg i'r Seisneg, annogir yr ettydydd i ymgyfyngu at Iyfrau wedi eu hysgrifenu mewn iaith gyffiredin, megys y " Simple Lessona in Readingì* " Cobbin*ê Moral Fables and Parables^ &^t cyffelyb. § 1060. Dichon y cyferfydd y Cymmro y rhoddir y " Cyfarwyddyd " hwn iddo, âg amgylchiadau a ofynant ysgrifenu llythyrau, cyôifon, &c. yn y Seisneg; ond nid yw yn debyg y bydd achos iddo gyfansoddi gweithiau o arddull gwych a derchafedig. Os bydd, efe a ysgrifena y cyfryw, yn ddîau, yn eî iaith ei hun, ac nid mewn iaith estronoL Am weithiau o radd uwch o ran ardduU, megys yr eiddo beirdd, athronwyr, duwinyddion, &c. diau y golygir iddo eu darUen, ond ni fydd àcnos iddo gyfieithu y cynryw yn ol iV hiaith eu nad all yr efrydydd gyrraedd nwnw, gaU geiriadur bychan W. SpurreU, argrafiydd, Caerfyrddin, fod o wasanaeth mawr iddo.

(delwedd B4870) (tudalen 262)	262 ANNOGAETH. hunain. Ar fyr, ni ddylai arfer cyfieithiad dyblyg yn ddim hwy nag y delo yn alluog i ddeall pob bath o gyfansoddiad. §1061. Djrna y "Cyfarwyddyd" a roddir "i Gymmro ddysgu yr iaith Seisnig," ac yn wir, unrhyw iaith estronol arall, heb gynnorthwy athraw. Gwir y bydd dilyn y " Cyfarwyddyd yn orchwyl sychlyd a llafurus, ar y dechreu, a'r cynnydd yn bur araf, yn y cychwyn; ond bydd y diwyd a'i dilyno yn sicr o gyrhaeddyd ei amcan yn y dìwedd. Gall yr ysgnfenydd arganmol y cynllun gyda cnr}Ti hyder, oblegid iddo wneya pram o hono ei hunan ar ychydig o ieithoedd estronol, a'i esLeì yn ateb i'w ddisgwyliadau penaf. Yn awr, gydwladwr hoff, cofia y cynghor yma, wrth derfynu, TMABFEB A DTFALBABHA.

(delwedd B4871) (tudalen 263)	263 ATTODIAD TR AIL RAN.* GWERSI CYNANIADOL. Yn y gwersi hyn rhoddir cynaniad pob gair o dano, yn ol y cynlíun cynaniadol a fabwysir yn y llyfr hwn. Edr. § 23 a 316. — ^Darllener hwy mor fynych a gofalus nes bod yn berffaith hysbys o gynaniad pob gair; yna cyfieither hwynt ir Gymmraeg er deall y cyfarwyddiadau a gynnwysant Rheólau hyrion i ddarllen yn gywir. GWERS I. 1. Take pains to acquire a perfect knowledge of the têc pênz tw acweiV' a^perffect nollej of ddy^ sounds of all the letters in general. 2. Do not guess at 80wndz of oí ddy letyrz in jényryL 2. dw not ges at a word at first sight, if you are not well acquainted with it, a wŷrd at fSêrst seit, iff iẃ âr not wel acwênted widd it, lest you get a habit of reading falsely. 3. Pronounce lesí iẃ get a habit of rîdiug ffolsh. 3. pronówns everjr word clearljr and distinctly. 4. Let the tone of your éfyn wŷrd cli'rh and distingctli. 4. let ddy tôn of iẃV voice in reading be the same as in speaking. 6, Do not fois in rîding bi ddy sême az in spicing. 5. dw not read in a hurry, for fear of learning to stammer. 6. Read rîd in a hyri, fíôr ffiV of Imiing tw stamyr. 6. rîd 80 loud as to be heard by those about you, but not louder. 80 lowd az tw bi herd bei ddôz abôw^ iẃ, bytnotlowdyr. 7. Obserye your pauses well, and never make any where 7. obzŵf iẃ'r poziz wel, and nefyr mêc eni hweV the sense wiU admit of none. 8. Humour your yoice a ddy sens wil admít of nyn. 8. iẃmyr iw'r fois a HtÜe according to the subject. 9. Attend to those who Htl acording tw ddysybject. 9. Atténd tw ddôz hw * Tudal. 86. * Edr. § 106 a 106. » Edr. D.S. dan § 115.

