1328k Gwefan Cymru-Catalonia - Geiriadur Catalaneg-Cymraeg. Diccionari de català per gal·lesoparlants.

http://www.theuniversityofjoandeserrallonga.com/kimro/amryw/1_vortaroy/geiriadur_catalaneg_cymraeg_LLOP_f_1328k.htm

Gwefan Cymru-Catalonia
La Web de Gal·les i Catalunya

Geiriadur Cataloneg-Cymráeg
(ar gyfer siaradwyr Cymráeg)
Diccionari català-gal·lès
(per gal·lesoparlants)

F-FUTURÒLEG

Adolygiad diweddaraf
Darrera actualització
2005-02-06 : 2005-05-16

1083k y tudalen blaenorol / la página anterior

F,f
1 f (llythyren) (efa yw enw’r llythyren)

fa
1 (cerddoriaeth) fa (graddfa sol-ffa) F (graddfa safonol)

fa
1 (trydydd person unigol de fer) gwnâ, gwnaiff, gwneith
2 mewn ymadroddion amser sydd yn cyfeirio at y gorffennol: "ers", "yn ôl"
des de fa molt temps ers amser mawr
fa pocs dies yn ddiweddar

fa anys
1 ers blynyddoedd, ers talwm iawn

fabla
1 (Aragoneg) iaith
la “fabla aragonesa” yr iaith Aragoneg (iaith debyg i’r Gatalaneg a’r Ocsitaneg oedd ganrifoedd yn ôl iaith trigolion hen deyrnas Aragôn; erbyn hyn, dim ond tafodiaith mynydd y Pirinéw sydd ar ôl)

Fàbrega
1 cyfenw ("gefail" oedd ystyr fàbrega mewn Cataloneg hynafol; erbyn heddiw ferreria yw’r gair a ddefnyddir yn yr ystyr hwn)

fàbrica
1 ffatri, ffactri
fàbrica de paper melin bapur
fàbrica de teixits melin wlân, melin gotwm
2 gwneuthuriad
marca de fàbrica nod masnach, nod gwneuthuriad
preu de fàbrica pris y gwneuthurwr
3 ystrwythur (pensaernïaeth)

fabricació
1 gwneuthuriad, cynhyrchu, cynhyrchiad
fabricació en sèrie masgynhyrchiad, masgynhyrchu
fabrició d’automòbils cynhyrchiad ceir, cynhyrchu ceir

fabricador
1 gwneuthurwr
És el segon fabricador mundial de Fibra Òptica Gwneuthurwr ail fwyaf y byd o ffeibrau optig yw ef
2 celwyddgi
3 bathwr arian drwg
4 ffugiwr
fabricadora ffugwraig

fabricant
1 gwneuthurwr
2 perchen ffatri

fabricar
1 gwneud, llunio
2 cynhyrchu
fabricar en sèrie masgynhyrchu
3 rhoi wrth ei gilydd
4 ffugio

fabril
1 (ansoddair) cynhyrchu

fabriquer
1 warden eglwys

fabulós
1 chwedlonol
2 anarferol, anhygoel
3 ardderchog, gwych

faç
1 (llenyddol), wyneb
antifaç masg

façana
1 talwyneb, ffasâd
casa amb façana a la mar tŷ yn wynebu’r môr
casa amb façana de 7 metres tŷ â ffasâd o saith medr o hyd
antigament la façana era rosa yn y gorffenol yr oedd y ffasâd yn binc, pinc oedd lliw’r ffasâd

facció
1 carfan (yn enwedig un elyniaethus)
lluites de facció brwydrau rhwng carfanau
2 carfan wedi torri’n rhydd, carfan yn sgil rhwyg
3 bagad o ddihirod
4 estar de facció cadw gwylfa
5 faccions nodweddion wyneb

facciós
1 gelyniaethus
2 gwrthryfelgar, yn perthyn i’r gwrthryfelwyr
Amb l'esclat de la guerra civil va passar a donar suport al Govern facciós de Burgos
Ar doriad y rhyfel cartref newidiodd i gefnogi llywodraeth y gwrthryfelwyr yn Burgos

facciós
1 rebel
2 terfysgwr

facècia
1 jôc, ffraethineb
2 chwarae bili-ffŵl

Facega
1 trefgordd (el Comtat)

faceta
1 (gem) ffaset
2 nodwedd

facial
1 wyneb, wynebol

fàcies
1 gwedd

fàcil
1 hawdd, rhwydd
fàcil de fer hawdd gwneud
És fàcil de dir Haws gweud na gwneud
2 (rhwyddineb llafar) llithrig
tenir la paraula fàcil mae dawn siarad ganddo
3 posibl
4 tebyg
no és fàcil que (+ amser amodol) mae’n annhebyg fod..., mae’n annhebyg iawn gennyf fod...
És fàcil que plogui Mae’n debyg bydd glaw ynddi
No és fàcil que vingui Mae’n debyg na ddaw e
No és fàcil que ho sàpiga Mae’n debyg na wyr e
5 (estil) llithrig
un estil fàcil arddull llithrig

facilitar
1 hwyluso, gwneud yn rhwydd
2 darparu, rhoi
3 gallu

facilitat
1 rhwyddineb
2 amb tanta facilitat mor hawdd 3 dawn (i wneud peth)
tenir facilitat per les idiomes bod yn un da am ieithoedd
tenir facilitat de paraula bod dawn siarad ganddo
un home amb facilitat de paraula dyn â dawn siarad / â dawn ymadrodd / â dawn dweud
4 amb facilitat yn hawdd
S’enfada amb facilitat Mae’n colli ei dymer yn rhwydd
5 (hur bwrcas) facilitats telerau
facilitats de pagament telerau hwylus (ar gyfer talu)

fàcilment
1 yn hawdd

facinerós
1 camweddol
2 (eg) (eb – facinerosa) camweddwr, dihiryn, troseddwr

facsímil
1 (ansoddair) adlun

facsímil
1 ffacsímile

factible
1 posibl, y gellir ei roi ar draed, ei weithredu

factor
1 ffactor, elfen (mewn proses)
2 asient
3 (rheilffordd) clerc

factoria
1 asientiaeth

factòtum
1 Siôni-bob-swydd

factura
1 bil, taleb
2 passar factura anfon taleb
3 passar factura (ffigurol) talu am y difrod

facturació
1 talebu, talebiad
2 cofrestru, cofrestriad (cludlwyth) (rheilffoedd, maes awyr)

facturar
1 talebu
2 cofrestru (rheilffordd, maes awyr)

facultar
1 awdurdodi
facultar (algú) per a fer alguna cosa awdurdodi rhywun i wneud rhywbeth

facultat
1 cynneddf
2 gallu
Sembla que la gent ha perdut la facultat de contraopinar sobre allò que és dictat
oficialment
Mae fel petái pawb wedi colli’r gallu i anghytuno â’r hyn sydd wedi ei orchymyn yn swyddogol
3 amb plenes facultats mentals yn ei iawn bwyll
4 grym
5 awdurdod, awdurdodiad
tenir facultat per a bod awdurdod gennych i
6 cyfadran (prifysgol)
Facultat de Filosofia i Lletres Cyfadran Celfyddydau
7 (prifysgol) adran
8 prifysgol
ser a la facultat bod yn y brifysgol
(1) (= bod mewn darlith yn y brifysgol, ayyb)
(2) yn ystod cyfnod addysg un yn y brifysgol
Quan érem a la Facultat... pan oeddem yn y brifysgol

Facultat de Ciències de la Comunicació
1 Ysgol Astudiaethau Cyfathrebu, Newyddiaduraeth??

facultatiu
1 dewisol
2 proffesiynol

facultatiu
1 meddyg
facultativa meddyges
2 technegwr, gwyddonydd; un â chymwysterau ar gyfer swydd dechnegol neu wyddonol)
facultativa meddyges

facúndia
1 huawdledd

fada
1 tylwythyn teg
conte de fades stori dylwyth teg

És clar que és possible! Per què no? Si tu creus en contes de fades...

Wrth gwrs ei bod yn bosibl. Pam na ddylai hi fod? Os rhoddi di goel ar storïau tylwyth teg...
país de fades Gwlad y Tylwyth Teg

fadador
1 hudolus

fadar
1 hudo, hud-ddenu
2 swyno, hudo, cyfaeddu

fadesa
1 diffyg blas
2 marweidd-dra, undonedd
3 twpdra

fador
1 diffyg blas
2 marweidd-dra, undonedd

fadrí
1 llanc
2 hen lanc, (De Cymru: gŵr gweddw = dyn heb briodi)
3 clerc, cynorthwy-ydd

fadrína
1 llances
2 hen ferch = menyw heb briodi

fadrinatge
1 ieuenctid, bachgendod
fer la fadrinatge hau hadau gwylltion (“gwneud yr ieuenctid”)

faedor
1 creadwr

fageda
1 coed ffawydd

fagot
1 (cerddoriaeth) basŵn

faiança
1 crochenwaith

faiçó
1 creu
2 crefftwaith
3 llun, ffurf, siâp

faig
1 ffawydden

Faió
1 trefgordd (la Ribera d’Ebre)

faisà
1 ffesant

faixa
1 llain, sash
2 staes, gwregys
3 rhwymyn (ar gyfer clwyf)
4 papur lapio
5 llain o dir
una faixa de terra llain o dir

faixar
1 lapio
2 rhwymo = rhoi rhwymyn

faja
1 cneuen ffawydd

falaguer
1 swynol, ateniadol
2 addewol, gobeithlon
prospectives falagueres = rhagolygon ffafriol

falaguera
1 swyn, atyniad
2 gweniaith

falange
1 (anatomeg) ffalancs = rhes o fân esgyrn y bysedd
2 (milwriaeth) ffalancs, cadres; yn hanes Groeg, ffurfiant troedfilwyr Macedonia yn dynn wrth ei gilydd; rhes flaen â’u tariannau yn gorymylu ar ei gilydd, a rhes arall y tu ôl a gwaywffyn hir)
3 byddin
4 ffalang = plaid Ffasgaidd y wladwriaeth Gastilaidd, a sefydlwyd yn 1933. Ar lafar, fe ddefnyddir yr enw Castilaidd – La Falankhe (“La Falange”)

falangisme
1 ffalangiaeth, athrawiaeth y blaid Ffasgaidd Gastilaidd

falangista
1 ffalangiad, aelod o’r blaid Ffasgaidd Gastilaidd
Ar lafar, fe ddefnyddir yr enw Castilaidd – falankhista (“falangista”)

falç
1 cryman

falca
1 cyn,gaing
2 (llong)

falçada
1 ergyd gryman

falcar
1 lleytemu, rhoi lletem o dan (rywbeth)
2 plocyn (o dan olwyn i gadw cerbyd wedi ei barcio rhag symud)

falcilla
1 cyllell grafu crydd

falcillot
1 gwennol ddu (Apus apus)

falcó
1 hebog
caçar amb falcó heboca
falcó peregrí (Falco peregrinus) hebog tramor

falconada
1 plymiad
2 cyrch

falconer
1 hebogydd

falconeria
1 hebogyddiaeth

falcònids
1 hebogiaid, Falconidae

falcó peregrí
1 (Falco peregrinus) hebog tramor

falda
1 llechwedd
2 gwaelod, troed (mynydd)
3 a la faldilla de la muntanya ar droed / ar waelod y mynydd
4 arffedog
5 sgert

faldada
1 llond sgert

faldar
1 cwt cot, cynffon côt

falder
1 that sits on the lap
gos faldeR ci arffed, ci rhech

faldeta
1 sgert (Ynysoedd Catalonia) (Deheubarth Catalonia)
[Yn iaith y Dywysogaeth = faldilla]

faldilla
1 sgert
Fe’i defnyddir fel arfer yn y ffurf luosog: les faldilles = sgert
2 faldilla escocesa cilt

faldiller
1 merchetwr, menwotwr (cymhwysair)

faldiller
1 merchetwr, menwotwr
És molt faldiller Mae’n dipyn o ferchetwr

faldilletes
1 cadi-ffan, dyn merchetaidd

falguera
1 rhedynen

falguerar
1 rhedynnog (= lle llawn rhedyn)

falinfaina
1 penchwiban, ffôl, gwamal, hurt

fall
1 dibyn, clogwyn

falla
1 tanllwyth = pentwr mawr o ddeunydd i losgi yn yr awyr agored
2 tanllwyth = y pentwr hwn ar dân
3 falles darlosgiadau (ffigyrau o ddefnydd llosgadwy sydd fel arfer yn wawdluniau pobl yn y newyddion, neu bobl neu wrthrychau eraill) a ddangosir trwy eu paredio trwy’r strydoedd ac wedyn a losgir ar noswyl Sant Joseff yn Falensia a lleoedd eraill
4 ffagl
amb una falla encesa a la mà â ffagl ar dân yn ei llaw

falla
1 ffowt
2 afwydd, diffyg, pall

falla
1 prinder

fal·laç
1 (person), twyllodrus
2 (athrawiaeth) cyfeilornus, twyllodrus
3 camarweiniol

fal·làcia
1 twyll
2 dichellgarwch

fal·laçiós
1 camarweiniol

fallada
1 camgymeriad
2 methiant

fallaire
1 ffaglwr, un sy’n dwyn ffagl
2 (Traddodiadau gwerinol) ffaglwr = (Mynydd y Pirinéw) un o grŵp o bobl sy’n dwyn bobo ffagl ar dân i lawr i’r pentref yn y cwm o gopa mynydd yn y tywyllwch ar Noswyl Ifan

fallar
1 (berf â gwrthrych), (ergyd), methu (â churo’r targed)
2 (berf heb wrthrych), methu (cof)
3 (berf heb wrthrych), methu (brêc)
4 (berf heb wrthrych), mynd o chwith (cynllun)
5 (berf heb wrthrych), methu â thanio (dryll, gwn)
6 (berf heb wrthrych), camdanio (modur)

faller
1 yn ymwneud â darlosgiadau (“falles”) noswyl Sant Joseff

fal·lera
1 obsesiwn, awydd (per = am)
Per què els nens perden la fal·lera per col·leccionar coses quan es fan grans?
Pam mae plant yn colli’r awydd i gasglu pethau ar ôl cyrraedd eu llawn dwf?
Jo el què sé segur és que li agraden els toros. Es veu que té un avi extremeny que li va passar aquesta falera per torturar bèsties.
Yr hyn yr wyf yn ei wybod i sicrwydd yw ei fod yn hoffi ymladdféydd teirw. Mae’n debyg fod ganddo dad-cu o Extremadura roes iddo yr awydd hwn i arteithio bwystfilod.

fal·libilitat
1 ffaeledigrwydd

fal·lible
1 ffaeledig, hyball, hybeth

fàl·lic
1 ffalig

fallida
1 (cwmni yn mynd i’r clawdd) toriad
fer fallida torri, methu
estar en fallida bod wedi torri, bod wedi methu, bod yn fethiant, bod wedi mynd i Dre-din
declarar-se en fallida datgan ei fod yn fethdalwr
2 methiant

fal·lir
1 pallu, (cof)
2 pallu, (dewrder)
3 torri (yn ariannol)
4 torri (yn ariannol)
5 fal·lir-li siomi rhywun

fal·lus
1 ffalws, llostddelw

falòrnia
1 twyll, cast
2 si
3 falòrnies nonsens
Són falòrnies Nonsens yw e
4 celwydd
5 esgus

fals
1 anwir
fals testimoni tystiolaeth anwir
2 (arian) drwg
moneda falsa darn drwg
4 agafar algú en fals dal rhywun yn ei gelwydd
5 fer una passa en fals cymryd cam gwag
6 ffug
documentació falsa papurau ffug, dogfennaeth ffug
Detinguts tres alemanys per la venda a l'Illa de cotxes amb documentació falsa.
Tri Almaenwr wedi eu restio am werthu ceir â phapurau ffug ym Maliorca

falsament
1 yn ffals, yn anghywir
falsament dit wedi ei alw yn anghywir, wedi ei alw yn amhriodol
Demà comença la primera etapa del rally Barcelona-Dakar, aquest falsament dit esdeveniment esportiu
Yfory mae’r rali Barcelona-Dakar yn cychwyn, “mabolgamp” yn ôl y camenw arno
2 yn anonest

falsedat
1 twyll
2 celwydd
demandar (algú) per falsetat dodi’r gyfraith (ar rywun) am ddweud celwydd
3 brad

falsejar
1 ffugio
2 falsejar els resultats ffugio’r canlyniadau
3 falsejar els fets newid y ffeithiau
4 falsejar-li la paraula donada torri eich gair
5 falsejar la realitat local (gohebydd, yn sôn am ryw bentref, tref)
rhoi disgrifiad camarweiniol o sut le yw

falset
1 ffalseto

Falset
1 trefgordd (el Priorat)

falsia
1 dauwynebogrwydd, rhagrith

falsificació
1 (gweithred) ffugio; ffugiad
la falsificació de targetes de crèdit ffugio cardiau credyd
2 (gwrthrych) ffugiad

falsificador
1 ffugiwr
Detingut a la Bisbal de l'Empordà (Alt Empordà) un falsificador de bitllets de 100 euros
Ffugiwr papurau can iwro wedi ei restio yn la Bisbal de l'Empordà (Alt Empordà)

El millor falsificador de carnets i documents oficials de Bulgària
Y ffugiwr gorau cardiau adnabod a dogfennau swyddogol ym Mwlgaria

Va ser el millor falsificador de manuscrits de la història
Y ffugiwr llawysgrifau gorau a fu erioed oedd ef.

falsificar
1 ffugio
Va falsificar la firma de la seva mare
Ffugiodd lofnod ei fam

falsiós
1 ffals, anonest

falta
1 diffyg, prinder
falta de diners prinder arian
falta de respecte diffyg parch

2 a falta a os nad oes...

3 sens falta yn ddi-ffael

4 fer falta bod eisiau

els drets que tanta falta fan al nostre país

yr hawliau y mae cymaint o‘u heisiau arnom yn ein gwlad

5 ffaelu â rhoi help

6 camgymeriad, gwall

7 (sbort) ffowl, mochad, chwarae brwnt, chwarae budr, chwarae annhêg

8 falta d’ortografia gwall sillafu, camsillafiad

9 falta d’absència absenoldeb

faltar
1 bod yn eisiau
en falten dos mae dau yn eisiau
2 em falta poc per (fer aluna cosa) Rw i bron â (gwneud rhywbeth)
3 bod yn absennol (o = de)
4 methu
5 bod (rhwng hyn o bryd a phryd arall)
falten sis minuts per...
ymhen chwech munud bydd hi’n
6 (berf heb wrthrych), bod yn hy ar
7 (berf heb wrthrych), bod ar goll
8 faltar a bradu (egwyddor)
9 tramgwyddo rhywun
10 trobar a faltar gweld eisiau, gweld colled ar ôl
11 només faltaria Duw a gwaredo (rhag...)

faltar a la veritat
1 dweud celwydd
2 faltar a una cita torri oed, torri apwyntment
faltar a una promesa torri addewid

faltar a una regla
1 torri rheol

faltar a escola
1 bod yn absennol o’r ysgol

faltat
1 coll = wedi ei golli / ei cholli (achlysur, siawns)
2 estar faltat de bod eisiau (rhywbeth) ar
L’Església està faltada de moral i s’aprofita de la ignorància dels catòlics
Mae eisiau moesoldeb ar yr Eglwys Gatholig ac mae’n manteisio ar anwybyddiaeth y Catholigion
3 ofer (cais)

fam
1 newyn = llewygu
2 fam canina
tenir un fam canina bod bron â marw o eisiau bwyd, bod ar eich cythlwng
3 patir de fam llwgu
passar fam llwgu
Espero que passeu fam per una bona temporada
Rw i’n gobeithio i chi lwgu am ysbaid hir
4 morir de fam marw o newyn
5 newyn = prinder difrifol bwyd
De fam i de guerra, allunya nostra terra (“o newyn a rhyfel pellhéwch ein gwlad”) (dymuno bod Catalonia yn rhydd o drallodion) Na fydded i’n gwlad ddioddef na newyn na rhyfel
6 blys, chwant
tenir fam de bod gennych awydd am
7 eisiau bwyd (Deheubarth Catalonia)
tenir molta fam bod eisiau bwyd ar

fama
1 enw = enw, enwogrywdd
2 mala fama enw drwg
3 tenir fama de bod iddo’r enw o
Té fama degenerós Mae iddo’r enw o fod yn hael
Té fama de gasiu Maen nhw’n dweud ei fod yn llawgaead
4 és fama que fe wyddys...

famèlic
1 newynog

família
1 teulu, tylwyth
2 ser com de la família bod fel un o’r teulu
3 ser de bona família bod o deulu da
4 família política teulu yng nghyfraith
5 tenir molta família bod teulu mawr gan...
6 venir de família (nodwedd) bod yn y teulu, bod yn y gwaed
7 tenir molta família bod gan rywun deulu mawr
Ynysoedd Balearaidd: la família > sa famíli’

familiar
1 teulu (cymhwysair)
2 cynefin
3 anffurfiol
4 lligams familiars cylymau teulu
5 cartrefol
6 cyffredin
7 (iaith) pen heol, llafar
8 ser-li familiar (a algú) bod yn wybyddus (gan rywun)

familiar
1 perthynas
No és veritat que hagin omplert el govern de familiars (El Punt 2004-01-26)
Nid yw’n wir eu bod wedi rhoi swyddi yn y llywodraeth i’w perthnasau (“llenwi’r llywodraeth â pherthynasau”)
2 cyfaill agos

familiaritat
1 cynefindra (amb = â)
2 anffurfioldeb
3 tractar (algú) amb massa familiaritat bod yn rhy hy (ar rywun)

familiaritzar
1 cynefino (amb = â)

familiaritzar-se
1 ymgynefino (amb = â)
2 dod i adnabod

famolenc
1 newynnog

Famorca
1 trefgordd (el Comtat)

famós
1 enwog
Quin famós detectiu de novel·les viu a Baker Street a Londres? Sherlock Holmes
Pa dditectif enwog mewn ffuglen sydd yn byw yn Baker Street yn Llundain? Sherlock Holmes
2 mawr
3 (enw gwrywaidd) un enwog

fan
1 ffan (= edmygydd)

fanal
1 golau heol
pal de fanal polyn lamp
2 golau cerbyd (llong, trên)
fanal de cua golau cynffon (trên)

fanàtic
1 penboeth
ser fanàtic per bod yn ffanaticaidd am

fanàtic
1 penboethyn

fanatisme
1 ffanaticiaeth, eithafrwydd, penboethni
2 culfarn, culni
3 brwdfrydedd

fandango
1 ffandango (= dawns)

fanfàrria
1 ymffrost

fanfarró
1 ymffrostiol

fanfarró enw
1 ymffrostiwr, ymffrostwraig

fanfarronada
1 brolio, ymffrostio

fanfarronejar
1 brolio
No fanfarronegis, va (Avui 2004-01-11) Paid â brolio
2 siarad yn frolgar

fang
1 llaid, mwd
una bassa de fang pwll llaid
anar-se’n a pastar fang mynd i grafu, mynd i’r diawl (“mynd i dylino llaid”)
Que se´n vagin a pastar fang! I’r diawl â nhw!
2 clai (crochenwaith)

fanga
1 rhaw
2 fforch

fangal
1 cors

fangar
1 cors

fangar
1 palu

fangós
1 lleidiog

fangueig
1 cors

fa no gaires anys
1 rai blynyddoedd yn ôl

fantasia
1 (gallu meddyliol) dychymyg
2 (peth wedi ei lunio) ffántasi
3 (Cerddoriaeth) ffantasia
4 mympwy
5 (gemwaith) de fantasia = dynwaredol

fantasiar
1 ffantasïo, breuddwydio

fantasma
1 drychiolaeth, ysbryd
2 ymffrostiwr, broliwr (un sydd yn hoff o ddangos ei olud)

fantasmagoria
1 ffantasmagoria, lledrithfa

fantasmal
1 drychiolaethol, rhithiol, ledrithiol

fantàstic
1 afreal
2 ffantastig = hyfryd

fantotxe
1 pwped
2 pwped = un a ddefnyddir i wneud pethau anonest, annymunol neu fradwrus i rywun arall
Així es pot veure claríssim qui serveix als valencians i qui serveix i fa de fantotxe dels espanyols
Yn y modd hwn y gwelir yn berffaith pwy sydd yn gweithio er budd y Falensiaid (“gwasanaethu’r Falensiaid”) a phwy sydd yn gweithio fel pwped i’r Castiliaid

2 neb = rhywun sydd yn ddigymeriad

Fanzara
1 trefgordd (l’Alt Millars)
Lle traddodiadol Castileg ei iaith: Enw Castileg: Fanzara

fa pocs dies
1 rai dyddiau yn ôl

faquir
1 facir

far
1 goleudy
2 begwn, ffagl, coelcerth
3 lantern, lamp, llusern

farad
1 ffáradei, faraday

faramalla
1 jwnc, jync, ysbwriel

2 dwli, dyli, nonsens
Dius que he mentit. En què he mentit? Tu uses el sistema d'enterrar l'adversari en faramalla, veig.
Rwyt ti’n dweud fy mod wedi dweud celwydd. Pryd rwyf i wedi dweud celwydd? (“ym mha beth...”). Rwyt ti’n defnyddio’r sustem o gladdu’r gwrthwynebwr mewn dwli, mi welaf.

3 muntar una faralla al voltant de gwneud môr a mynydd o
S’ha muntat una faramalla al voltant del canvi climàtic que no se sosté
Maent wedi môr a mynydd o’r newid hinsoddol sy’n ddi-sail

4 pobl frolgar, hunanbwysig
les classes més reaccionàries que han tingut el poder en aquesta societat, sigui la botifleria borbonista o la faramalla contemporània d'especuladors i encimentadors.
y dosbarthiadau mwyaf adweithiol sydd wedi bod mewn grym yn y gymdeithas hon, boed yn fradwyr pleidiol i’r teulu brenhinol Bourbon, neu’r bagad presennol o hunanbwysigion sydd yn hapfuddsoddwyr ag yn “concridwyr” (= rhai sydd yn gorchuddio’r tir âg adeiladau concrid”)

5 pobl swnllyd
6 anifeiliaid swnllyd
7 ffugbeth

faràndula
1 cwmni actorion crwydrol

faraó
1 ffaro

farbalà
1 ffril, ffrilen

farcell
1 bwndel, pac; bwndel crwydryn
fer-se el farcell gwneud eich pac
a cada moment podia caure-li l'ordre de fer el farcell i agafar el camí de la porta
ar unrhyw amser gallai gael gorchymyn i wneud ei bac a mynd trwy’r drws (“gwneud ffordd y drws”)
farcell de roba bwndel o ddillad
mocador de fer farcells macyn a glymir ac a roir ar ben ffon
Què ho fa que ja ningú es passeja amb el bastó i el farcell, avui dia?
Sut mae wedi digwydd fod neb yn mynd o gwmpas â ffon a bwndel y dyddiau yma?
La policia va intervenir 75 farcells d’haixix amb un pes total de 1.875 quilos.
Cafodd yr heddlu hyd i drigain a phymtheg o fwndeleidiau o hashîsh oedd yn pwyso 1875 cilo.

2 eiddo

farciment
1 stwffin

farcir
1 stwffio
2 llenwi, llanw

farcit
1 wedi ei stwffio
2 llawn

farda
1 darpariaethau
2 bwydydd
menjar de farda saig o bwmpen, winwns, tatws, ffa

fardar
1 (Castileb) eich brolio’ch hun, eich dangos ei hun, ymffrostio, lluedu’ch esgyll, mynnu sylw, llancio
Ves a fardar a un altre lloc, xato Cer i dy frolio dy hun rywle arall, boi bach

fardell
1 bwndel, ystwffwl

Far d’Empordà
1 trefgordd (l’Alt Empordà)

farfallós
1 cleberddus, baldorddus, parablus

farfant
1 dihiryn

farfutalla
1 ciwed, poblach, torf
2 plantos

farga
1 fforj, gwaith tân

fargar
1 curo (i siâp)

fària
1 math o sigâr rhad

farigola
1 teim

farigolar
1 prysgoed teim (Thymus vulgaris)
Hefyd: timoneda

farina
1 blawd, fflŵr, can
2 fer la farina blana ufuddháu gorchymyn o ofn (“gwneud y bloawd llyfn”)

farinaci
1 blodiog, cannog

farinera
1 bìn blawd

farineria
1 melin flawd

farinetes
1 bwyd llwy, mwydion
2 slwtsh, soeg

faringe
1 argeg, ffaryncs

faringi
1 argegol, ffaryngol

faringitis
1 ffaryngwst, llid yr argeg, llid y ffaryncs

farinós
1 blodiog, cannog

farisaic
1 Phariseaidd = rhagrithiol, dangos eich bod yn ffyddlon i orchmynion crefydd ond heb eu dilyn mewn gwirionedd

fariseu
1 Pharisead

faristol
1 darllenfa
2 astell gerdd
3 arweinfa = lle i arweinydd o flaen cerddorfa

farmacèutic
1 fferyllol

farmacèutic
1 fferyllydd

fàrmac
1 cyffur
Detinguts tres farmacèutics a Barcelona per la venda de fàrmacs il·legals.
Tri fferyllydd wedi eu restio ym Marselona am werthu cyffuriau anghyfreithlon

farmàcia
1 fferylleg
2 fferyllfa

farmaciola
1 cit cymorth cyntaf

faroner
1 ceidwad goleudy

ffaragós
1 dryslyd, sydd yn blithdraphlith, sydd yn un cawdel, sydd yn un llanast

llenguatge farragós math o ieithwedd sydd yn ddryslyd neu’n aneglur (teitl llythyr yn Avui 2004-01-07 sydd yn cwyno am yr anhrefn ieithyddol a geir o fynnu defnyddio “ell o ella”, “benvolgudes-benvolguts”, ayyb, er mwyn gwneud yr iaith yn llai gwryweiddiedig)

farratge
1 ebran

farrigo-ffarago
1 traed moch, llanast’, hychfa

Farrera de Pallars
1 trefgordd (el Pallars Sobirà)

farsa
1 ffars (theatr)
2 ffugio

farsant
1 ffug

farsant
1 ffugiwr, ffugwraig

fart
Ffurf fachigol: fartet
1 llawn, wedi ei syrffedu (“bwydedig”)

2 estar fart (d’alguna cosa) wedi cael llond ei bola (ar rywbeth), wedi hen flino (ar rywbeth), wedi hen alaru (ar rywbeth), wedi danto (ar rywbeth)
Està farta de la feina Mae hi wedi cael llond ei bol ar y gwaith

estar una mica fartet (d’alguna cosa) bod wedi hen flino ar, bod wedi blino braidd (ar rywbeth)
Estic una mica fartet de les teves collonades, no em fan gràcia
Rw i wedi hen flino ar dy nonsens (“dy bethau annifyr”), dyw e ddim yn ddoniol imi

Ja en començo a estar fart.
Rw i’n dechrau danto ar hyn i gyd / ar y sefyllfa hyn

fart
1 glwth
2 gormodedd, swrffed
3 fer-se un fart de riure bod yn glana chwerthin

fartaner
1 bolgi, glwth, mochyn

fartanera
1 gwledd

fartum
1 swrffed

fascicle
1 ffasgell = bwndel o ganghennau
2 ffasgell = bwndel o ffibrau nerfau
3 rhan = llyfryn, un rhan o lyfr sydd yn cael eu cyhoeddi mewn darnau

fascinació
1 cyfaredd

fascinar
1 swyno, hudo, cyfareddu

fase
1 gwedd = rhan o broses o newid neu o ddatblygu
2 gwedd = pwynt mewn dilyniad cylchol (ee tonni)
3 cyfnod

fast
1 rhwysg

fàstic
1 ffieidd-dod, diflastod
fer-li fàstic (a algú) troi arnoch, codi cyfog arnoch, codi pwys arnoch
L’estofat em fa fàstic Mae stiw yn troi arno i
tenir alguna cosa en fàstic drwgleicio, methu â dioddef
dir fàstics (d’algú) lladd (ar rywun)
dir-li (a algú) quatre fàstics dweud y caswir (wrth rywun)
2 Quin fàstic! Ach-y-fi!

fastig
1 blinder

fastigós
1 ffiaidd
una mentida fastigosa celwydd noeth

fastiguejar
1 diflasu, ffieiddio
2 blino
el país és fastiguejat Mae’r wlad wedi cael llond bola ar y cyfan, wedi blino ar y cyfan

fastuós
1 ysblennydd, mawreddog
un fastuós hotel de la ciutat de Las Vegas gwesty mawreddog yn nhref Las Vegas

fat
1 (bwyd) di-flas

fat
1 ffawd, tynged

fatal
1 angheuol, marwol
2 anffodus, anlwcus
3 ofnadwy (ar lafar)
Em sembla fatal Rwy’n meddwl ei fod yn ofnadwy

fatalisme
1 tynghiaeth, tyngedfennaeth = y gred bod digwyddiadau bywyd
yn hollol o dan lywodraeth ffawd anochel
2 diffyg menter trwy gredu pob pob ymdrech yn ddiwerth
am fod pob anffawd yn anochel

fatalista
1 tyngedfennyddol

fatalista
1 tyngedfennydd = un sy’n credu bod digwyddiadau bywyd
yn hollol o dan lywodraeth ffawd anochel

fatalitat
1 marwolaeth
2 anffawd, anlwc

(la) Fatarella
1 trefgordd (la Terra Alta)

fatic
1 dyheu
2 fatics caledi

fatídic
1 trychinebus
2 (proffwydoliaeth) drwgargoelus, anffortunus
3 (damwain) angheuol, marwol
El fatídic accident va passar el més de desembre de 1989 quan els joves intentaven passar amb un Renault 6 per un passallís
Digwyddodd y ddamwain farwol ym mis Rhagfyr 1989 pan oedd y ddau ddyn ifanc yn treio mynd dros y rhyd mewn Renault 6

fatiga
1 blinder

fatigar
1 blino
fatigar molt blino yn lân

fatigar-se
1 blino
fatigar-se molt blino yn lân

fatu
1 ffôl

fatxa
1 gwedd
2 wyneb

fatxa
1 Ffasgydd

fatxada
1 (= façana) talwyneb, ffasâd

fatxenda
1 ymffrost
Gasta molta fatxenda Broliwr mawr yw e
2 (person) bocsachwr, ymffrostiwr, broliwr

faula
1 hanes, stori, chwedl
2 stori tylwyth teg = rhywbeth a ddywedir fel petái’n wir, ond yn ddi-sail

fauna
1 ffawna

faune
1 ffawn = duw gwledig Rhufeinig a drigai yn y coed, ac iddo gyrn, clustiau pigfaen, cynffon gafr

faunístic
1 anifeilaidd
La tortuga mediterrània (Testudo hermanni hermanni) l'espècie més important des del punt de vista faunístic de la serra de l'Albera
Crwban y Canoldir yw’r rhywogaeth fwyaf pwysig yn achos yr anifeiliaid ar geir wrth grib l’Albera (“o safbwynt anifeilaidd crib l’Albera”)

fa un parell de setmanes
1 gwpl o wythnosau yn ôl

fa uns dies
1 rai dyddiau yn ôl

Faura
1 trefgordd (el Camp de Morvedre)

faust
1 ffodus
2 bodlon, hapus

fautor
1 anogwr, cyd-droseddwr

fava
1 ffeuen
ser faves comptades bod yn beth hollol sicr
no poder dir faves methu siarad o flinder
2 un da i ddim

fava
1 chwit-chwat, didoreth

Favara de la Ribera
1 trefgordd (la Ribera Baixa)