(delwedd B4872) (tudalen 264)	264 ATTODIAD I'R AIL BAIT. read well, and endeayoiir to imitate their pronunciation. rîd wel, and endefyr tw imitet ddeV pronynsiêshyn. 10. Read often before good judges, and be thankíul when 10. rîd oflTn biffor gwd jyjiz, andbithangcffwlhwen they correct you. 11. Consider well the place of the emdde corrécí iẃ. 11. considyr wel ddy plês of ddi émphasis in a sentence, and pronounce it accordìngly. misis in a sentens, and pronôwns it accordingh. GWEES II. Am Bu)y$leÌ9Ìad, By emphasis we mean, the stress or force of voice that is bei émffasis wi min, ddy stres 6r ffors of fois ddat iz laid on some particular word or words in a sentence, lêd on sym partíciwlyr wŷrd or wŷrdz in a sentens, whereby the meaning and beautjr of the whole may best hweVbéi ddy mining and biẃti of ddy hôl me best appear: this, with respect to sentences, is the same as accent apiV; ddis, widd rispéct tw séntensiz, is ddy sêm az acsent with regard to syllables. widd rigârd tw sílab'lz. The emphasis is generally placed upon the accented ddi émffasis iz jén^rryli plêst upón ddi accented syllable of a word; but îf there be a particular opposition silab'l of a wŷrd; byt iff ddeV bi a partíciwlyr opozishyn between two words in a sentence, whereby one differs from bitwîn tw wŷrds in a sentens, hweVbéi wyn difíyrz from the other but in part, the accent is sometimes removed ddi yddyr but in pârt, ddi acsent iz symteimz rimẃfd ffirom its common place, as in the following instance:— The ffrom its comyn plês, àz in ddy ffólöing instyns: — -ddy sun shines upon the/t»^ and upon the unjust, Here the syn sheinz ypón ddy jyst and ypón ddi ýn-jyst. hiV ddy stress of the yoice is laid upon the first syllable in ur^u»t, stres of ddy fois is lêd ypón ddy fferst sílabl in ynjýst, because it is opposed to ju^t in the same sentence; but bicoz it iz opôzd tw jyst in ddy sêm sentens; byt without such an opposition, the accent would lie on its widdówt sycÄ an opozishyn, ddi acsent wẃd lei on its

(delwedd B4873) (tudalen 265)	ATTODIAD IR AIL RAN. 265 usual place, that îs, on the last syllable; as — ^We must not iẃzhwyl plês, that iz, on ddi lâst sílab!; as — wi myst not imìtate the unjust practîces of others. ímitet ddi ynjýst pràctices of yddyrs. The great and ^eneral ride how to know the emphatical ddy grêt aild jényral rŵl how tw no ddi emttâticyl word in a sentence is, to consider the chief design of the wŷrd in a sentens iz, tw considyr ddy cAìff disein* of ddy whole; but particular directîons cannot be easily gîven: hôl; byt particiwlyr direcshynz canyt bi îzili gif n: except that when words ane evidently opposed to one ecsépt ddat hwen wŷrds âr éfídentli opozd tw wyn another in a sentence, they are emphatical; and so is often- anyddyr in a sentens, dde àr emnâticyl; and so iz 6ff*ntimes the word which aslis a» question; as, — who, what, teimz ddy wỳrd hwicÄ àscs a cwestíyn; az, — hw, hwot, when, &c. hwen, &c. but not always; for the emphasis must be varied according byt not âívfez; ffôr ddi émffasis myst bi fêrid acording to the principal meaning of the 8peaker; as, suppose I tw ddy prínsipyl mîning of ddy spîcyr; az, sypoz ei enquire, — ^Did my father walk abroad jesterday? If I lay encwéiV, — did mei ffâddyr woc abrod léstyrde? iff I le the emphasis on the worá father, it is plain I want to know ddi émffasis on ddy wŷrdffâddyr,it iz plên I wont to no whether it was he or somebody else; if I place the emphasis hweddyr it woz hi or sýmbodi els; if I plés ddiémffasis on walk, the person I speak to is sensible I would be on woc, ddy persyn I spîc tw is sénsibl ei wẃd bi informed whether he went on foot or on horseback, &c. infformd hweddyr he went pn ffwt or on horsbac, &c, But if I lay the stress on the word yesterdayy it denotes byt if ei le ddy. stres on ddy wŷrd iéstyrde, it dinôts that I am satisfied my father did go abroad, and that he ddat ei am sâtisffeid mei ffâddyr did go abrod, and ddat hi went on foot, though I want to know the particular time, went on ffwt, ddo ei wont tw no ddy partlciwlyr teim, whether it was yesterday, or some other day before. hweddyritwoz iéstyrde, or sym yddyr de biffor.