Favara de Matarranya
1 trefgordd (la Terra Alta)

favor
1 ffafr
Polítics que canvien el sentit del seu vot pels favors d'una puta
Gwleidyddion sydd yn newid eu pleidlais (“la direcció del seu vot”) am ffafrau putain
2 tro da, cymwynas
3 a favor de er budd
4 per favor os gwelwch yn dda (Castiliaeth - si us plau yw’r ymadrodd argymelledig)
5 fes el favor de bod cystal â
Tu, fes el favor de callar Bydd gystal â thewi, wnei di?

favorable
1 ffafriol
2 manteisiol

favorit (ansoddair)
1 hoff

favorit
1 ffefryn

favoritisme
1 ffafriaeth

fax
1 ffacs

fe
1 ffydd, cred
de bona fe (adferf) gyda phob ewyllys da
anar de bona fe mynd gyda’r bwriadau gorau, mynd gyda bwriadau da
de bona fe (ansoddair) didwyll, diffuant

2 la fe cega ffydd ddall
Hem de recordar a aquesta colla de fanàtics blavers que no tenen lloc a la Universitat, on la Ciència és el nostre únic patró, deixant de banda la fe cega.
Rhaid i ni atgoffa’r penboethiaid ‘blaver’ hyn [eithafwyr asgell dde gwrth-Gatalonia sydd yn mynnu bod y Falenseg yn iaith annibynnol a ddim yn fath o Gatalaneg] nad oes iddynt le yn y Prifysgol, lle mai Gwybodaeth yw’r unig nawddsant gennym, a ddim ffydd ddall (“gan adael o’r neilltu ffydd ddall”)

3 la fe del convers ffydd y tröedig
Hom podria pensar que PM es comporta així per la fe del convers. És possible.
Gellir meddwl fod PM yn ymddwyn felly am fod ganddo ffydd y troedig (“o ffydd y troedig”). Mae’n bosibl.

4 mala fe anonestrwydd
Més d'un cop he estat víctima de la mala fe d'algun taxista Mwy nag unwaith rwy i wedi profi (“wedi bod yn ysglyfaeth i”) anonestrwydd rhyw yrrwr tacsi

feble
1 gwan

feblesa
1 gwendid
2 sense cap feblesa heb wanháu

febre
1 twymyn
la febre tifoide teiffoid
Li ha pujat la febre a 38 i mig Mae ei dymheredd wedi codi i dri deg wyth a hanner
atac de febre pwl o dwymyn

febrer
1 mis Chwefror
El qui balla per febrer poca feina té per fer (Dywediad) (“nid oes gan y sawl sydd yn dawnsio ym mis Chwefror fawr o waith i’w wneud”) (mae’r mis bach yn un prsysur i’r gwladwr)

febril
1 twymynol, llawn twymyn

Febró
1 trefgordd (el Baix Camp)

fecal
1 ysgathol, ymgarthol, tomol

fècula
1 startsh

feculent
1 startshllyd

fecund
1 ffrwythlon, cynhyrchiol
2 toreithiog

fecundació
1 ffrwythloniad

fecundar
1 frwythloni

fecunditat
1 ffrwythlondeb

feda
1 (Rosselló) ovella

federació
1 ffederasiwn

federal
1 fféderal

federar
1 ffedereiidio, cyfuno

fefaent
1 diogel, sicr, dibenadwy
Disposem de dades fefaents de l’obre feta per l’organització
Mae gennym wybodaeth ddibenadwy o’r gwaith wnaethpwyd gan y corff hwn

fefaentment
1 yn ddibenadwy

feina
1 gwaith
anar per feina mynd ati
anar per feina mynd ati = cael cyfathrach rywiol
2 tenir feina amb algú bod gennych waith mawr wrth drin problemau rhywun
Més val que xerris menys i vagis urgentment al metge, que tindrá feina amb tu.
Byddai’n well i ti siarad yn llai a mynd ar frys at y meddyg. Fe fydd ganddo waith mawr gyda ti.

3 El qui balla per febrer poca feina té per fer (Dywediad) (“nid oes gan y sawl sydd yn dawnsio ym mis Chwefror fawr o waith i’w wneud”) (mae’r mis bach yn un prsysur i’r gwladwr)

feinada
1 gwaith mawr
2 gwaith caled

feinejar
1 gwneud tasgiau ysgafn

feiner
1 (person) diwyd
2 dia feiner diwrnod gwaith

feix
1 bwndel
2 ysgub (gwenith)
3 pentwr
4 haver-ne un feix d’algú bod wedi cael llond bol ar un

feixa
1 (Amaethyddiaeth) darn, patshyn (tir)
2 (Amaethyddiaeth) gwely (tir)
3 (Amaethyddiaeth) teras bach

feixar
1 ysgubo (gwenith)

feixina
1 ffagod

feixisme
1 ffasgaeth

feixista
1 ffasgwr

feixola
1 (Amaethyddiaeth) teras bach

feixuc
1 trwm
2 trwm (= mater)
3 trwm, trwsgl (person)
4 (temps) mwll
5 (arddull) clogyrnaidd
6 (tasg) anodd
7 diflas, anniddorol, blin
Han estat uns anys llargs i feixucs de govern de CiU per a molts de nosaltres (Avui 2003-12-29)
I lawer ohonom, blynyddoed hirion a blin fu cyfnod llywodraeth plaid CiU

fel
1 bustl
2 bustl (ffigurol)

Felanitx
1 trefgordd (Mallorca)

feldspar
1 ffelsbar

felí
1 cathaidd
2 (eg) cath, cath fawr (= llew, teigr, etc)

feliç
1 hapus
2 cyfleus
3 lwcus
4 Feliç any nou! Blwyddyn Newydd Dda! (Castiliaeth - Bon Any [“blwyddyn dda”] yw’r ymadrodd argymelledig)

felicitació
1 llongyfarchiad
La meva felicitació a... Hoffwn longyfarch...
felicitacions nadalenques cyfarchion Nadolig

felicitar
1 llongyfarch
felicitar (algú) llongyfarch (rhywun)
Et felicito Llongyfarchiadau (“rw i’n dy longyfarch”)
Et felicito per haver obtingut aquest premi Llongyfarchiadau am ennill y wobr hon
El felicito de tot cor Rw i’n ei llongyfarch yn galonnog

felicitar-li el dia del seu sant (a algú) dymuno diwrnod sant hapus (i rywun)
felicitar-li l’aniversari (a algú) dymuno Pen-blwydd Hapus (i rywun)
felicitar-li el Nadal (a algú) dymuno Nadolig Llawen (i rywun)

felicitar-se
1 teimlo yn falch

felicitat
1 hapusrwydd
2 lwc = lwc dda
3 llwyddiant
4 felicitats llongyfarchion, llongyfarchiadau
5 desitjar-li tota mena de felicitats dymuno pob llawenydd i rywun

feliçment
1 yn hapus

feligrès
1 plwyfolyn

feligresia
1 plwyf
2 plwyfolion

Felip
1 Ffilip

felipa
1 (Rheilffordd) sliper, trawst

fel·lació
1 sugno cal, calsugno

feltre
1 ffelt

Felluns
1 trefgordd (la Fenollada) (enw Ocsitaneg: Felhuns)

fem
1 tail, gwrtaith
2 (Deheubarth Gwledydd Catalonia) (Ynysoedd Catalonia) fems ysbwriel

femada
1 teilo, gwrteithio
2 tir wedi ei deilo, tir wedi ei wrteithio

femar
1 teilo, gwrteithio
Quan l’octubre és arribat, ten el camp ben femat (dywediad) Pan ddaw mis Hydref, bydd â’r cae wedi’i wrteithio’n dda

fembra
1 gwraig, benyw (hynafol)

fembrer
1 merchgar, gwrageddgar

femella
1 benyw
2 gwain (rhan arall sgriw)

femellenc
1 merchetaidd

femení
1 benywaidd

femer
1 tomen dail

feminisme
1 ffeministiaeth

feminitat
1 benyweiddiwch, benyweidd-dra

fems
1 ysbwriel
munt de fems pentwr o sbwriel
La política és un munt de fems des de fa molts anys
Mae gwleidyddiaeth yn bentwr o sbwriel ers lawer blwyddyn.

femta
1 (anifail) baw, carth, tom

fèmur
1 asgwrn y glun, asgwrn y forddwyd, ffemwr

fenc
1 gwair

fendre
1 (gwynt) (dŵr) torri rhywbeth

fenici
1 Phoenicaidd
2 (substantiu) Phoeniciad

fènix
1 ffenics

(la) Fenollada
1 comarca (Gogledd Catalonia)

Fenollet
1 trefgordd (la Fenollada) . Enw Ocsitaneg: Fenolhet

fenomen
1 ffenomen
2 rhyfeddod
3 digwyddiad
4 tueddiad
dos fenòmens demogràfics importants. dau dueddiad demograffig o bwys

fenomenal
1 ffenomenaidd
2 syfrdanol, aruthrol, nodedig, hynod

fenyedor
1 noe, padell dylino

fer
1 gwneud
Allà on aniràs faràs el que veuràs Pan foch yn Rhufain, gwnewch fel y Rhufeiniaid (“acw lle ei di, fe wnei di yr hyn a weli di”)
2 gwneud = paratói
3 gwneud = cyflawni
4 gwneud = achosi
5 mabwysiadu arfer
6 bod (tywydd)
Quin temps fa? Sut mae’r tywydd?
Fa bon temps Mae’r tywydd yn braf
7 astudio (rhywbeth)
8 i ddynodi pwynt yn y gorffennol o’i gysylltu
â’r presennol: fa = yn ôl
fa un any flwyddyn yn ôl
9 i ddynodi mesur
(pwys) Aquest pollastrre fa 3 kgs Mae’r cyw iâr yn dri chilo o bwys
10 bod yn ddigon
11 fer una cervesa cael cwrw, cael hanner peint o gwrw
fer un glop d’aigua cael tropyn o ddŵr
12 gwneud y tro
Fa? Wnaiff y tro?
13 (berf heb wrthrych), ymdopi
14 ystyried fod rhywun yn...
Quants anys li fas? Faint oed yw hi faset ti’n meddwl?
Jo el feia més gran que no és Roeddwn i’n meddwl ei fod yn henach nag y mae e
El feia alt i fort però és baix i rodonet Pensava ei fod yn dalgryf, ond mae e’n fyr ac yn lled dew
15 fer-s’ho cael cachiad
16 tant me fa dw i’n hidio dim
17 què hi fa? pwy sydd yn hidio amdano?
18 Què vols que hi faci? Sut gallaf dy helpu?
19 (wrth wneud berf wrthrychol)
fer disminuir lleiháu
fer servir defnyddio
20 gwneud i rywn wneud rhywbeth, peri i rywn wneud rhywbeth
fer-li perdre la crisma (a algú) gwneud i rywun ddrysu

ACTE
fer acte de presència dod, bod yn bresennol

ALTRE
no + fer altra cosa sinó... ni + gwneud dim ond...
.....No fa altra cosa sinó llegir Nid yw’n gwneud dim ond darllen

COSA
no + fer altra cosa sinó... ni + gwneud dim ond...
.....No fa altra cosa sinó llegir Nid yw’n gwneud dim ond darllen

PRESÈNCIA
fer acte de presència dod, bod yn bresennol

fer
1 gwyllt

fera
1 anifail gwyllt
2 anghenfil

feraç
1 ffrwythlon

fer acte de presència
Gweler fer + acte, fer + presència

fer amagar
1 cuddio

fer amb
1 no fer amb bod yn anghydnaws â
Això no fa amb el seu càracter Mae hynny’n groes i’w gymeriad

fer amistat amb
1 mynd yn gyfaill i

fer ampolles
1 bufar i fer ampolles chwythu swigod (“chwythu a gwneud swigod”)

fer anar
1 rhoi ar waith

fer angle
1 bod ar osgo i

fer angúnia
1 fer-li angúnia codi cyfog ar

fer anys
1 cael pen-blwydd

fer aparició
1 ymddangos

fer balanç
1 pwyso a mesur

fer bandera de
1 hyrwyddo, hybu

fer bé
1 gwneud yn dda

fer ben fet
1 gwneud y peth cywir, y peth iawn
-Prefereixo llegir, perquè a mi la tele m’avorreix
-Crec que fas ben fet. Que vagi bé la lectura i bona nit.
-Mae’n well gen i ddarllen am fod y teledu yn fy niflasu
-Rwy i’n meddwl dy fod di’n gwneud y peth iawn. Gobeithio cei di flas ar y darllen, a nos da

fer bon olor
1 bod gwynt da ar

fer bondat
1 bihafio

fer bon temps
1 bod yn braf

fer broma
1 chwarau cast

fer calor
1 bod yn boeth

fer camí en solitari
1 hela ar ei ben ei hyn, mynd yn eich blaen ar eich pen eich hun

fer campanya
1 ymgyrchu (de = dros)

fer càmping
1 gwersyllu

fer càrrec de
1 bod yn gyfrifol am

fer cas
1 fer cas de ystyried

fer cinc cèntims
1 fer-li’n cinc cèntims esbonio rhywbeth i rywun mewn modd syml

fer complements
1 bod yn ffurfiol, llongyfarch

fer com vulgui
1 fes com vulguis gwna fel y mynnot

fer conya
1 fer conya amb jocian am rywbeth

fer danys
1 dirfrodi

fer de
1 bod yn (swydd): wrth ddiffinio swydd neu waith mae un yn ei wneud
2 cynrychioli
3 rhoi cynnig ar wneud rhywbeth

fer de tot
1 gwneud popeth
Amb el Sony CMD-J5 pots fer de tot
Gyda’r Sony CMD-J5 gelli wneud popeth

feredat
1 arswyd

fer el buit
1 fer-li el buit a algú peidio â chymeryd sylw o

fer el cim
1 dringo i ben y mynydd

fer el dropo
1 tin-droi hyd y lle, sefyll â’ch breichiau ynghroes (“gwneud y pwdryn”)

fer el malalt
1 cymryd arnoch fod yn sâl

fer el plat
1 fer-li a algú el plat gweini (rhywun) â bwyd

fer el ple
1 bod ar lawn fynd

fer el que pot
1 gwneud yr hyn a ellwch

fer el saltiró
1 neidio

fer el sord
1 troi clust fyddar i (“gwneud y dyn byddar”) CYM

fer el suec
1 cymryd arnoch nad ych chi’n deall (“gwneud y Swediad”)

fer el trasbord
1 newid (tren, bws, awyren, etc)

fer els ulls grossos
1 troi’r llygad heibio

fer enfadar
1 fer enfadar algú digio (wrth rywun)

fer escarafalls
1 gwnued ffys mawr

fer esment
1 fer esment de sôn am

fer estada
1 aros

feréstec
1 gwyllt (person)
2 gwyllt (anifail)

fèretre
1 arch, coffin

fer experiments
1 fer experiments amb profi â

fer falta (fer-li falta)
1 bod yn eisiau

fer festa
1 cael gwyl, cael diwrnod o wyliau
fer festa per Cap d'any cael gwyl ar y Calan

fer feina
1 gweithio

fer fora
1 fer-lo fora troi allan o dy, rhoi ar yr heol
Ens volen fer fora Maen nhw am ein troi allan
2 fer-lo fora diswyddo, rhoi’r cwd i
3 (pêl-droed) anfon oddi ar y cae

fer forat
1 claddu, llowcio
2 (arian) gwario’r rhan fwyaf o
3 cael dylanwad mawr, gwneud argraff fawr
4 ennill eich plwyf
Ens darrers anys, ha anat guanyant terreny la festa anglosaxona de Halloween i que ha començat a fer forat en la nostra societat, amb les seves carbasses amb espelmes.
Dros y blynyddoedd diwethaf yma mae’r wyl Anglo-Sacsonaidd Halloween wedi bod yn ennill tir ac mae wedi dechrau ennill ei phlwyf yn ein cymdeithas, â’i phwmpenni a’i chanwyllau

fer fred
1 bod yn oer
Fa molt de fred Mae hi’n oer iawn
Fa molt fred Mae hi’n oer iawn
(Girona) Fa molta fred Mae hi’n oer iawn

fer gimnàstica
1 gwneud gumnasteg

fer goig
1 fer goig (rhywbeth) yn edrych yn hardd, bod golwg hardd ar (rywbeth)
Fa goig de veure Mae golwg hyfryd arni

fer-li goig ymddangos yn dda (i rywun), (rhywun) yn meddwl bod golwg hardd ar (rywbeth)
No em fa goig la seva aspecte Dda gen i mo’r olwg arno

2 fer goig (person) bod ganddo urddas

3 fer-li goig bod chwant (rhywbeth) ar rywun, ffansïo (rhywbeth)

fer-ho
1 ei wneud
2 ei wneud = cael cyfathrach rywiol
Cal tindre molt estomac per fer-ho amb aquella esgarrifosa
Rhaid bod â chwant mawr arno i’w wneud (= i gael cyfathrach rywiol) â’r wraig echrydus honno

fer il·lusió
1 rhoi gwefr i

ferida
1 anaf, clwyf, briw
llepar-se les ferides llyfu’ch briwiau = ymadfer ar ôl gorchfygiad
Deu estar en un racó llepant-se les ferides Rhaid ei fod mewn rhyw gornel yn llyfu ei friwiau

feridura
1 y parlys mud, apoplecsi, trawiad parlysol, strôc (= andwyo ffwythiant yr ymennydd oherwydd gwaedlif yn y pen)
atac de feridura trawiad / strôc

ferir
1 anafu (yn gorfforol)
2 anafu (teimladau un)

ferir-se
1 cael ffit

ferit
1 wedi ei hanafu / ei anafu; wedi ei chlwyfo / ei glwyfo

ferit
1 un wedi ei hanafu/ei anafu; un wedi ei chlwyfo/ei glwyfo

fer justícia a
1 trin yn deg

fer la barba
1 eilliö

fer la brometa
1 gwneud jôc

fer la despesa
1 fer la despesa d’ (alguna cosa) talu cost (rhywbeth)

fer la guerra
1 rhyfela
2 fer-li la guerra

fer la guitza
1 bod yn niwsans (“gwneud y cic”)
2 fer-li la guitza bod yn niwsans i rywun

fer la informació
1 fer la informació sobre (alguna cosa) (papur newydd) ysgrifennu am

fer la migdiada
1 cael napyn

fer la mili
1 gwneud gwasanaeth milwrol

fer la pilota
1 fer-li el pilota seboni

fer la pipa
1 sugno bys mawr

fer l’efecte
1 creu effaith
em fa l’efecte que mae’n ymddangos imi fod...

fer les Amèriques
1 gwneud ffortiwn (yn wreiddiol, aros rai blynyddau ar gyfandir De neu Ganolbarth America neu ar ynys ym môr y Caribî a gwneud ffortiwn)

fer la seva política
1 cyflawni eich polisïau gwleidyddol

fer la seva sant voluntat
1 gwneud yn ôl ei ewyllys

fer les gestions necessaris per
1 gwneud y camau angenrheidiol ar gyfer...

fer les gestions preliminars / inicials
1 gwneud y camau cyntaf

fer les maletes
1 pacio’ch bagiau

fer llàstima (fer-li llàstima)
1 gwneud i rywun ofidio
Em fa llàstima el nen Mae’n biti gen i dros y plentyn

fer llufa
1 (ffrwydrad) peidio â ffrwydro
2 methu

fer lluna plena
1 bod lleuad lawn

ferm
1 penderfynol
2 sad, diysgog
3 (adverbi) yn sad, yn ddiysgog
4 la ferma voluntat bwriad diysgog / sicr / cadarn / di-ildio
5 en ferm pendant

fer mal
1 brifo
2 fer-li mal

fer malbé
1 sbwylo, difwyno, difetha
2 fer-lo malbé

fer + maletes
1 fer les maletes pacio, pacio’r bagiau; hel eich pac

fermall
1 brotsh

fer manetes
1 dal dwylo
2 tenir manetes bod yn ddechau â’ch dwylo

fermar
1 clymu
2 cadwyno
3 cysylltu

fermentació
1 eplesiad

fermentar
1 eplesu

fermesa
1 penderfyniad

fer la mort
1 fer la morta, fer el mort cymryd arnoch eich bod yn farw

fer mostra
1 arddangos
2 dangos

feroç
1 gwyllt

ferotge
1 gwyllt

fer negoci
1 gwneud busnes, masnachu

fer notar
1 marcio

fer olor
1 aroglu

fer pagar
1 gwneud i un dalu, codi (pris)

fer pam i pipa
1 wfftio; (rhoi bys bawd un llaw ar y trwyn, a bys bawd
y llall ar ben bys bach y llaw gyntaf, a symud y bysedd eraill)

fer Pasqua abans de Rams
1 cael plentyn cyn priodi

fer pensar
1 gwneud (i rywun) feddwl
2 atgoffa

fer per
1 gwneud ymdrech i

fer pessigol·les (fer-li pessigol·les)
1 ticlo

fer + petó
1 rhoi cusan i rywun, cusanu rhywun: fer-li un petó

fer pipi
1 gwneud pipi

fer plat d’una cosa
1 gwneud peth pwysig

fer pregar
1 No es fa pregar nid oes rhaid gofyn eilwaith iddo

fer política
1 bod yn wleidyddol

fer + pregunta
1 fer-li una pregunta gofyn cwestiwn i rywun

fer projectes de futur
1 cynllunio tuag at y dyfodol

fer públic
1 cyhoeddi
fer públic un dictamen cyhoeddi adroddiad

fer pudor
1 drewi

fer punt
1 gwau

fer puntes de boixet
1 gwneud les

fer que
1 meddwl fod...

ferradura
1 pedol

ferralla
1 haearn sgrap
2 rec (car wedi ei ddryllio, etc)

ferramenta
1 (adeilad) haearnwaith
2 offeryn, twlsyn

Ferran
1 Ferdinand

ferrar
1 haearnu = rhwymo â haearn
2 llosgnodi (gwartheg)
3 pedoli (ceffyl)

fer referència
1 fer referència a cyfeirio at, rhoi sylw i
2 no fer la més mínima referència a ffaelu â rhoi’r un sylw i

ferreny
1 haearn (ansoddenw); haearnaidd
2 cryf, nerthus
3 llym, gerwin

ferrer
1 gof

ferreria
1 gefail
2 Gweler: fàrrega = gefail

Ferreries
1 trefgordd (Menorca)

fer ressò
1 fer ressó de sôn am

ferreter
1 haearnwr

ferreteria
1 siop nwyddau haearn

ferri
1 haearn (ansoddenw), haearnaidd
2 cryf, caled
3 (deddf) lem, wedi ei gweithredu
Si una llei no es fèrria, dificilment es compleix (Catalunya Ràdio 2004-01-23)
Os nad yw deddf yn cael ei gweithredu yn llym, mae’n anodd cael i bobl ei hufuddháu

ferro
1 haearn
2 tenir voluntat de ferro bod ewyllys haearnaidd gan (rywun) / bod ewyllys ddurol gan (rywun)
3 offeryn haearn
2 ferro colat haearn bwrw

ferrocarril
1 rheilffordd

ferroveller
1 prynwr hen heyrn

ferroviari
1 rheilffordd (ansoddenw)
les autoritats ferroviàries y cwmni rheilffordd

ferroviari
1 gwiethiwr rheilffordd

fer sang
1 tynnu gwaed

fer-se
1 dod yn
2 fer-se vell mynd yn hen
3 fer-se gran cyrraedd eich llawn dwf
4 fer-se soldat mynd yn filwr
5 fer-se catòlic mynd yn Gatholig
6 fer-se de nit llwydnosi, nosi, tywyllu
Es feia de nit Yr oedd hi’n llwydnosi

fer-se a
1 ymgynefino â
fer-se a la fatiga ymgynefino â blinder

fer-se afaitar
1 eich eillio eich hun

fer-se amb
1 dod yn ffrindiau â

fer-se amics
1 dod yn ffrindiau

fer-se fer un retret
1 cael eich llun wedi ei baentio

fer-se fer un vestit
1 cael siwt wedi ei gwneud ar eich cyfer

fer-se fosc
1 nosi, mynd yn dywyll
Es va fent fosc Mae hi’n nosi
Quan a l’octubre es fa fosc, busca la vora del foc (dywediad) Pan fydd yn nosi ym mis Hydref, chwilia fin y tân (er gall y dydd fod yn lled dwym, bydd y nos yn oer)

fer-se gran
1 mynd yn hen, mynd i oedran

fer-se la barba d’or
1 gwneud ffortiwn (‘gwneud barf aur iddo ei hun’)

fer-se mal
1 brifo ei hun
S’ha fet mal Mae e wedi ~~brido~~brifo ei hun

fer-se petit
1 tynnu ato (dilledyn)

fer-se popular
1 mynd yn boblogaidd

fer servir
1 gwneud defnydd o

fer-se sentir
1 gwneud i bobl eich clywed

fer-se tallar els cabells
1 cael torri ei wallt

fer + seu
1 fer-lo seu, fer-la seva cymryd meddiant o rywbeth

fer-se una girada de peu
1 troi swrn

fer-se un fart de riure
1 bod yn glanna chwerthin

fer-se un minut de silenci
1 cadw distawrwydd am funud

fer sol
1 bod yn heulog

fer sonar
1 chwarae (cerddoriaeth)

fer tard
1 bod yn hwyr, bod yn ddiweddar
Còrre, si no feràs tard Rheda, neu fe fyddi di’n ddiweddar
Mai no ha fet tard aquí Dyw e erióed o’r blaen wedi dod yma’n ddiweddar

fer tentines
1 gwegian, stagro

fèrtil
1 ffrwythlon

fertilitzar
1 ffrwythlonni

fer tornar boig
1 hala’n benwan
Em fa tornar boig Mae e’n ‘n hala i’n benwan

fer tornar espès
1 tewháu (hylif)

férula
1 gwroden, gwialen
2 (Meddygaeth) sblint, dellten
3 gormes
estar sota la fèrula d’un tirà bod dan sawdl gormeswr (“bod dan wialen teyrn”)

ferum
1 arogl (anifail)
2 drewdod

fer una botifarra
1 chwifio eich dwrn ar (cyfateb i ‘godi deufys’)

fer una crida
1 apelio

fer una defensa de
1 amddiffyn, cynnal

fer una girada
1 ail-feddwl

fer una giravolta
1 troi

fer una pregunta
1 gofyn cwestiwn
2 gofyn cwestiwn i rywun: fer-li una pregunta

fer una reivindicació
1 hawlio

fer un bisbe
1 gwneud peth (ee estyn at blât wrth y bwrdd) neu dwweud peth
ar sgwrs ar yr un prçd ac un arall

fer un comentari
1 gwneud sylwadau ar

fer un cop de cap
1 penderfynu

fer un drama
1 gwneud ffys

fer un fill
1 beichiogi (merch)

fer un forat
1 gwneud twll (a = mewn/yn)
2 fer un forat per tapar-ne un altre gwneud rhywbeth drwg i guddio peth drwg arall a wnaethpwyd (“gwneud twll i guddio (twll) arall”)

fer un gest
1 ystumio

fer un gol
1 sgorio gôl

fer un mal gest
1 ysigo cyhyryn

fer un nus a la gola
1 peri i rywun fod â lwmp yn ei wddf

fer un pas
1 gwneud cam ymláen

fer un recorregut per
1 ymdeithio ar hyd
Vam fer un recorregut pels carrers del barri
Fe aethon ni ar hyd heolydd y gymdogaeth

fer un retret
1 ceryddu

fer un tomb
1 mynd am dro

fer vaga
1 mynd ar streic

fer valer la seva influència
1 arfer eich dylanwad

fer valer la seva força
1 arfer ei nerth

fervent
1 gwresog, tanbaid

fer vergonya
1 codi embaras ar
2 fer-li vergonya de (fer alguna cosa) bod gormod o gywilydd arnoch (wneud rhywbeth)

fer veure
1 fer veure que gwneud i eraill feddwl fod..

fer via
1 mynd yn eich blaen

fer vida marital
1 byw bywyd priodasol, byw mewn priodas

fer volar coloms
1 breuddwydio wrth ewyllys

fervor
1 gwres, tanbeidrwydd

fes
1 (fer) (amodol gorffennol)
Cinc anys després de l’empresa fes fallida Pum mlynedd ar ôl i’r cwmni fynd i’r clawdd

fesol
1 cidnabensen

fesomia
1 wynepryd, wynebwedd

festa
1 gwyl = dyddiad pan gynhelir gwyl
2 gwylmabsant = dathliad blynyddol nawddsant plwyf
3 gwyl er mwyn coffáu rhyw ddigwyddiad
4 diwrnod rhydd
5 parti; festa d’aniversari parti pen-blwydd
6 anwes, mwythau
7 fer festa cael diwrnod o wyl
8 festa major gwylmabsant
9 tenir festa cael parti
10 sala de festes neuadd (ddawns, etc)
11 ser amant de la festa bod yn bartïwr, bod yn hoff o wylmabsantau

festejar
1 caru = canlyn merch
2 dathlu

festí
1 gwledd

festiu
1 gwyl (cymhwysair) = perthynol i wyl
2 llawen
3 dia festiu dydd gwyl

festiu
1 gwyl
2 diwrnod rhydd o’r gwaith

festival
1 gwyl

festivitat
1 dathliad; gwyl
2 gwyl (Gristnogol)
la festivitat de la Setmana Santa gwyl y Pasg

fet
1 gweithred
2 ffaith
ser un fet prou conegut bod yn hysbys i bawb (“bod yn ffaith lled hysbys”)
Els fets són prou evidents
Mae’r ffeithiau yn llefaru / siarad drostynt eu hunain (“mae’r ffeithiau yn lled amlwg”)
3 mater, pwnc
4 digwyddiad
5 de fet mewn gwirionedd
6 jugar a fet chwarae cuddio, hware hwic a hwiw,
7 els fets y digwyddiad; y ddamwain, y llofruddiaeth
Els fets van succeir a Castellar del Vallès Digwyddodd hyn / Bu’r llofruddiaeth ym mhentre Castellar del Vallès
Els fets van passar pocs minuts d’un quart de cinc de la tarda (El Punt 2004-01-15)
Bu’r ddamwain ychydig funudau ar ôl chwarter wedi pedwar yn y pnawn (“chwarter awr tua phump”)

fet (rhangymriad gorffennol fer = gwneud)
1 llawer o ymadrioddion ac “estar fet...”
estar fet una coca bod yn isel eich ysbryd (“wedi(‘ch) gwneud yn fara planc”)

feta
1 camp
2 gweithred
3 cyrhaeddiad

fet diferencial
1 arwahanrwydd, hynodrwydd
2 hunaniaeth, cymeriad gwahanol

fetge
1 afu, iau

fet i fet
1 rhwng popeth, a chymryd popeth at ei gilydd, at ei gilydd

fetitxe
1 ffetish

fètid
1 drewllyd
2 bomba fètida LLUOSOG: bombes fètides bom drewi

fetor
1 drewdod

fetus
1 ffetws

feu
1 maenor

feudal
1 ffiwdal

feudalisme
1 ffiwdaliaeth

FFCC
1 Ferrocarrils Catalans = Rheilffyrdd Catalonia

fi
1 tenau
2 (clyw) main
3 llyfn
4 syber

fi
1 diben
El fi justifica els mitjans Mae’r diben yn cyfiawnháu’r modd
2 a fi que er mwyn

fi
1 diwedd
la fi de la guerra diwedd y rhyfel

S'apropa la fi del món Dynesa diwedd y byd
2 al cap i a la fi wedi’r cwbl, wedi’r cyfan
3 en fi yn fyr, mewn byr eiriau
4 per fi o’r diwedd
5 Ha arribat el principi de la fi Mae dechrau’r diwedd wedi dod

fiabilitat
1 dibynadwyaeth

fiable
1 dibynadwy

fiador
1 gwarantwr, mechnïwr
2 bollten (at folltio drws)

fiadora
1 gwarantwraig, mechnïwraig

fiança
1 mechnïaeth
2 gwarant = eiddo y gellir ei hawlio gan fenthycwr os meth dyledwr â thalu ei ddyled
3 sota fiança ar fechnïaeth
llibertat sota fiança rhyddid ar fechnïaeth

fiar
1 gwerthu ar gredyd

fiar-se
1 fiar-se de ymddiried yn

fiasco
1 ffiasgo

fiblar
1 pigo

fibló
1 pigyn (trychfilyn)
2 ysgogiad

fibra
1 ffeibr

fibrosi
1 fibrosi
fibrosi quística ffibrosis sustig

ficar
1 rhoi, gosod
No és bo ficar tots els ous al mateix cistell Thâl hi ddim dodi’ch wyau i gyd yn yr un fasged (“Nid yw’n dda rhoi’r holl wyau yn yr un fasged”)
2 ficar dins rhoi i mewn, gosod i mewn
3 rhoi yn y lle anghywir
4 ficar la pota rhoi eich troed ynddi
5 ficar els peus a la galleda rhoi eich troed ynddi (“rhoi’r traed yn y fwced”)

ficar-se
1 ymyrryd
2 cael ei thynnu i mewn / ei dynnu i mewn
3 dechrau, cychwyn
4 ficar-se a la pell de eich rhoi eich hun yn lle rhywun arall
5 ficar-se (alguna cosa) a la butxaca rhoi (rhywbeth) yn eich poced
5 ficar-se entremig rhoi’ch pig i mewn (i sgwrs), taro ar draws sgwrs, ymyrryd â sgwrs, ymyrryd mewn sgwrs
Perdoneu-me que em fiqui entremig Esgusodwch fi am fy mod yn rhoi ’mhig i mewn

ficció
1 ffuglen
2 dychmygiad

fictici
1 ffugiol
2 dychmygol

fidedigne
1 dibynadwy, dal ar

fideïcomís
1 ymddiriedolaeth

fidel
1 ffyddlon
2 dibynadwy, dal ar

fidel
1 un ffyddlon
2 cefnogwr ffyddlon
3 eglwyswr = un sydd yn mynychu eglwys

fidelitat
1 ffyddlondeb
2 cywirdeb
3 ffyddlondeb i blaid wleiddyol, cefnogaeth i blaid wleiddyol
Els dos partits, Convergència i Unió i el Partit Socialista, han construït dos móns de fidelitats, més fictícies que reals, repartint-se els mitjans de comunicació, la societat civil i els artistes, intel·lectuals i scientífics, i les institucions i les seves juntes
Mae’r ddwy blaid, Convergència i Unió a’r Blaid Sosialaidd, wedi rhannu’r wlad yn ddau, (“wedi llunio dau fyd o ffyddlondebau”), rhaniad dychmygol yn hytrach nac un go iawn, gan rannu’r cyfryngau torfol, y bobl gyffredin a’r artistiad, y deallusion a’r gwyddonwyr, a’r sefydliadau a’u byrddau rheoli

fidelitzar-se
1 fidelitzar-se a (alguna cosa) dod yn fynychwr fyddlon (rhyw le), bod yn fwyfwy ffyddlon i (ryw le)
Una abraçada W, veig que t'estas fidelitzant al fòrum
Cyfarchiad cynnes (“cofleidiad”) i ti, W, rwy’n gweld dy fod yn fwyfwy ffyddlon i’r fforwm hwn

fideu
1 nwdl
El seu amic es deia Grasset. Tot i el seu cognom, era prim com un fideu.
Grasset (“lled dew”) oedd enw ei ffrind. Er gwaethaf ei gyfenw, roedd fel llyngyren / roedd yn denau iawn (“fel nwdl”).