(delwedd B4874) (tudalen 266)	266 ATTODIAD I'R AIL RAK. GWERS in. . Cyfarwyddiadau i ddarllen rhyddiaith a phleihiaith, There are two ways of writing on any subject; namelj, in ddeV âr tw wêz of reiting on eny sybject; nêmli, in proseandîn yerse. Prose is the usual raethod of writing, prôz and in yêr%, prôz iz ddy iẃzhiwyl methyd of reiting, without any confinement to a certain number of syllables, widdówt any conffëinment tw a s^rtin nymbyr of 8Ílab'lz, or ranging the words in any particular fform; which, on or rênjmg ddy wŷrdz in em partíciwlyr fform; hwicÄ, on the contrary, verse requîre8. ddy cóntron, fŵrs ricwéiVz, The words in yerse must be ranged so, as that the accents ddy wŷrdz in fers myst be rênjd so, as ddat ddi acsents may naturally fall on such {>eculiar syllables as make a sort me nâäwraü ffol on sjch piciẃliyr sllab'lz az mêc a sort of harmony to the ear: and this is called metre, that is, of hârmom tw ddi ÎV: and ddis iz cold mîtyr, ddat i«, measure; to which rhyme is generally added, that is, two mézhy'r; tw hwicÄ reim iz jényraü added, ddat iz, tw or more lines, near to each other, are made to end ^dth w moV leinz, niV tw ìch yddyr, àr mêd tw end widd the same, or the like sound; as, ddy sêm, or ddy leic sownd; az, Achìlles' wrath, to Greece the dhreful spring aciliz TÔih., tw grÌB ddy dei'rffvrl spring Of woes unDumber'd, heayenly goddess Bing. of wôz ynnymbyrd, hef nli godes sing. The words are ^enerally disposed in metre, so as the accent ddy wyrdz âr jényryli dispózd in mityr, so az ddi acsent fall on eyeij second, fourth, and sixth syllable; and on fol on éfyn secynd, ffo'rth, and sicsth sUabl; and on the eighth, tenth, and twelfth also, if the lines are so long. ddî êtth, tenth, and twelffth olso, iff ddy leinz âr so long. The following line of ten syllables may serye an example: ddy ffólöing lein of ten sílab'h me sŵrf anegaamp'l: The mdnarch Bpòke, and stráight a múrmurròse.* ddy monyrc epôc, and strôt a mŷrmyr rôz. ' Yr acenodau yn y llineUau hyn a ddynodant y sillau acenol yn 7 mydr. may me

(delwedd B4875) (tudalen 267)	ATTODIAD l'R AIL RAN. 267 There are two sorts of metre which vary from this rule' ddeV âr tw sorts of mîtyr hwicA fê'ri from ddis rẃl, one of them is when the line contains hut seven syllahles, wyn ofddemishwen ddy lein contênz hyt sefn 8Ílab'lz, and the accent lies on the first, third, íifth, and seventh, as and ddi acsent leiz on ddy fferst, therd, ffîffth, and sefnth, az in the ffollowing: in ddy ffólöing: Ndt a stép Ì8 oút of túne, not a Btep ìz out of fiŵn, Âs' the tídes obéy the mòon. az ddyteidzobô ddymŵn. The other sort has a hasty sound, and requires an accent ddí yddyr sort haz a hêsti sownd, and ricwéiVz an acsent on every thìrd syllable; as for example: on éfyri thêrá sílab'l; az Sôr egzamp'l: For a ûéíá of the déád rushes re'd on my Bif^ht, ffâr a ffìld of ddy ded ryshì^ red on mi seit. There is another sort of verse which has no rhvme, called ddeV iz anyddyr sort of fers hwicÄ haz no reim, cold blank verse, which is usually stated to consist of ten syllables, llangcfi^, hwicÄiziẃzhwyli stêtedtwconsístoften 8Ílab*lz, the second, fourth, sixth, eighth, and the tenth of which are ddy secynd, ffo'rth, sicsth, êtth, and ddy tenth of hwicÄ âr accented; but thîs normal form is very seldom found. This acsented; byt ddis normyl fformizfŵri seldym ffownd. ddis sort of yerse, which is called the English heroic verse, is 8Ört of fers, hwìch ìz cold ddi ing-glish hiröic fêra, iz better divided into five groups, each of which theoretically betyr difeided intwffeif grŵpe, ìch of hwicA th'ioréticyli consists of two syllables, of which the second only is accent- oonsísts of tw sílab'lz, of hwicA ddy secynd onh iz acsented. Practically, many of the groups are allowed to consist ed. prácticyli, meni of ddy grẃps âr alôwdí tw consíst of three syllables, two of them being unaccented; but in of thri silaVlz, tw of ddem bíing ynacsented; byt in these cases the syllable immediately preceding is usually ddîz cêsiz ddy sÜab'l imîdietly prisîding iziẃzhwyli very strongly accented, The number of sylìables may feri strongli acsented. ddy nymbyr of sílab'lz me u