figa
1 ffigsen
2 figa de moro peren bigog, gellygen bigog

3 són figues d’un altre paner peth arall hollol yw hynny, peth hollol wahanol yw honno, stori arall yw honno
Suar la cansalada per a “capturar” insectes amb flaix No ens referim pas a la captura
real dels insectes, que són figues d’un altre paner
Chwysu gwaed i “ddal” trychfilod â fflach. Nid ydym yn cyfeirio at dal trychfilod yn llythrennol - peth arall hollol yw hynny

4 fer figa ildio
5 pesar figues hepian, mynd i gysgu (“pwyso ffigs”)
6 gwain merch
llepada de figa gweinlyfiad, gweinlyfu
7 Figa cyfenw

Fígols de les Mines
1 trefgordd (el Berguedà)

Fígols i Alinyà
1 trefgordd (l’Alt Urgell)

figuera
1 ffigysbren
2 Figuera cyfenw

(la) Figuera de Faset
1 trefgordd (el Priorat)

Figueres
1 trefgordd (l’Alt Empordà)
2 trefgordd (l’Alt Palància)
Enw Castileg: Higueras

Figuerola del Camp
1 trefgordd (l’Alt Camp)
http://ca.wikipedia.org/wiki/Figuerola_del_Camp Erthygl Wikipedia
http://www.figuerola.altanet.org/ Gwefan Cyngor y Pentref

Figueroles d’Alcalatén
1 trefgordd (l’Alcalatén)
http://www.geocities.com/el_tirant/Com_Alcalaten.htm

Figueroles de Domenyo
1 trefgordd (els Serrans)
Enw Castileg: Higueruelas

figura
1 ffigwr
2 delw
3 ffurf
4 person blaenllaw

figuració
1 cynrychiolaeth

figurant
1 rhodiwr = un a logir i fod yn un o’r dyrfa mewn drama

figurar
1 portreadu, cynrychioli
2 coegio, ffugio
3 (berf heb wrthrych) ymddangos (ar restr)

figurar-se
1 dychmygu

figurat
1 en sentit figurat yn ffiguraidd

figuratiu
1 ffiguraidd, ffigurol

figureta
1 cerflunig

figurí
1 cylchgrawn fashiynau
2 rhywun trwsiadus ei wisg

fil
1 edau
2 ffílament
3 gwifren
4 ffeibr
5 min, awch

fil d'espasa min cleddyf, awch cleddyf

caure a fil d'espasa cael eich lladd â’r cleddyf

matar (algú) a fil d'espasa lladd (rhywun) â’r cleddyf

passar (algú) a fil d'espasa lladd â’r cleddyf
6 llafn

fila
1 rhes
a primera fila yn y rhes gyntaf
2 llinell
3 cwt, cynffon, ciw
4 wyneb (slang)

filaberquí
1 (offeryn saer coed) creffyn, gafaelfach

filada
1 rhes (o friciau, etc)

Filadèlfia
1 Philadelphia

filador
1 nyddu (cymhwysair)

filador
1 nyddwr

filadora
1 nyddwraig
2 troell nyddu

filagarsa
1 edeuau rhydd

filament
1 ffílament
2 edau

filantrop
1 dyngarwr

filantropia
1 dyngarwch

filar
1 nyddu
2 rhesymu
3 gweld trwy
4 filar prim hollti blew, hidlo gwybedyn

filat
1 edau
2 gwifrau ar gyfer ffens
3 ffens gwifrau
4 rhwydwaith

filatèlia
1 ffilateleg

filatura
1 nyddu (gweithred)
2 nyddfa

filera
1 rhes
2 edau tenau

filet
1 filet

filferro
1 gwifren = gwifren fetel

filharmònic
1 ffilharmonig

filació
1 perthynas rhwng rhiant / rhieni a’r plentyn / plant
2 mabwysiad
3 cysylltiad

fília
1 hoffter
fílies i fòbies hoff bethau a chas bethau

filial
1 mab (cymhwysair), mabol

filial
1 swyddfa gangen

filibuster
1 môr-leidr

filiforme
1 edeuffurf

filigrana
1 eurllin, eurwe, arianwe
2 dyfrnod

filigranar
1 ffiligrïo, eurgrwydro

filipèndula
1 (Filipendula hexapetela) ffilipéndiwla

filipí
1 Ffilipiniad

(les) Filipines
1 Y Filipinau

filípica
1 araith gerydd

filis
1 de filis = yn chwareus, mewn hwyliau da

filisteu
1 Ffilistaidd

filisteu
1 Ffilistiad

fill
1 mab
És fill de pare andalus i mare catalana Andalwsiad yw ei dad a Chatalanes yw ei fam (“mae’n fab i dad o Andalwsiad a mam o Gatalanes”)
2 full meu ’y mab í
3 bachan
4 (yn cyfeirio at le geni rhywun)
És fill de Cardona Un o bentref Cardona yw e
Sóc fill d’aquest poble Un o’r pentref hwn yr wyf fi
5 yr ieuaf
el senyor Ferrer fill mab Mr. Ferrer
el fill Ferrer mab Mr. Ferrer
6 És ben bé fill del seu pare (“Mae’n fab i’w dad i’r dim”)
Mae’n gyw o frid, Mae naws y cyw yn y cawl, Mae natur y cyw yn y cawl
7 fer-li un fill a (una noia) (“gwneud iddi fab i (ferch)”)
rhoi cyw i (ferch), beichiogi (merch), gwneud (merch) yn feichiog
8 fill adoptiu mab mabwysiedig
9 fill natural mab anghyfreithlon
10 fill polític mab yng nghyfraith
11 (els) fills y meibion
12 (els) fills y plant
13 fill únic unig fab
14 ser fill de les seves obres bod yn ddyn wnaeth ei ffordd ei hun yn y byd
(“bod yn fab ei weithiau ei hun”)

filla
1 merch

fillada
1 epil

fillastra
1 llysferch

fillastre
1 llysfab

fill de papà
1 mab ei dad, bachgen wedi ei ddifetha gan ei dad

fill de puta
1 (sarhâd) cont (“mab putain”)
2 (condemniad) Són uns perfectes fills de puta Bastardiaid didostur yn nhw
3 el fill de puta de... y.. ddiawl
Fa dues setmanes que em van robar el cotxe a Barcelona. No se on pot parar ara el meu vell Opel, però només desitjo que el fill de puta del lladregot em truqui i em digui que em farà un bon regal de Nadal
Bythefnos yn ôl dygodd rhywun fy nghar. Wn i ddim lle gall fod fy hen Opel nawr, dim ond dymuno yr wyf fod y lleidr ddiawl yn fy ffonio, bydd hynny’n anrheg Nadolig dda

fillol
1 mab bedydd

Fillols
1 trefgordd (el Conflent)

fil·loxera
1 (trychfilyn) ffulocsera, lleuen y gwinwydd

film
1 ffilm

filmació
1 ffilmio

filmar
1 ffilmio

filmoteca
1 llyfrgell ffilmiau
2 archif ffilmiau

filó
1 gwythïen
2 mwynglawdd o aur (= ffynhonnell golud mawr)
3 trobar un filó taro aur (“dod o hyd i wythien”)

filòleg
1 ieithydd

filologia
1 ieithyddiaeth

filós
1 rhacsiog
2 diolwg

filosa
1 cogail = ffon dair troedfedd o hyd y troellid gwlân amdano i’w nyddu â llaw ag a ddelid fel arfer o dan y fraich chwith
Vinga, senyora, torneu a la vostra filosa Dewch, fonheddes, ewch i nôl at eich cogail

filòsof
1 athronydd

filosofar
1 athroniaethu

filosofia
1 athroniaeth

filosòfic
1 athronyddol

filtració
1 hidliad, hidlo
2 diferiad
3 gollwng cyfrinach, sibrydiad wrth y wasg

filtrar
1 ffiltro
2 hidlo

filtre
1 ffiltr
filtre d’oli ffiltr olew
filtre d’aire ffiltr awyr
filtre de café ffiltr coffi
2 hidl

fimosi
1 blaengroen tyn, ffimosis

final
1 olaf
2 diwethaf

final
1 diwedd
2 diwedd cyfnod (mis, degawd)
3 al final del carrer ar ben yr heol
4 al final yn y diwedd

final
1 gêm derfynol

finalista
1 terfynwr

finalitat
1 diben
Quina finalitat té això? Pa ddiben sydd iddo?

finalitzar
1 (berf â gwrthrych) gorffen
2 (berf heb wrthrych) gorffen

finalment
1 yn y diwedd

finança
1 arian

finançament
1 ariannu
2 buddsoddiad

financer
1 ariannol
el món financer byd arian

financer
1 ariannwr

finar
1 marw

finat
1 diweddar

finat
1 yr ymadawedig

finca
1 eiddo
2 eiddo tiriog, eiddo anghyffro

finès
1 Ffiniad
2 Ffineg

finès
1 Ffinaidd
2 Ffineg

finesa
1 Ffines

finesa
1 gwychder
2 ansawdd da
3 cymwynas

finestra
1 ffenestr
tirar la casa per la finestra afradu arian rhywun arall

finestral
1 ffenestr = ffenestr fawr

Finestrat
1 trefgordd (la Marina Baixa)

finestrella
1 Gweler finestreta

Finestret
1 trefgordd (el Conflent)

finestreta
1 ffenestr fach
2 ffenestr brynu tocyn
3 ffenestr gar

finestró
1 caead ffenestr

fingiment
1 ffugiad

fingir
1 esgus, cogio, cymryd arnoch
fingir d’estar malalt cymryd arnoch eich bod yn sâl

fingit
1 esgus

finir
1 gorffen

finit
1 cyfynedig, terfynol

finlandès
1 Gweler finès

Finlàndia
1 y Ffindir

finor
1 gwychder
2 ansawdd da
3 ceinder, ceinwychder

finolís
1 ffuantus

fins
1 hyd, hyd at

2 (amser) hyd, tan
Els cossos no van ser trobats fins setmanes després
Ni chafwyd hyd i’r cyrff tan wythnosau wedyn

3 hyd yn oed

A Almacelles es casen fins les velles (Dywediad) A Almacelles mae hyd yn oed yr hen wragedd yn priodi

fins i tot hyd yn oed

4 ymadroddion i fynegi annioddefgarwch:
estar fins el cap damunt (d’alguna cosa) bod wedi cael llond bol ar (rywbeth) (“hyd at y pen uwchbén o...”)
N´estic fins el cap damunt de l´inocencia dels catalans
Rwy wedi cael llond bol ar wiriondeb y Catalaniaid

estar fins els collons (d’alguna cosa) bod wedi cael llond bol ar (rywbeth) (“hyd at y ceilliau o...”)
Començo a estar fins els collons d’aquella colla de gent
Rwy’n dechrau cael llond bol ar y bagad o bobol yna

fins aquí
1 hyd yma

fins a quin punt?
1 i ba raddau?

fins ara
1 hyd yn hyn

fins i tot
1 hyd yn oed

fins que
1 hyd
2 fins que no (+ modd amodol) hyd oni

fiord
1 ffiord

fioritura
1 addurnod, addurndro
2 harddiadau

fira
1 ffair, marchnad
2 (Amaeth) sioe amaethyddol
3 cárnifal
4 fira agrícola ffair amaethyddol
fira de bestiar ffair wartheg
fira de llibres ffair lyfrau
fira de mostres ffair nwyddau
fira de la ciència ffair wyddoniaeth

la Fira de tractors de Cardedeu Ffair dractorau pentref Cardedeu

la Fira de la Candelera ffair yn nhref Molins de Rei tua Gwyl Fair y Canhwyllau (yr ail of Chwefror)

la Fira de la Cervesa “ffair y cwrw”, ffair yn nhref Molins de Rei ar ddechrau mis Mehefin

la Fira de Brocanters “ffair y delwyr hen bethau”, ffair hen bethau

Fira de l'Alimentació Ffair Fwydydd

Fira de Noves Tecnologies Ffair Dechnoleg Newydd

Fira de l'Embotit de Bescanó Ffair y Selsig, pentref Bescanó
5 fer fira prynu (“gwneud ffair”)

firaire
1 stondinwr

firal
1 tir ffair

firar
1 ffeirio
2 cyfnewid

firar-se
1 prynu

firma
1 llofnod
2 llofnodi (gweithred)
3 cwmni

firmament
1 ffurfafen

firmar
1 llofnodi

fisc
1 trysorlys

fiscal
1 cyllidol, ariannol
2 disposicions fiscals trefn ariannol

fiscal
1 erlynydd
el fiscal de menors erlynydd llys ieuenctyd

fiscalia
1 procuradur ffisgal
portar un cas de corrupció a la fiscalia mynd ag achos llygredd i’r llys

fiscalitzar
1 arolygu

físic
1 corfforol

físic
1 ffisegwr

física
1 ffiseg
2 ffisegwraig

físicament
1 yn gorfforol

fisiòleg
1 ffisiolegwr

fisiologia
1 ffisioleg

fisioteràpia
1 ffisiothérapi

fisioterapeuta
1 ffisiothérapydd

fisonomia
1 wyneb, gwedd

fisonomista
1 da am gofio wynebau

físsil
1 holltadwy, ymholltol

fissió
1 holltiad, ymholltiad

fissura
1 rhwyg

fístula
1 ffístwla, pibglwyf

fit
1 edrychiad diwyro
mirar (alguna cosa) de fit a fit craffu ar (rywbeth)

fita
1 carreg filltir
2 maen terfyn
tenir (alguna cosa) com a fita vital bod [gan rywun] (rywbeth) fel nod ei fywyd

fitar
1 craffu ar
2 marcio ffin

fitó
1 targed

fitxa
1 cerdyn = cerdyn ffeil
2 tocyn (mewn gêm fwrdd)
3 fitxa d’inscripció cerdyn cofrestru, cerdyn ar lun cerdyn ffeil ar gyfer cofrestru
4 fitxa personal cerdyn ffeil â manylion am unigolyn
5 fitxes ffeiliau, gwybodaeth wedi ei ffeilio
La societat disposa d’incomptables articles i fitxes sobre la sexualitat en tots els aspectes
Mae gan y gymdeithas erthyglau a ffeiliau di-rif am rywioldeb o bob lliw a llun
6 dómino

fitxar
1 ffeilio (cerdyn)
2 agor ffei ar rywun (heddlu, etc)
3 tenir-lo fitxat bod gan rywun wybodaeth am rywun arall mewn ffeil
4 clocio i mewn neu glocio allan
5 cyflogi rhywun, cael llofnod rhywun, arwyddo cytundeb â rhywun,

fitxar per
1 ymuno â, llofnodi cytundeb i ymuno â thîm (chwaraeon)
2 ymuno â staff cwmni

fitxatge
1 lofnodiad (chwaraeon)
2 arian a delir wrth i rywun lofnodi cytundeb

fitxer
1 ffeil
2 cwpwrdd ffeiliau

fix
1 sad
2 cyson, sefydlog
3 penodedig (dyddiad)
4 penodedig (pris)
5 parhaól (staff)
6 sefydlog = sydd yn gwrthsefyll newid
idea fixa = obsesiwn
7 no tenir una feina fixa dim swydd barhaól gan un

fixació
1 gosodiad
2 obsesiwn

fixador
1 sydd yn gosod yn sownd
2 (ffotograffiaeth) sefydlyn
3 hylif gosod gwallt

fixar
1 gosod
2 clymu, ffasno
3 pennu (amser, dyddiad, lle) (cyfarfod)
hem de fixar l’hora i el lloc rhaid i ni bennu’r amser a’r lle
4 ser fixat (cyfarfod) bod wedi ei benodi
La reunió era fixada el dia cinc
Fe benodwyd y cyfarfod ar gyfer y pumed
la reunió és fixada el dimarts 3
Fe fydd y cyfarfod ar ddydd Mawrth y trydydd

5 pennu (pris)

fixar-se
1 edrych
2 fixar-se en sylwi ar
No m’hi havia fixat
Doeddwn i ddim wedi sylwi
3 rhoi sylw i
fixa-t’hi bé edrych yn fanwl
4 syllu ar

fixa’t!
1 (syndod) tewch da chi!