(delwedd B4876) (tudalen 268)	268 ATTÖDUD l'R AIL RAN. therefore be greater than ten, while the accents may be, and ddê'Hffo'r bî gréítyr ddan ten, hweil ddi acsents mê bi, and most generally are, less thEin five. It is necessary foi an môstjényryli âr, les ddanffeîf. it iz nésesyri ffôrwi English yerse of this description, that there should be an Ing-glish fers of ddis descripshyn, ddat ddeV shwd bi on accent, at the end of the third and fifth group;~-K)r at the acsent, at ddi end of ddy thêrá and ffîfftbgrŵp; — ôr at ddi end of the seoond and fburth; — ^and if either of these requi- end of ddy secynd and ffoHh; — and iffîddyr of ddîz récwisites are complied with, other accents may be distriboted zites àr eompléid widd, yddyr acsents me bi distribiwted ahnost atpleasure. The last group may also have one or aUnost at plezhyr. ddy lâst grŵp me ^so haf wyn ôr two unacoented syllables after îts last accent. Much of the tw ynacsented 8Ìlab1z àfftyr its lást acsent. MycÄ of ddy beauty of a verse anses ^m the proper distribution of the biẃti of a férs areiâz ffi;om ddy propyr distribiwtion of ddy natural grou^g of words and the pauses between tbem, naíiwrylgrẃpmg of wyrdz and ddy pdziz bitwîn ddem, and also the distTÌbution of tibe groups of accents among and olso ddy distribiwshyn of' ddy grŵps of acsents omýng the groups of words. Thus the second or third gròup must ddy grŵps of wyrdz. ddys ddy secynd or thêrá grẃp my^t be divided in ahnost evCT^ case, or the effect on thç ear bî d^eided in olmost éfyn cês, or ddi effect on ddi iV ẁíU not be harmonious. We wül illustrate these remarks wîl not bî harmôniys. wi wil ilystret ddîz rimâí'cs by a few lines from the beginning of Milton's Paradise Lost^ bei a íHŵ leinz ffirom ddy bigining of Miltyn'z Párydeis Lôst. Of Mán*8 flrst disobédience, and the f^ûît of manz fferst dîsobîdiéns, and ddy firẃt Of thàt forbldden trêe, whoge mórtal tâ^tte of ddatfforbld'n trî, hẃz mortyl têst Bróught déath into the wórld, and áll our wóe; brot deth intw ddy wŷrld, and ol awrwo, With lóss of E'den, tiU one gréater Mán widd lôs ofíd'n, til wyngrêtyr man

(delwedd B4877) (tudalen 269)	(269) ATTPWAD l'R AIL RAN. ^ ReBióre us, and regâin the blisâful 9éat, restoV ys, and rì^n ddy blisfiẁl 8\|t, Sìng, héayenly mÛBe, thât on the sécret top sîng, héf nli miŵz, ddat on ddy sicret top Of O'reb, ot of âlnaì, dldst inspire of ôreby ^r of séineî, didst inspéiV Thât shépherdy who f Irst tâught the chósen sêed ddat ahêphyrd, hw íiêr^ tot ddy chòz'n sld In the beginnîng, how the héayenä and éarth, în ddybîgining, how ddy hefns and «rth Róse out of châos: 6r, if Sion hiU rôz owt ot ceos: or, iff Zeiyn hil Delight thee móre; and Siloa's brôok that flówed diléit 4£ mo V; aild SéUoaz brwc ddat filód Fást by the ôracles of Gód, I' thénce ffâflt bej ddi óryç1z of God,- ú ddens Inv6ke thy áid to my adyénturouB song; infôc ddeiéd twmeiadientíwrya jsong; That with n6 midcüe flig^t inténds to «óar . ddat widd no mídl flẁt inténd^ tW'8oV Ab6ye the A6man m6unt, while it pursûes abýf ddi eixQÌyn mowçt; hẅeüitpyrcdẃa Thíngs imattém'pted ^t,'in pr^se oi; rhýme. thîpgz ynatemted let, in prôz or reun. In ireading Terse you are to pronounoe it just as.if ijt were Inrlding íêr^ iŵ âr twpronâwrnA itjyat ajiiffit weV prose, obsecmg the stops with great egLaotnefls, and giying pr6z, obz^rflnjg ddy stops widd grêt egzactness, and giflng ea<;h word or syllable its due and natural accent; but with iek wŷrdŵ* suabl its diẃ and nátìwryl acsent; bytwidd theae two restrìetions:-!— 1. Though there be no stop at the ddîz tw restric8hynz: — 1. ddo ddeVbi no stop at ddi end of a line, make a small pause, less than h\|Jf a comma, end of a ìmn^ méc a smol póz les ddan hâff a ccmia, before you begin the next.-«-2. If any word in the line has biffô*r iẃ bigin ddy necst. — 2. iJF em wỳrd in ddy lein haz two sounds, giye it that which ia most suitable to the rhyme tw sowndz, gif it ddat hwicÄ iz môst siwtybl tw ddy reim t2

(delwedd B4878) (tudalen 270)	270 ATTODIAD I*B AIL RAlf. and metre. — ^To favour the metre, for instance, the word and mîtyr. — tw ffêfyr ddy mìtyr, Sor înstyns, ddy wýrd glittering must sometîmes be pronounced as three syllables, glityrîng myst 8ymteimz bi pronównst az thri silab'k, and sometimes as tvfO, ffliti^ring: and upon ihe same account and symteìmz az tw, glitring: and ypón ddy sém ocównt the word avemie may haye the accent either upon the first ddywỳrdâfiniw me hav ddi acsent îddyr ypónddyfl^t syllable or the second, — âvenuet or av€ntie; and so of many sllabl or ddysecynd, — âfiniw, or afîniw; and so ofmeny other words. yddyr wŷ» dz.

(delwedd B4879) (tudalen 271)	(271) GWEBS IV. Cyfarwyddiadau Arglwydd C^styrffild^ t ddarUen a llefaru yn hriodoh To acquire a graceful utterance, read aloud to some tw «cwéi'r a grêsffwl ýtyryns, rîd alówd twsym friend every day, and beg of him to interrupt and correct fi^end éfyri de, and beg of him tw intyrýpt and corréct you whenever you read too fast, do not observe the proper iẃ hwenefyr iẃ rid tw fiäst,dwnot obzŵrf ddypropyr stops, lay a wrong emphasis, or utter your words imintell- stops, le .n rong émflEosis, ôr ytyr iŵ'r wŷrdz ynintéligibly. You may even read aloud to yourself, and tune ijib'h. iẃ me ifn rîd alówd tw iwrsélff, and tìẃn your utterance to your own ear. Také care to openyour iẃ'r ytyryns tw iẃ'r ôn iV. têc . ceV • to ôp'n iŵ'r teeth when you read or speak, and articulate every word tîth hwen iŵ rîd or spîc, and articiwlet éfyn wýrd distinctly j which last cannot be done but by sounding the distingctli;hwicÄ lâst cannytbi dyn byt bei sowndingddy final letter. But above all, study to vary your voice ffeinylletyr. byt «bỳf ôl, stydi tw fê'ri Wr fois ccording to the subject, and avoid a monotony. ccording tw ddy sybject, and afóid a monótom. > Chesterfleld. GWALLAU YE ARaEAPFWASO, íwj. äî ...S >'>I>uli>d,»\|l«-l i'tmtlinl, ■« V liciÿllud, nirM II im DctosdDrdodal, dullíner ycb' B H Hi dlliul, dHlltHI ddlllHll. i "■ £'S»rifíi »!?' cwil'r, ■ ■iF^rdwlEniH' toll-irl '" «"«Üíí), dllîîknîÎTÍMÌ;"l! T.f>'r inèhid, Hla'rb, dutlcur 1 i>^(iat-ì,ítjmm»BS--):ll. ^buBda, iT»— ovd. Ti » a^i g^tioó.tm pri-mihfia, i "''^yr",';iM;"Ä'^ « t n-r PWMJ, (■ nndJS^dirlltHI rt«ldlr, " n r ittta,tÊiaiK fU itt, nfcitin > ■■a.la; raii, Uh, nn'7ll f °'d, Hrd i i<úa, Idb, nrfltTB I irBira, Iba; ■ fHiiiff. 'Ji^tr dT'trtjii ■ '"■ííS".:,. .