fixesa
1 sefydlogrwydd, cysondeb
2 fixesa laboral gwaith â chytundeb diderfyn

flabell
1 fflabelwm, gwyntyll

flabiol
1 chwibanogl, chwibanog’
La Festa del Flabiol d’Arbúcies
Gwyl y Chwibanogl (a gynhelir ym mhentref) Arbúcies

flabiolaire
1 canwr chwibanogl, canwr chwibanog’

flac
1 tenau
una noia flaca merch denau
una vaca flaca vaca denau
any de vaques flaques cyfnod llwm (“blwyddyn buchod tenau”)
ser un any de vaques flaques per bod yn fain ar... (am flwyddyn) (“bod yn flwyddyn buchod tenau ar gyfer”)
El 2001 va ser un any de vaques flaques per al rock català
Bu yn fain ar gerddoriaeth roc Gatalaneg yn ystod 2001

2 gwan, eiddil
3 (cof) gwan

flaca
1 gwendid, man gwan = hoffter
tenir una flaca per bod yn hoff o
Em sembla que li tens una flaca especial ~~Mae’n~~mae’n debyg dy fod di’n hoff iawn ohono

Flaçà
1 trefgordd (el Gironès)

flàccid
1 llipa, llaes, gwacsi, meddal
penis flàccid pidyn llipa
2 tew

flagel
1 fflangell, flagellwm

flagell
1 fflangell, chwip
2 pla

flagel·lació
1 fflangelliad

flagel·lar
1 fflangellu

flagrant
1 difrifol, amlwg gwarthus; enbyd
el cas més flagrant és... yr achos mwyaf gwarthus yw...
una flagrant manca d’interès diffyg diddordeb amlwg
2 anwadadwy, amlwg, eglur
3 agafar en flagrant delicte dal rhywun wrthi, dal rhywun ar ei weithred, dal rhywun ar y gamfa

flairar
1 arogli, arogleuo, sawru, gwynto

flaire
1 arogl, gwynt, sawr

flairós
1 peraroglus
el Racó Flairós “Y Gornel Beraroglus” (enw siop gyfanfwyd yn Baix Guinardó, Barcelona)

flaix
1 (Camera) fflàch; fflachydd
2 fflàch = y golau a welir wrth dynnu llun â chamera fflàch
3 flàch newyddion

flama
1 fflam
2 cremar sense flama mudlosgi

flamada
1 glôyn byw = lwmpyn o lo eiriasboeth

flamant
1 fflamllyd, fflamiol, gwenfflam
2 newydd sbon

flamarada
1 ffagliad, ffagl sydyn
2 gwylltni

flamaralla
1 tân siafins

flam
1 cwstard cáramel

flamejant
1 ar dân (lygaid)

flamejar
1 fflamio
2 ffaglu
3 chwifio, cyhwfan (flag, sail)

flamenc
1 Fflemeg
2 Fflemaidd
3 fflamenco = shipsi Andalwsïa

flamenc
1 Fflemiad
2 Fflemeg
3 fflamenco = cerddoriaeth shipsi Andalwsïa
4 fflamingo

flanc
1 ystlys

flanquejar
1 ystlysu

flaó
1 [math o deisen gaws]

flaona
1 = flaó

flaquejar
1 teneuo, mynd yn denau
2 llaesu (mewn ymdrech)
3 ildio (trawst)
4 gwaethygu (iechyd)
5 (ysbryd) gwangaloni

flaquesa
1 teneuder
2 gwendid
3 gwendid = diffyg, bai ar gymeriad
Felicito la Sra. Rahola per l’article del 8 de gener per la força i la claredat amb què denuncia la flaquesa principal dels catalans: el por (Avui 2004-01-14)
Llongyfarchaf y Foneddiges Rahola ar yr erthygl (a gyhoeddwyd) ar yr wythfed o Ionawr am y nerth a’r eglurdeb wrth iddi gollfarnu gwendid mwyaf y Catalaniaid - ofn
4 gwendid (moesol) = parodrwydd i syrthio i demtasiwn
les flaqueses de la carn gwendid y cnawd

flasc
1 twp, hanner pan (person)

flascó
1 potel
2 fflasg

flash
1 = flaix

flash back
1 ôl-fflàch

flassada
1 blanced
portar les flassades a la tintoreria dwyn y blancedi at y siop sych-lanháu
flassades tacades de sang blancedi wedi eu staenio â gwaed
Oxfam ha distribuït flassades, cobertes de plàstic i aliments a milers de famílies sense llar.
Mae Oxfam wedi dosrannu blancedi, gorchuddion plastig a bwyd i filoedd o deuluoedd digartref

flassader
1 gwneuthrwr blancedi
2 tord flassader (Turdus torquatus) mwyalchen y mynydd
Hefyd: merla de pit blanc

flastomia
1 rheg, llw
"Quaranta putes" és la flastomia més utilitzada pels mallorquins.
"Quaranta putes" (deugain o buteiniaid) yw’r rheg y mae’r Maliorciaid yn ei defnyddio fwyaf

flatulència
1 gwynt (nwyon yn y cyllau)

flauta
1 ffliwt
2 tocar la flauta canu’r ffliwt

flauta
1 ffliwtydd

flautista
1 ffliwtydd

flàvia
1 [gweddillion olifau wedi eu gwasgu]

flebitis
1 fflebitis

fleca
1 popty, ffwrn bara
2 siop fara

flectar
1 plygu

flegma
1 crachboer
2 (ffigurol) difaterwch, difrawder

flegmàtic
1 digyffro, didaro, difraw

flegmó
1 casgliad yn y genau, crawniad yn y genau

flequer
1 pobydd, pobyddes

fletxa
1 saeth
2 com una fletxa fel ergyd o ddryll
3 picel

fletxadura
1 lletring hwylbren = (llong hwyliau) ysgol fân raffau y dringir ar hyd-ddi i ben yr hwylbren

fleuma
1 (ansoddair) di-nod, dinod (yn enwedig merch neu wraig)
2 (mf) hen wlanen

flexibilitat
1 ystwythder

flexible
1 ystwyth
2 meddal (het)

flexió
1 plygiad
2 ffurfdro

fliparse
1 fliparse per (Castilegiad) dwli ar

flirt
1 carwriaeth = carwriaeth fer, ddibwys
2 tenir un flirt amb cael carwriaeth fach â

flirteig
1 fflyrtio

flirtejar amb
1 fflyrtio â, rhithgaru
2 cael carwriaeth fach â

flist-flast
1 (sŵn ergydion wrth ymladd â dyrnau)

Flix
1 trefgordd (la Ribera d’Ebre)
2 bwnshyn
3 floc de neu plufyn eira

flonjo
1 meddal
2 sbyngaidd, fel sbwng
3 sbringar, sbringlyd
4 llipa, meddal

flor
1 blodyn
2 cómpliment, cymeradwyaeth
3 tirar-li flors a gwenieithu
4 flors i violes cyflwr perffaith, perffeithrwydd (“blodau a fiolâu”)
5 no tot són flors i violes ni cheir y melys heb y chwerw
6 a flor de ar wyneb (peth)
7 a flor d’aigua yn gyd-wastad â’r dŵr
8 a flor d’aigua yn llifeirio o ddŵr (tŷ mewn llifogydd)
9 a flor d’aigua yn llifeirio o ddŵr (llong mewn storm)
10 tenir els nervis a flor de pell bod ar fin colli ei limpyn
11 tenir el humor a flor de pell (dywedir am un y mae ei ffraethineb yn brigo yn hawdd)
12 néixer amb la flor al cul cael eich geni’n freintiedig (“cael eich geni â’r blodeuyn yn y din”)
13 una flor no fa estiu un wennol ni wna wanwyn (“un blodeuyn ni wna haf”)
14 pom de flors bwnshyn o flodau
15 estar a la flor de la joventut bod yn ei flodau / ei blodau (“bod ym mlodyn yr ieuenctid”)
16 Flor cyfenw

flora
1 fflora, planhigion, fflurdyfiant

floració
1 blodeuo

Florència
1 Fflorens

florejar
1 brigo
2 chwifio (cleddyf)

la Floresta
1 trefgordd (les Garrigues)

floret
1 ffoel (sword)

floreta
1 cómpliment, cymeradwyaeth
2 tirar floretes gwenieithu (merch neu wraig)

florí
1 fflorin

floricultor
1 tyfwr blodau

floricultura
1 tyfu blodau

florida
1 blodeuo, blodeuad
2 ffynnu, ffyniant

la Florida
1 Florida

floridura
1 llwydni

florir
1 blodeuo
2 ffynnu

florir-se
1 llwydo
2 florir-se esperant gorfod aros am hydoedd

florista
1 gwerthwr blodau

florit
1 blodeuog (arddull)
2 yn ei flodau (pren)
3 yn llawn blodau (maes)
4 llwyd (= llawn ffwng)

florit
1 llwydni

flota
1 llynges
2 llu, haid, torf

flotació
1 nofiant, arnofiant
2 línea de flotació llinnell ddŵr, noflin

flotador
1 arnofyn, fflôt
2 tap pelen
3 bwi achub

flotant
1 arnofiol
2 ansefydog (poblogaeth)

flotar
1 arnofio

flotilla
1 llynges fach, llyngesan

fluctuar
1 gwamalu

fluid (ansoddair)
1 hylifol

fluid
1 hylif
2 egni, cyrrent (trydan)

fluïdesa
1 hylifedd
2 huotledd

fluir
1 llifo

fluix
1 llac
2 rhydd
3 ysgafn (gwynt)
4 gwan (gwin)
5 meddal
6 gwael (myfyriwr)
7 corda fluixa
..a) rhaff llac
estar a la corda fluixa bod yn y fantol (“bod ar y rhaff llac”)
L’acord de pau està a la corda fluixa Mae’r cytundeb heddwch yn y fantol
..b) (mewn syrcas) rhaff dynn
emular els equilibristes que caminen per una corda fluixa
dynwared y rhaffgerddwyr sydd yn cerdded ar raff dynn

fluix
1 llif
2 fluix de paraules llifeiriant o eiriau

flum
1 afon (barddonol)

fluor
1 fflŵorin

fluorescència
1 fflworoleuedd

fluoro
1 fflŵorid

fluvial
1 afon (cymhwysair)
creuer fluvial taith afon

flux
1 llif
2 llanw
3 el flux i el reflux llanw a thrai

FM
1 FM = (Freqüència Modulada) amledd modyledig

fòbia
1 ffobia
2 casineb
3 tenir-li (a algú) la fòbia dim cynnig gan un tuag at...

foc
1 tân
jugar amb foc chwarae â thân = gwneud rhywbeth sydd yn beryglus, ymwneud â rhyw gynllun y gellwch colli rheolaeth arno er eich anfantais
No jugueu amb foc... que us cremareu.
Peidiwch â chwarae â thân - fe fyddwch yn llosgi’ch hunain.
Ell juga amb foc, i fàcilment pot cremar-se
Mae e’n chwarae â thân - fe allai losgi’i hunan yn hawdd.
2 tân ar gyfer sigarét
3 llosgydd (stof)
4 tanllwyth
5 aelwyd
6 tân = tanbeidrwydd
7 estar entre dos focs rhwng y diawl a’i gynffon
8 jugar amb el foc chwarae â thân
19 Hi posaria la mà al foc! Mewn difri! O ddifri calon! (“Fe fuaswn yn rhoi’r llaw / fy llaw yn y tân”)
20 sortir del foc i caure a les brases neidio o’r badell ffrïo i’r tân
21 tirar llenya al foc megino’r tân, rhoi mawn ar y tân
22 tirar el barret al foc rhoi’r ffidil yn y to
23 begwn
24 tanio (dryll)
25 foc! (gorchymyn) taniwch!
26 foc! (rhybudd) tân!
27 alto el foc! (gorchymyn) peidiwch â saethu !
28 obrir el foc dechrau saethu
29 fer foc sobre saethu at
30 coure a foc lent mudferwi
31 calar foc a rhoi ar dân
32 calar-se foc a mynd ar dân
33 castell de focs tân gwyllt
34 foc de camp tân gwersyllu
45 treure foc pels queixals bod wedi gwylltio (“rhoi tân allan o’r cilddaint”)
36 arma de foc arf tân, dryll, gwn
37 foc follet Jac y lantar, cannwyll y gors
38 atiar el foc procio’r tân

foca
1 morlo

focal
1 ffocol, canolbwyntiol

foc creuat
1 croestanio, croestaniad

foc de palla
1 tân siafins (rhywbeth sy’n para ond am ychydig)

foc de Sant Elm
1 tân rigin, ellylltan

focus
1 ffocws
2 canol
3 sbotolau
4 tarddiad (golau, gwres)

fofo
1 meddal
2 sbwnglyd
3 chwyddog, pwfflyd
4 gwlanog, blewog, fflyffi

fogar
1 aelwyd
2 ffwrnais
3 magwrfa
un fogar d’intrigues magwrfa cynllwynion
4 un fogar d’erudició canolfan dysg

Fogars de Montclús
1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Fogars de Montclús
1 trefgordd (el Vallès Oriental)

Fogars de Tordera
1 trefgordd (la Selva)

fogassa
1 torth fawr o fara

fogó
1 stof, rênj = offeryn at goginio
2 ceginfa (llong)
3 (dryll) awyrell = twll ym mhôn hen ddryllau drwy’r hwn y rhoddir tân i’r powdr
sortir de fogó colli ei limpyn (“mynd allan o[’r] awyrell”)
treure (algú) de fogó digio wrth un (“tynnu [rhywun] o[’r] awyrell”)

fogona
1 stof gludadwy

fogonada
1 y tanwydd a losgir mewn ffwrn
2 fflàch ffrwydrad

fogonejar
1 deifio

fogoner
1 taniwr, un sydd yn rhoi tanwydd mewn ffwrn

fogony
1 gwynt twym sydd yn toddi’r eira

fogor
1 gwres; angerdd, gwylltib¡neb, ffyrnigrwydd

fogós
1 angerddol, tanbaid

fogositat
1 tân, tanbeidrwydd, angerdd

fogot
1 ffagod, cangen ar gyfer tân men ffwrn
2 (Meddygaeth) pwl o wres

foguejar
1 (Meddygaeth) sero (llosgi clwyf â haearn poeth)
2 cynefino / caledu (rhywun i rhywbeth)

foguer
1 a ddefnyddir i wneud tân
pedra foguera carreg dân, fflint, fflinten

foguera
1 coelcerth
avivar una foguera adfywio coelcerth
2 coelcerth fel cosb i losgi gelyn
Si hi hagués inquisició, a la foguera de pet
Petái Chwil-lys yn bod, i’r coelcerth ar ei ben (y byddent yn ei ddwyn) (wrth sôn am ddyn dieuog y mae llawer yn ei gyhuddo o gamwedd)

foguerada
1 fflamio sydyn
2 gwrid sydyn

foia
1 (Dearyddiaeth) twll, basn

la Foia de Bunyol
1 comarca (Deheubarth Gwledydd Catalonia)

foie gras
1 (bwyd) iau gwydd, afu gwydd, pati afu tew

Foios
1 trefgordd (l'Horta)

Foixà
1 trefgordd (el Baix Empordà)

fol·licle
1 ffoligl

folc
1 praidd

folga
1 = folgança jôc

folgadament
1 yn hamddenol
2 viure folgadament bod yn dda eich byd
sentir-se folgadament ric teimlo eich bod yn graig o arian

folgança
1 gorffwys, segurdod, hamdden, difyrrwch

folgar
1 segura, peidio mynd i’r gwaith
2 cael hwyl

folgat
1 (dillad) llaes
2 (person) cefnog, da eich byd

folgós
1 cellweirus, ffraeth, doniol

Folgueroles
1 trefgordd (Osona)

foli
1 dalen o bapur
2 ffolio

foliació
1 daleniad, dalennu; rhifo’r dalennau

foliar
1 dalennu; rhifo’r dalennau

folk
1 canu gwerin
música folk cerddoriaeth werin

cançó folk (1) cân werin
la cançó folk americana «Little boxes» y gân werin Americanaidd “Little Boxes” (blychau bach)

cançó folk (2) canu gwerin
un festival de cançó folk gŵyl werin
el grup de cançó folk mollerussenc Pam i Pipa y grŵp gwerin o Mollerussa “Pam i Pipa”
música rock-folk cerddoriaeth roc gwerin

folklore
1 llên gwerin

folklòric
1 gwerinol, nodweddiadol o hen arferion y werin

folklòrica
1 gwraig sydd yn perfformio ‘folklore’ Castilaidd

folklorista
1 llên-gwerinwr

foll
1 gwallgof
Està del tot foll Mae e’n hollol wallgof.

follador
1 cnychwr

follar
1 (Castileb) cnychu
anar mal follat bod hwyl ddrwg ar (rywun), bod heb gael rhyw boddhaol (“mynd yn ddrwg gnychedig”)
Vas mal follat o què? Heb gael digon o ryw ac yn naturus o’r herwydd, ai fe?