(delwedd B4880) (tudalen 272)	272 OWALLAU TR ARORAFFWASG. e 9i 10 101 S IM 19 10» 9 IV7 10 114 19 118 7 IM 1 ISO 15 131 18 Mi S Ì4S 4 IM • 'Ì66S4 ■174 1 m 4 184 19 169 39 187 33 186 6 190 or talk cyvut—iBoàtmmmy..lL 31, ai8 peCli, darUeaer betk..ll. 9 o'r gwarlod, «oi Cfaiairyao, dar- lleoer cyaibwyao. Rliodder ali tb lle ■■ jo boll drelflladM j gér- IM byo.-'OfMonr, C7aHrll, cr«i> ■Mo, cymfliMbt cymmiyg, cjoi- ■ortb, cjm^WTÌI» cjm^wjs, lec «■ characleri» odarllener ctaracier .,U, if or rwoelod, a« Noá. 1. darllener Nod. 4. or Ewaelod, an UBaller» darlleiier aM biít, dartleMr ÌAH. or icwaelod, dilér cntory talorfw.. U. 7t of nraclod, aa droor, dar- Heaer diotr. or fwoHod, a« «ewfddlol, darlleM:r ■ewidiol. aiu, ea naCar, darlleoer, ei natar. aiiiy gTeatone»darlkitter,trreaC mncê. o'r gwaHod, an or ddoÁparth, darllener or do«parCb. or fwaelud, ain picieiNio, darlleaer preennol. aM rfMyllciad, darlleoer gyMfllCiaid .. ll. s, o^r fwael od,am tyúd, darUener sy. f n.ani;bj«on» darlleoer anb jion. a^ ffaroa, darMéner flEarllr. o'r fwaelod, a« y^feiaf, darllener jinfeia. am bt^war yn m«ddo, darìleiier Jbedwar o berwj^lald yo ncddn, an i 8f 0, darllener 4 M* dilér hyn. an ^819— 893,.darllener^i8~8Sl. or rwaelnd, flih forwabannod,! darlteoer forwafaannod^s. an jrofranod <!), darllener fofjnam^ na chv/erbjolol yn y froddef bon, darlímer, na chyferbjoiol; \nj fruddeg bon. orfljrwaelod, am oeillHiol 1 (d), dar* ileoer nHIMaól.i— (d). jrn ydaflen ^877,Koaoder tofẁiml f jlierbyn ag Aicodlod oegyddol, eT<rjîcen, fyftitftt «f 'A\|todl)id • 1 dynodiadol, a k— f fyrrrbya af Aflodiad porchdortadel. 191 18 or fwaelod, an •yU, darlfener dU. 199 1 an diffygUu, darllener ddiflyf ttn. 103 14 or fwaelod, an beh,dArUener hch. soi cs an anaer naiH, darlleaer aoMer fod aaM..H. 97, «n nrddl, darUener •wyddi. sos 10 or fwnelod, mn Of laro oMMld, darUener eflaro r nodd. Jl. 7, ẃ fwaelod, an ol, darUearr a^. 308 6 an la^ ereninf, darlieBer lacteTeninf. S06 19 an idclMd«rol, darlleBer ieitbodarol. I «n jsrrlCeBo-, darllener yagtifeair. 4 or fwaelod, am ar, darlleaer oT. 9 an yttrrcyfflrfediool, darUcaeryiOr cyffredit»n\|..\|{. 9. or fwaeiod,an y doapartbUn, darUentY y ddoa> BLrtbiÌn. ae y doopariMin (-) wtdi ciel el dW^üyddlo ya afreldlol ac aafbywlr trwy yr holl lyfr, ar ddiwedd broiMeCM. ar ol pa oM bynaf t mae, ot byod y llioell fanlynol jn deohrea d<wparthran (jMr^fnrpA) newydd; n^ya,er enffiam, tadaK 181, IHn. 5, an Befy«-<lartl^'' aiefys,..IUn. is, an o amrTwiadaa:— darHmer o anryari«daa: . .1/. 37, an broddn: — darllener broddef: . ./#.96, an ya gywir:— darlleaer jn grwirt Mae deliiTddHad y ddoaparthüa jn y cyirywamryicttbidaa yn hollol freea i'r rhtnt- aa a roddwyd yn ei rhyich. Edr. \|86l, 4; §889, I M t64, 4. Mae yo y tadalea ym, 9S8 deohrra doapailhrND, fet y mae yn jr ■ anMffwaitb; »« am hyny, t m^e j ádM- parthlin ya fy«lr jra y Itowyafrìf^'r egliirtiad ami yn f%aaon, pan n«d jajaC -ftílly yn jr arfraffwáiih. Tjblr aial y giwll- au llaenorol yw y rhal mwyaf pẅyrig«loa ÎD y ^afth, a dymunir ar y dar\|iéay«M eu Iwyfio ft*i ysfrifbln.