follet
1 ellyll

follia
1 gwallgofrwydd

folliga
1 cwtiar, iâr y gors

follonet
1 (Castliliaeth) cynnwrf, mwstwr, ffwdan
Ho ho, com em diverteixo. m´agrada aquest follonet pels diners
Ha ha, dyna hwyl (“fel yr wyf yn difyrru”), mae’n dda gen i’r cynnwrf ’ma am yr arian

folrar
1 rhoi gorchudd ar lyfr
2 (dillad) leinio
3 (metel) haenellu
4 folrar-se les butxaques pluo’ch nyth, llenwi’ch poced

folrat

foment
1 anogaeth, hyrwyddiad

fomentació
1 twymolchiad

fomentador
1 hyrwyddwr

fomentar
1 hyrwyddo

fona
1 cátapwlt, sling, ffon dafl
Jo duc sempre la fona dins la butxaca
Rw i’n cario’r cátapwlt yn fy mhoced bob amser

fonació
1 llefariad, llefaru, llefarydd

fonadura
1 gwaelod (gwrthrych)

fonament
1 sylfaen
2 (ffigurol) sylfaen
sense fonament di-sail, heb sail, heb sylfaen

fonamental
1 sylfaenol, angenrheidiol
2 (eb) (Cerddoriaeth) nodyn sylfaen
3 elfennol
És ple d'errors fonamentals
Mae’n llawn camgymeriadau elfennol

fonamentar
1 dodi’r sylfaen
2 sylfaenu
3 fonamentar-se bod wedi ei sylfaenu
En què es fonamenten per fer aquestes afirmacions? Beth yw sail y fath honiadau?

fonar
1 rhoi gwaelod ar

fonda
1 llety, lojin, gwesty
3 bwyty bach

fondalada
1 pant
2 hafn
3 tir isel

fondant
1 ffondant = melysbeth a wneir o bast siwgwr hufennog trwchus

Fondarella
1 trefgordd (el Pla d’Urgell)

fondària
1 dyfnder
Aquí el riu té una fondaria de més de deu metres
Yn y fan hyn y mae’r afon yn ddeg medr o ddyfndra

Fondeguilla
1 trefgordd (la Plana Baixa)

fondejar
1 bwrw angor, gollwng angor

Fondespatla
1 trefgordd (el Matarranya)

fondista
1 gwestywr
2 perchennog bwyty

fondo
1 dwfn
veu fonda llais dwfn

(el) Fondó de les Neus
1 trefgordd (les Valls de Vinalopó)

(el) Fondo dels Frares
1 trefgordd (les Valls de Vinalopó)

fondre
1 toddi
2 fondre’s
..a/ ymdoddi
..b/ diflannu

fonedís
1 llithrig
2 fer-se fonedís diflannu, ei gwân hi

fonedor
1 toddwr, toddwr haearn; bwriwr, bwriwr haearn

fonedora
1 mwyndoddfa, gwaith smeltio

fonema
1 ffonem

foner
1 ffondaflwr, taflwr

foneria
1 ffowndri

fonètic
1 ffonetig

fong
1 ffwng

fònic
1 ffonig, seiniol, lleisiol

fonògraf
1 grámoffon

fonoll
1 ffenigl

fonollar
1 lle llawn ffenigl, plotyn ffenigl

fonolleda
1 lle llawn ffenigl, plotyn ffenigl

Fonollosa
1 trefgordd (el Bages)

fonologia
1 ffonoleg

fonològic
1 ffonolegol

fons
1 gwaelod (bwced, etc)
2 gwely (afon, môr)
3 (ffoto, peintiad) cefndir
4 adnodau
xec sense fons siec diwerth
5 a fons yn llwyr
en el fons yn y bôn
6 esqui de fons sgïo hirbell
7 prova de fons ras hirbell
8 (llong) anar a fons suddo
9 estar malament de fons bod heb arian
10 anar al fons d’un afer mynd at graidd mater
11 conèixer a fons gwybod (rhywbeth) y tu chwyneb allan / gwybod (rhywbeth) y tu chwithig allan

fons reservats
1 cronfa gil-dwrn = cronfa i ariannu gweithredoedd anghyfreithlon mewn gwleidyddiaeth neu fusnes

font
1 llygad, blaen,ffynnon = tarddiad nant
2 (ffigurol) tarddiad
3 ffynhonell
Els seus articles sempre són ben documentats i cita sempre la font
Bydd cyfeiriadau cadarnhaol yn ei erthyglau bob amser, ac y bydd ef yn nodi’r ffynhonnell bob tro

fontana
1 ffynnon

fontaner
1 ffynhonwr, adeiladwr ffynhonau, trwsiwr ffynhonau (neu bympiau neu ffiltrau)

(la) Font d’Encarròs
1 trefgordd (la Safor)

(la) Font de la Figuera
1 trefgordd (la Costera)

(la) Font de la Reina
1 trefgordd (l’Alt Millars) (Mewn ardal draddodiadol Gastileg ei hiaith; enw Castileg: Fuente la Reina)

Font-rubí
1 trefgordd (l’Alt Penedès)

Fontanals de Cerdanya
1 trefgordd (la Baixa Ribagorça)

Fontanilles
1 trefgordd (el Baix Empordà)

Fontcoberta
1 trefgordd (el Gironès)

Fontes
1 trefgordd (l’Alt Millars)
(Mewn ardal draddodiadol Gastileg ei hiaith)
Enw Castileg: Fuente de Ayódar

Fontpedrosa
1 trefgordd (el Conflent)

fonyar
1 cynilo
2 sathru dan draed

footing
1 loncian

for
1 pris, treth

fora
1 allan, (De Cymru) i maes, maas)
ser fora bod i ffwrdd
fer fora (cyflogwr) rhoi (gweithiwr) ar y clwt
fora de si yn ynfyd wallgo’, yn benwan
fora d’aquí! allan â thi
2 de fora estant o’r tu allan
3 la part de fora y tu allan
4 els de fora dieithriaid, pobl ddŵad
5 ser fora bod ymáith
6 l’equip de fora (tîm) yr ymwelwyr (“y tîm o’r tu allan”)
7 jugar a fora chwarae oddi cartref
8 fora de mida enfawr
9 fora de perill allan o berygl
10 fora de control allan o reolaeth, heb fod dan reolaeth
11 fora que os na...
12 fora de casa allan o’r tŷ
dinar fora de casa mynd allan i giniawa, cael cinio mewn bwyty
13 Fora de la vista, fora del pensament (“allan o olwg, allan o feddwl”) (yn Gatalaneg, mae hyn yn cyfeirio at osgói temtasiwn)

forada
1 trip, sgyrsiwn, gwibdaith, owtin,

foradada
1 twnel

Foradada
1 trefgordd (la Noguera)

foradar
1 tyllu

fora de control
1 allan o reolaeth

foragitar
1 gyrru allan
Aquest grup ètnic intenta controlar tot el territori, foragitant-ne les altres ètnies
Mae’r grŵp ethnig hwn am reoli’r diriogaeth i gyd, gan yrru allan y grwpiau ethnig eraill
La policia vilafranquina foragita una caravana de nòmades italians acampats
Mae heddlu Vilafranca yn gyrru allan fintai o nomadiaid Eidalaidd oedd wedi sefydlu gwersyll

foral
1 breiniol (yn ymwneud â breintiau bwrdeisdref neu genedl)

foranca
1 ogof fach

foranell
1 gwynt llaith o’r de-orllewin

foranies
1 cyrion tref

fora que no
1 oni bai

forassenyat
1 dig

foraster
1 dieithryn, ymwelwr
2 (Yr Ynysoedd) Castileg (“yr iaith ddieithr”)
Pertot senten xerrar foraster i no els agrada el que està passant Maent yn clywed Castileg yn cael ei siarad ymhobman ac nid yw’n dda ganddynt yr hyn sy’n digwydd
3 (ansoddair) dieithr

forat
1 twll
fer un forat a gwneud twll mewn
tapar un forat cymhennu, twtio

fer un forat per tapar-ne un altre gwerthu’r fuwch i brynu tarw, dwyn o’r naill law i dalu’r llall, dwyn yr hen i dalu’r newydd (“gwneud twll i guddio un arall”)

Hefyd: Per tapar un forat, destapar-ne un altre (“i orchuddio twll, dadorchuddio un arall”)

2 cuddfan
3 forat del cul twll tin
Nosaltres, d'espanyols, ni el forat del cul (“ni, fel Castiliaid, nid [hyd yn oed] twll y din”). Nid Castiliaid monohom - nid hyd yn oed twll ein tinau

foravial
1 diarffordd

foraviar
1 camarwain

foraviler
1 gwladol, sydd yn byw yng nghefn gwlad

forbir
1 caboli

forc
1 rhychwant
2 rheffyn (o winiwns, o arlleg)

forca
1 fforch wair
2 fforch dail
3 crocbren
enviar-los a la forca eu hanfon i’w crogi (“at y crocbren”)

força
1 nerth
2 grym
per força o’ch anfodd, trwy orfodaeth, yn erbyn eich ewyllys, yn groes i’ch ewyllys, ar eich gwaethaf eich hun, llwr’ eich tin, ar hyd eich tin
sóm espanyols per força Sbaenwyr yn erbyn ein hewyllys ŷn ni
a la força o’ch anfodd
3 força de voluntat ewyllys
4 a força de treballar trwy weithio’n galed
5 recórrer a la força troi at rym, troi at drais
6 sense usar la força heb ddefnyddio trais
7 força pública heddlu
8 les forces armades y lluoedd arfog
9 treballar amb totes les vostres forces gweithio â’ch holl nerth
10 les forces de seguretat y lluoedd diogelwch / yr heddluoedd
11 La desunió destrueix, i la unió fa la força (“Mae anundeb yn difetha, ac y mae undeb yn yn gwneud nerth”) (Dywediad) Mewn undeb mae nerth
12 per la força de les armes trwy rym arfau
En les idees de fons no hi ha pas gaires diferències entre el PSOE i el PP: ambdós defensen la unitat de l'estat espanyol per la força de les armes
Yn eu syniadau sylfaenol nid oes fawr o wahaniaeth rhwng plaid y PSOE (Plaid Sosialaidd Castilia) a phlaid y PP (plaid adain dde eithafol Castilia): mae’r ddwy yn amddiffyn undod gwladwriaeth Castilia trwy rym arfau

força
1 (adferf ar ôl berf) lawer
Treballa força! Gweithia’n galed!
3 (adferf ar ôl ansoddair) iawn
ser força conegut bod yn hysbys iawn
4 llawer o
beure força cerveses
yfed llawer o gwrw, yfed sawl peint o gwrw
força gent llawer o bobl
Havia força gent Yr oedd llawer o bobol

forcada
1 llond fforch wair / fforch dail

forçadament
1 yn orfodol
riure forçadament glaswenu; rhoi gwên orfod, gwenu gydag ymdrech

forcadura
1 (coeden) ffwrch, gafl
2 (coesau) ffwrch, gafl

Forcall
1 trefgordd (el Ports de Morella)

forçar
1 gorfodi
2 treisio
3 (drws) torri, chwalu
Els Mossos van haver de forçar la porta corredora del menjador de la casa per poder accedir al seu interior.
Bu rhaid i’r heddlu dorri drws llithro yr ystafell fwyta i gael mynd i mewn
Uns desconeguts van forçar la porta d'un dels magatzems de la cooperativa per robar les ametlles
Torrwyd drws un o stordai’r cwmni cydweithredol gan ladron (“rhywrai anadnabyddus”) er mwyn iddynt ddwyn yr almwnau
Els bombers van haver de forçar la porta del pis per recuperar el cadàver
Bu rhaid i’r dynion tân chwalu drws y fflat iddynt gael dwyn y corff i maes
4 (tŷ) torri i mewn
5 (llais) (golwg) straenio
Mal de cap després de forçar la vista
Pen tost ar ôl straenio’r llygaid
Els ambients sorollosos ens obliguen a parlar fort ia forçar la veu
Mae lleoedd swnllyd yn gorfod i ni siarad yn uchel ac i straenio’n llais
6 forçar un pany datod clo

forcat
1 ar ffurf fforch, fforchog
peu forcat ewin fforchog
de peus forcats ewin fforchog, fforchog eich ewinedd
dimonis de peus forcats cythreuliaid ewin fforchog

forçat
1 treballs forçats llafur gorfod
riure forçat glaschwerthin, chwerthin gwneud

forcejar
1 ymdrechu

fòrceps
1 gefel

forcó
1 dant, pig, pigyn (fforc, ayyb)

forçós
1 gorfodol, anorfod, angenrheidiol
2 dan orfod, argyfynwg
fer un aterratge forcós (awyren) gwneud glaniad argyfwng, glanio dan orfod

forçosament
1 trwy orfodaeth

forçut
1 cryf, nerthol

foren
1 Gweler: ser (= bod)

forense
1 fforensig
2 (egb) arbenigwr fforensig

Forès
1 trefgordd (la Conca de Barberà)

forestal
1 coedwigol
guarda forestal coedwigwr, fforestwr, ceidwad coedwig, gwarchodwr coedwig
incendi forestal tân coedwig

forfollar
1 chwilmentan

forfollons
1 a forfollons ar hast

forja
1 ffowndri
2 gweithio, llunio, morthwylio

forjador
1 sydd yn gweithio haearn
2 (eg) gof

forjar
1 gweithio, llunio, morthwylio

forma
1 ffurf
2 ffordd, dull
de forma permanent yn gyson
3 sense forma di-lun

formació
1 hyfforddiant
2 ffurfiant
3 (milwriaeth) trefniant
4 plaid wleidyddol

formal
1 ffurfiol
2 (person) sy’n ymddwyn y dda
3 (person) y mae dal arno

formalisme
1 ffurfioldeb, ffurfiolrwydd
2 fformiwlaeth, tâp coch
3 complir amb les formalismes gwneud yr hyn y mae rhai ei wneud (yn gymdeithasol, ynweinyddol

formalitzar
1 ffurfioli

formalment
1 yn ffurfiol

formar
1 ffurfio
2 llunio
3 hyfforddi

formar govern
1 ffurfio llywodraeth

formar part de
1 bod yn rhan o = bod yn aelod o (grwp, ayyb)

format
1 maint
De quin format ho vol? Pa faint ych chi am gael?
2 fformat

format de butxaca
1 maint poced

formatge
1 caws

formatger
1 cawsydd = gwneuthurwr caws
Formatger (cyfenw)

formatgeria
1 hufenfa, llaethdy, ffatri gaws
2 llaethdy = siop gaws
3 bwyty caws

formatiu
1 ffurfiannol

forment
1 gwenith bara

Formentera
1 comarca Ynysoedd Catalonia

Formentera de Segura
1 trefgordd (el Baix Segura) (enw Castileg: Formentera de Segura )

fòrmic
1 fformig
àcid fòrmic asid fformig

formidable
1 arswydus
2 gwych

formiga
1 morgugyn

formigó
1 concrid

formigó armat
1 concrid cyfnerthedig

formigor
1 ysfa

formigueig
1 pinnau bach, pryfed mân

formiguejar
1 ysu

formiguejar-se
1 bod gennych binnau bach
Em formegueja el peu Mae gen i binnau bach yn fy nhroed

formiguer
1 twmpath morgrug
2 haid o forgrug
3 haid o bobl
4 lle llawn o bobl

Formiguera
1 trefgordd (el Capcir)

formol
1 fformol (= toddiant o 10% o fformáldehud mewn dŵr; fe’i defnyddir fel diheintydd a chyfrwng cadw sbesimenau )

formós
1 hardd

fórmula
1 ffórmwla

formular
1 llunio
2 gwneud (protest)
3 rhoi i mewn

formulari
1 rywsut-rywsut, ffwrdd-â-hi

formulari
1 ffurflen
4 omplir un formulari llenwi ffurflen

forn
1 ffwrn, popty, bacws
2 siop fara
3 (wrth siarad am wres llethol mewn ystafell)
Això és un fforn! Mae hi fel ffwrn yma

forn crematori
1 ffwrn amlosgfa

fornada
1 (ffwrn fara) pobiad, crasiad, ffyrnaid, lloriad

fornal
1 gefail, fforj

Fornautx
1 trefgordd (Mallorca)

fornell
1 ffwrn bach cludadwy

Fornells de la Selva
1 trefgordd (el Gironès)

forner
1 pobydd, craswr
fornera pobwraig

fornicació
1 goddineb

fornicador
1 goddinebwr, goddinebwraig

fornicar
1 goddinebu

forniment
1 darpariaeth

fornir
1 fornir de darparu â

fornit
1 cydnerth, cryf o gorff
2 (siop) helaeth ei stoc

forofo
1 (Castilegiaeth) ffan grŵp miwsig

Forques
1 trefgordd (el Rosselló)

forqueta
1 (Cataloneg yr Ynysoedd, Cataloneg y Deheubarth) fforc;
(Cataloneg y Canolbarth: forquilla)

forquilla
1 (Cataloneg y Canolbarth) fforc; (Cataloneg yr Ynysoedd, Cataloneg y Deheubarth: forqueta
2 (beisicl) fforch

forellat
1 bollten

forellar
1 bolltio

forro
1 hysb
buwch hesb

forrolla
1 mwstwr
1 fer forrolla cadw mwstwr

fort
1 cryf, cadarn, nerthol
un home fort com un roure dyn cyn gryfed a cheffyl (“cryf fel derwen”)
2 iach
3 (sŵn) uchel
soroll fort sŵn uchel
4 (treuliau) mawr despeses fortes treuliau mawr
5 (pryd o fwyd) mawr
àpat fort pryd mawr
6 (diod - coffi, te, cwrw, etc)cryf
7 (gwynt) cryf
vent fort gwynt cryf
8 (dadl) poeth
9 cryf (ewyllys)
voluntat forta ewyllys gref / ewyllys cryf
10 (gwrthwynebiad) cryf
objecció forta gwrthwynebiad cryf
11 (ergyd) nerthol
cop fort ergyd mawr / ergyd fawr
12 (llais) mawr
veu forta llais mawr
13 (glaw) mawr
pluja forta glaw mawr
14 (llechwedd) serth
pendent fort llechwedd serth
15 (blas) cryf
gust fort blas cryf
16 (gwynt, arogl) cryf
olor fort gwynt cryf
17 (gwres) mawr
calor forta gwres mawr
18 (poen) mawr
dolor fort poen mawr
19 (argyfwng) difrifol
crisi forta argyfwng difrifol
20 (ymarfer, ymdrech corfforol) caled
exercici fort ymarfer caled
21 (twymyn) mawr
febre forta twymyn mawr
22 (arian gwladwriaeth) cryf
moneda forta arian cryf
23 (geiriau) anweddus
paraules fortes geiriau mawr
24 (pryd o fwyd)
plat fort prif gwrs
menjar fort bwyta llawer, bwyta pryd mawr
25 fer-se fort codi baricêd o’ch blaen
26 ser fort en bod yn dda (mewn pwnc)
27 (sŵn) uchel
posar la ràdio més fort codi sŵn y radio
parlar més fort siarad yn uwch
28 fer fort cryfháu

fort
1 pwynt cryf
2 al fort de l’estiu ar ganol haf
3 El seu fort és l’art Celfyddyd yw ei phwnc cryf ~~/ ei bwnc cr~~yf

fort
1 yn gryf
2 (sŵn) yn uchel

fort!
1 eitha’ reit â ti!

fortalesa
1 cryfder
2 amddiffynfa

fortament
1 ploure fortament bwrw’n drwm
si torna a plore fortament... os bwrwiff yn drwm eto

Fortesa
1 cyfenw (Cataloneg hynafol = “caer”, “amddiffynfa”)

fortí
1 amddiffynfa fach

fortificar
1 (tref) cyfnerthu, cryfháu
2 cryfháu

fortor
1 drewdod
encendre un misto per matar el fortor del lavabo tanio matshen i ladd drewdod y tŷ bach

Fort-rabiosa
1 trefgordd (el Capcir)

Fortaleny
1 trefgordd (la Ribera Baixa)

Fortià
1 trefgordd (l’Alt Empordà)

fortuït
1 damweiniol

fortuna
1 ffortun, ffortiwn = lwc
2 ffortiwn = cyfoeth
3 mala fortuna anlwc
4 per fortuna wrth lwc
5 fer fortuna bod yn llwyddiannus (llyfr, etc)
6 temptar fortuna temtio ffawd
7 provar fortuna com a cantant ei mentro-hi fel cantores
8 tenir fortuna bod yn lwcus
9 córrer fortuna (morwr) cael eich dal mewn storm

fòrum
1 fforwm = sgwâr Rufeinaidd
2 y gyfraith = proffesiwn
3 (teatre) cefn y llwyfan
4 (y gyfraith) bar

fosa
1 toddiad (eira, ymenyn, metel)
2 castin

fosc
1 tywyll = heb olau
fer-se fosc mynd yn dywyll
Es va fent fosc Mae hi’n nosi
fosc com una gola de llop mor ddu â bola buwch
(yn llythrennol: “tywyll fel llwnc blaidd”)
2 tywyll = aneglur, heb fod yn eglur, anodd ei ddeall
Però mai com ara havia costat d’entendre el que està passant. Cada dia el món és més fosc
Ond yn y gorffennol nid yw wedi bod mor anodd fel y mae hi heddiw deall yr hyn sy’n digwydd. Bob dydd mae’r byd yn dywyllach / mae’r byd yn fyw anodd ei ddeall
3 (lliw) tywyll
4 ansicr (dyfodol)
5 fer-se fosc mynd yn dywyll

fosca
1 tywyllwch
2 a les fosques yn y tywyllwch
3 a les fosques yn y tywyllwch = heb ddeall y sefyllfa

foscor
1 tywyllwch

fosfat
1 ffosfad

fòsfor
1 ffósfforws

fosforescent
1 ffosfforeddol, ffosfforesgol

fossa
1 bedd
fer una fossa torri bedd (“gwneud ffos”)
obrir una fossa torri bedd (“agor ffos”)
tenir un peu a la fossa bod ar fin y bedd (“bod gennych droed yn y ffos”)
fossa comuna bedd cyffredin, maes y crochennydd
fossa sèptica tanc carthion
2 ceudod
fossa nasal ceudod y trwyn

Fossa
1 trefgordd (la Fenollada) (Enw Ocsitaneg: Fòssa)

fossar
1 claddfa, mynwent
El Fossar de les Moreres “mynwent y merwydd”
Bedd torfol yng nghanol dinas Barcelona. Yma y claddwyd cyrff y Catalaniaid a laddwyd gan filwyr Felipe V yn 1714 wrth i’r Castiliaid orchfygu’r gwrthsafwyr Catalanaidd. Fe’i plannwyd yma ferwydd er cof amdanynt, a gosodwyd plac â rhan o gerdd gan Sefari Pitarra. Pant yw’r bedd, oherwydd suddodd y tir wrth i’r cyrff bydru. Llosga yma hefyd fflam fythol fel na ddiffodda byth golau’r cof amdanynt. Cyrchfan gwladgarwyr Catalonia yw’r bedd ar Ddiwrnod Cenedlaethol Catalonia (Medi 11), sydd yn coffáu colli’r ddinas a fu dan argae i filwyr y gelyn, a’r gormes ddaeth yn ei sgil hyd heddiw.

Al fossar de les moreres
no s'hi enterra cap traïdor;
fins perdent nostres banderes
serà l'urna de l'honor.
Frederic Soler “Serafí Pitarra” (Barcelona, 1839 - 1895)
Ym Mynwent y Merwydd
Ni chleddir yr un bradwr
Nes colli ein baneri
Hwn fydd ein hwrn anrhydedd

fossat
1 ffos (camlas lawn dŵr o amgylch castell)

fòssil
1 ffosil
2 (adjective) wedi ei ffosileiddio, sglerotig

fòssil
1 ffosil

fossilitzar
1 ffosileiddio

fossilitzar-se
1 ffosileiddio

fossin
1 (Gweler ser = bod)

fotesa
1 peth bach dibwys
discutir per foteses cael ffrae dros bethau bach dibwys

fòtil
1 peth diwerth

fotimer
1 llawer
un fotimer de llawer o
Hi va haver un fotimer de gent Roedd y lle dan ei sang
En aquest cas i en un fotimer que s’hi assemblen
Yn yr achos hwn ac mewn pentwr ohonynt sydd yn debyg iddo
fotimers de peth wmbredd o, llaweroedd o, llond gwlad o, pŵer o
Estic tip de rebre diàriament fotimers de correus electrònics avisant-me de xorrades
Yr wyf wedi cael llond bola o dderbyn llond gwlad o e-bostiau yn fy hysbysu o bethau gwirion

foto
1 ffoto

fotocòpia
1 llun-gopi, ffótocopi

fotogènic
1 ffotogenig

fotògraf
1 ffotograffydd

fotografia
1 ffotograffyddiaeth
2 ffoto

fotografiar
1 tynnu llun o, tynnu lluniau o

fotogravat
1 ffoto-engrafiad, ffotografur

fotòmetre
1 mesurydd goleuni

fotonovel·la
1 hanes rhamantaidd mewn ffotos

fotosfera
1 ffótosffer, glawgylch

fotosíntesi
1 ffotosúnthesis

fototeca
1 ffeil ffotos
2 casgliad ffotos

fotovoltaic
1 ffotofoltaidd
cèl·lules fotovoltaiques cellau ffotofoltaidd

fotre
1 cnychu

2 gwneud

3 taflu

(ardal Maresme) fotre (alguna cosa) a mar taflu (rhywbeth) i ffwrdd, cael gwared (o rywbeth)

Els hauries de fotre a mar! Fe ddylet ti eu taflu nhw

4 digio
(fer alguna cosa) només per fotre’l (gwneud rhywbeth) dim ond i’w hala yn grac

5 rhoi

6 dwyn, cipio, lladrata

7 twyllo

8 fotre a mynd â... i...

9 anfon, rhoi
El van fotre a la presó Fe roddon nhw ef yn y carchar

10 dial ar
Ja et fotré! Fe ddalia i ti!

11 Fot el camp! Cer i grafu!

12 No et fot? Elli di credu ’ny?

13 No fotis! Taw â gweud!

14 (wrth ddweud fod yr hyn a ddywedwyd yn ddi-sail, yn afresymol)
No fotem Peidiwn â gwamalu; Peidiwn â’n twyllo’n hunain. Gad i ni fod o ddifrif.
Algú s'imagina algún event d'importància cabdal per a la cultura espanyola que fós representat posem per cas per algú poc castís, o per un gallec tocant la gaita? No fotem.
A ellir dychmygu rhyw ddigwyddiad o’r pwys mwyaf i’r diwylliant Castilaidd sydd wedi ei gynrychioli er enghraifft gan rywun heb fod yn gant y cant Castilaidd, neu gan un o Galisia y canu’r bacbib? Peidiwn â’n twyllo’n hunain.

15 en lle fer

fotre-li un cop de puny rhoi dyrnod i

fotre merder achosi helynt, creu helynt

fotre’s
1 diflasu
fotre’s d’avorriment diflasu, alaru
estar fotut d’avorriment bod wedi hen ddiflasu, bod wedi hen alaru
fotre’s de fàstic bod awydd chwydu gennych am fod rhywbeth mor ffiaidd
2 digaloni
3 nychu
4 bwyta
5 yfed
6 dechrau
7 fotre’s de chwerthin am ben...
8 fotre’s un cop a... brifo trwy ergyd:
9 fotre’s escales avall cwympo i lawr y grisiau :
10 hidio dim
se me’n fot = dw-i ddim yn hidio ronyn
10 T’hauràs de fotre Rhaid i ti ei ddiodde’n dawel
11 fotre's un tret al cap saethu ei hun yn ei ben

FP
1 hyfforddiant technegol
(Formació Professional (FP1, FP2) “Hyfforddiant Gwaith” (oedran 14 - 19).
o dan y “Ddeddf Gyffredin Addysg” Llei General d'Educació 1970-1990)

fra.
1 factura = derbynneb

frac
1 cot â chwt, côt gynffon fain

fracàs
1 methiant
després de l’estrepitós fracàs comercial de la seva última pel·lícula
ar ôl i’w ffilm ddiweddaraf fethu’n llwyr

fracassar
1 methu, mynd i’r gwellt

fracassat
1 aflwyddiannus
Diferències entre empreses reeixides i fracassades (El Punt 2004-05-15)
Gwahaniaethau rhwng cwmnïau llwyddiannus a aflwyddiannus

fracció
1 (mathemateg) ffracsiwn
fracció pròpia ffracsiwn bondrwm
2 rhan
3 rhaniad

fraccionari
1 (mathemateg) ffracsiynol

fractura
1 toriad

fracturar
1 torri

fraga
1 mefusen, syfïen

Fraga
1 trefgordd (el Baix Cinca)

fragància
1 perarogl, persawr

fragrant
1 persawrus

fragata
1 ffrigad

fràgil
1 brau, bregus
2 bregus, toradwy (nwyddau)
2 eiddil, musgrell

fragilitat
1 breuder
2 eiddilwch, musgrellni

fragment
1 dryll, darn

fragmentació
1 darniad, drylliad
2 ymdoriad (ymerodraeth)

fragmentar
1 torri yn ddernynnau

fragmentari
1 chwilfriw, drylliedig

fragor
1 sŵn, mwstwr
2 cynnwrf

fragorós
1 swnllyd, stwrllyd, mwstrog; byddarol

fragós
1 garw, anwastad
2 anodd (pridd)

franc
1 didwyll, agored
2 Ffrancaidd

franc
1 llwyr
2 ser franc bod yn ddiflewyn ar dafod
3 fer (algú) franc de rhyddháu (rhywun) o
4 de franc di-dâl, yn ddi-dâl
5 franc de port cludiant wedi ei dalu
6 franc de port post-daledig
7 franc arbitrari ewyllys rydd
8 parlant franc a dweud y gwir

franc
1 Ffranciad Ffrancwraig; francs Ffranciaid)
2 ffranc (arian Ffrainc, Gwlad Belg, etc)

França
1 Ffrainc

francament
1 yn blaen
2 iawn (cryfhaol)

francès
1 Ffrangeg
2 (eg) Ffrancwr; francesa (eb) Ffrances
3 cocsugniad
Fer un francès vol dir fer una mamada.
Mae “gwneud y peth Ffrengig” yn meddwl cocsugno

francès
1 Ffrancwr
2 Ffrengig

francesa
1 Ffrances
2 a la francesa yn null y Ffrancod
anar-se’n a la francesa sleifio ymáith (“mynd i ffwrdd yn null y Ffrancod”)

Francesc
1 enw mab (= Ffransis) (ffurf fachigynnol: Cesc)

Francesca
1 enw merch (ffurf fachigynnol: Cesca)

..1 francesilla
1 (Ranunculus asiaticus) math o flodyn melyn

..2 francesilla
1 mympwy, rhywbeth a brynir gennych nad ych chi’n ei brynu fel arfer
fer la francesilla de comprar (alguna cosa) gwario ar (rywbeth)

francesisme
1 Ffrangegiaeth

francesització
1 Ffrangegeiddiad

francesitzar
1 Ffrangegeiddio

franciscà
1 Ffransisaidd

franciscà
1 Ffransiad = mynach o urdd Sant Ffransis o Assisi; sefydlwyd yr urdd yn 1209

francmaçó
1 Saer Rhydd

francmaçoneria
1 Saeryddiaeth Rydd

francòfil
1 Ffrainc-garol

francòfil
1 Ffrainc-garwr
francòfila (eb) Ffrainc-garwraig

francòfob
1 Ffrainc-gasháol
2 (eg) Ffrainc-gasáwr;
francòfoba (eb) Ffrainc-gasáwraig

francòfon
1 (gwlad) Ffrangeg ei hiaith

francòfon
1 un Ffrangeg ei iaith

francolí
1 (Francolinus francolinus) petrysen ddu

franctirador
1 cêl-saethwr, saethwr cudd

franel·la
1 gwlanen

fràngula
1 (Frangula alnus) breuwydden

franja
1 ymyl (dilledyn)
2 llain
3 cyrion

(la) Franja del Ponent
1 "Y Llain Orllewinol" (rhan o’r Gwledydd Cátalan o fewn Gwlad Aragôn)
2 franjolí un o’r Llain, “Lleiniwr”

franjar
1 franjar de trimio â, addurno â

franjolí
1 (ansoddair) sydd yn perthyn i la Franja`del Ponent "Y Llain Orllewinol" (rhan o’r Gwledydd Cátalan o fewn Gwlad Aragôn)

Aquesta és la millor de les webs franjolines
Hon yw’r orau o’r gwefannau o’r Llain
les parròquies franjolines plwyfi’r Llain
les terres franjolines tiroedd y Llain
el poeta franjolí, Ramon Guimerà, de Beseit (Matarranya) y bardd o’r Llain, Ramon Guimerà, o bentref Beseit (Matarranya)

2 (eg) franjolí un o’r Llain, “Lleiniwr”
franjolina un o’r Llain (benyw)

franqueig
1 tâl post
2 ffranciad (llythyr)

franquejar
1 rhyddháu (taeog)
2 ffrancio (stamp)
3 talu am bostio
4 croesi (afon)

franquejar-se
1 bwrw eich bol wrth, agor eich calon i, arllwys ech cwd o flaen

franquesa
1 diffuantrwydd, plaendra

(les) Franqueses del Vallès
1 trefgordd (el Vallès Oriental)

franquisme
1 Ffrancoïaeth = gwleidyddiaeth yr unben Castilaidd Franco

2 y régime Ffrancoiaethol

franquista
1 Ffrancoiaethol = yn ymwneud â gwleidyddiaeth yr unben Castilaidd Franco
2 Ffrancoiaethol = yn dangos cefnogaeth i syniadau’r unben Castilaidd Franco

franquista
1 Ffrancoiaethwr = cefnogwr gwleidyddiaeth yr unben Castilaidd Franco

frare
1 brawd, mynach
L'hàbit no fa al frare Nid wrth ei wisg y mae ’nabod y dyn (“nid yw’r abid yn gwneud y mynach”)
2 estudiar per frare astudio i fod yn fynach

fraret
1 (Fratercula arctica) pâl

fraró
1 gwiddonyn

frase
1 brawddeg
2 frase feta ymadrodd, priod-ddull
3 sylw
4 comment

fraseologia
1 ieithwedd, mynegiant

fraternitat
1 brawdoliaeth

fraternitzar
1 cyfeillachu, cymdeithasu

fratricidi
1 brawdleiddiad

frau
1 twyll, hoced

fraudulent
1 twyllodrus

fraula
1 mefusen, syfïen

fre
1 brêc

frec
1 rhwbio
2 rhwbio, rhwbiad, rhathiad
3 a frec ar bwys (rhywbeth)
4 a frec de roba o fewn dim, oddi agos
disparar-li a frec de roba (a algú) saethu o fewn dim (at rywun)
5 frec a frec ffrae
tenir un frec a frec (amb algú) cael ffrae (â rhywun)
tenir un petit frec a frec (amb algú) cael ffrae bach (â rhywun)

fred
1 oerfel
2 oerfel = tywydd oer
quan arriba el fred pan ddaw’r tywydd oer, pan ddaw’r oerfel

Per l’octubre comença el fred (dywediad) Ym mis Hydref mae’r oerfel yn dechrau

Any de fred tardà, la vinya poc raïm farà (dywediad) “Blwyddyn ac oerfel hwyr, fe wnaiff y gwinwydd dim ond ychydig o rawnwin” Os bydd y gaeaf yn