(delwedd B4881) (tudalen 273)	273 CYNNWYSIAD. &hag7madrodd , iü Bhagftrweiniad ..., ,.. 1 BfiAH I;— OYNANIAD TB lAITH S£IWIG. SiuiiADABTH— Egwyddor gyffiredin y Sei8iiegr> gydag enwab^ Llythyreiiaii yn Gymmraeg, » gdrìau Cjrmnireig yn dangos en grym , 4 Y L£kVAiiiAi]>~Meiiitíolaeth y Lhtfiuriaid; taflen o feinti<rf- aeth cymhariáŵthol y Llafariald BeÌBnig ....«, 6 Yb AonriAD Sbibnig -^ Bheohia Accniadaeth; jDcttsiUiaid, TrÌBÌUiaid, Amrysilliaid „ w...... 12 SiiinAü T lihàWARÌAit SüifiHio— Seinian y Oyfunoliaid; Y Denseiniaid; Seinian y Dwyla&riaid; Y TrÌBeibiaid; Sdn- iau y Tairllafariáid l.^.s..4'.„.,..,\...,.J .16 Ý Cydseiniaid — Seiiûau y Clydsâiniaid..........^...;... 55 SBINIAU T TEBrTBIADAU i ..♦,.. 72 Mas Ëibiau Anacbbol.. .....u— <"••..'•••.. '^... '78 Oyr ABWTDDTD l DDBALL GbiBIADUBOüC CTNÂBIADOlr—CÿnlIttn Cynauiadol Wallcer-; CynllunCynaniadoI Jones*.^.. 74 Bhan II.— ABDDYG&APF YB IAITH ÖËISNIG. SiLUADABTH— Bheolau Sillebiad. 77 BhBOLAU CTFrBEDINOL LLTTHTBENIADM^ẂÌatt Pdwy Lytbyren, Geiriau o Dair Llythysen... 79 Bhan III.-CYPANSODDÍ AD YB ÎAtTH SEISMIG. Gbahhadbo Sbisnig. GbibTddiabth— Dosraniad Geiryddol, Deffiniad Öyffiredinol.. 88 Dotparth Cyffreämol Cyntaf Cfemcm, neuArwyddion Dé^rydau -— Deffiniad Enwau; am Eangedd, am Bif, am Genedl, am GyflwT, Trosiad o Ddeffiniad Enwau i Ddeffiniod Adenwau. . . 95 Âü Ddoípàrth CyjSredmẃ Oeiriau, neu Ârìûyddion Delfryda/u — Deffiniad Adenwau; Bhif a Pherson, Amser, Cyfìntniad; Modd Adenwau Perwyddol; Perwyddiaid Gweithredol; Perwyddiaid Goddefol; Perwyddiald Canolig; Perwyddiaid Adgyrchol; Perwyddiaid Afreolûdd; Perwyddiaid Talfyr- edìg; Perwyddiaid Cÿmmysgedig; Perwyddiûd Difiygiol; Árwyddion Cynnorthwyol y Perwyddiaid; Y Perwyddiaid Cynnorthwyol neu Gyffipediaol 118 Rhiolau i Silliaẁu owahánol Drbioliadau tb Adbnwau Perwtddol — Adenwau Cyfraniadol; Adenwau Perwyddol;

(delwedd B4882) (tudalen 274)	274 CTNNWTfiUD. Adenwau o'r ail faih, neu Adenwau AnBoddebd; Adenwau o'r irydydd bath, neu Adenwau Dynodiadol; AdenwMi o'r pedwerydd bath, nen Adenwau Oyfartal 160 Tryâ^âd JDogparth Cs^jBlredinol Oeiriau, neu ArwpdcUon Dd- yiry(ía«6 — Deffinîad Gcmdenwan or bath cynt&f (Ck»«ir- iau); Ooradrawan o'r ail fath (Oyssylltiaid); Ooradenwau o'rtrydyddbath((}oreiriau); Goradenwauo'rpedweryddbath (Arddodiaid) , 168 Y Pedyserydd DoepaHh Cyffrtdmol o ÄrwyddUm Ddfrydan — ^]>effiniad Arwyddion a Marciau; Tr Arwyddion arferol nad effeithiant yn uniongyrch ar gyfAnsodâiad cyffired- inol Geiriau; Aceniad; Deffiniad Isadraniadau Gwahannod- iad; Taflen o Amrywìadau Pwydeisiad; Deffiniad Isadran- iadáu Pwysleiflìad; Taflen o Amrywiadau Atddodiad; De- ffiniad iBadraniadau Atddodiad 177 CrroflODiAD Gbi&tddol, nbu Gtstbawin— Taflen Gyffiredinol o wáhanol Bwyddi Cystrawen; Am Drefiüad Geiriau mewn Broddeg, neu Swyddi Pennodol Oyfansoddiad; Broddegau: 8yml; BroddegauOymmlyg; BroddegauOyíansawdd; Brodd- ' egau Ammwysol; Gwahannodiad; Pwysleisiad; Atddodiad: 196 Am Dolleithiad, nm Stpyddi Negyddol Cyfojtmddiad ^ Tol- ieithiad Teleidiol; Tolieithiad Talfyrog; Talíyriadau» neu Goddynodiadoa; Dynodiadau Amhennodol fSá Am Oyftmdody neu Oyfatebiad Uniongyrch — Cyfundod Oydiadol; CyfundodAnghydiadol; CyfundodOymmyi\|{(ç^; Cyfundod Amhennodol; Sylwadau Beimiadol ar Gy^eddiad nèu Gyfìmdod: • 230 Am Lywodraeth, neu Gyfatdnad Awmiongyrch — Cyfateb- iad Anuniongyrch o ran Amser; Cyfundod Cynnullîadol o ran Modd; Cyfundod Cynnulliadol o ran Cymhariad; Cyfùndod Cynnulliadol p ran Swyddi Perthynol Enwau; Engreifitiau o Gyfatebiad Anghywìr, neu Anghyiundod CynnuUìadol... 239 CTNaHLOAD — Oyfres or Geiriau mynychaf mewn Cyâmsoddiad Seisnig:: 250 Attodiad i'b ail Ban— Gwerd Cynanîadol; Bheolau i ddar- llen yn gywir; Am ^Bwysleisiad; Cyfarwyddiadau i ddarllen rhyddiaith a phletldaith; Cyfarwyddiadau Arglwydd dhes* terfield 263 1 DIWEDD. DINBTOH, ABOBAFFWTD GAN THOMAS OEE. WELSH ÂND ENGLISH BEODDIADJJR CYNANIADOL SEISNEG A OHYM&AËG.

Sumbolau:

a A / æ Æ / e E / ɛ Ɛ / i I / o O / u U / w W / y Y /
ā Ā / ǣ Ǣ / ē Ē / ɛ̄ Ɛ̄ / ī Ī / ō Ō / ū Ū / w̄ W̄ / ȳ Ȳ /
ă Ă / ĕ Ĕ / ĭ Ĭ / ŏ Ŏ / ŭ Ŭ /
ˡ ɑ ɑˑ aˑ a: / æ æ: / e eˑe: / ɛ ɛ: / ɪ iˑ i: / ɔ oˑ o: / ʊ uˑ u: / ə / ʌ /
ẅ Ẅ / ẃ Ẃ / ẁ Ẁ / ŵ Ŵ /
ŷ Ŷ / ỳ Ỳ / ý Ý / ɥ
ˡ ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ /

ә ʌ ẃ ă ĕ ĭ ŏ ŭ ẅ ẃ ẁ Ẁ ŵ ŷ ỳ Ỳ
wikipedia, scriptsource. org

Y TUDALEN HWN /THIS PAGE / AQUESTA PÀGINA:

www.kimkat.org/amryw/1_testunau/sion_prys_180_cyfarwyddyd-i-gymmro_r-j-pryse_3_1849_0390k.htm

Ffynhonnell / Font / Source: archive.org
Creuwyd / Creada/ Created: 13-01-2018
Adolygiadau diweddaraf / Darreres actualitzacions / Latest updates: 13-01-2018
Delweddau / Imatges / Images:

Freefind:

Archwiliwch y wefan hon
SEARCH THIS WEBSITE
...
Adeiladwaith y wefan
SITE STRUCTURE
...
Beth sydd yn newydd?
WHAT’S NEW?

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait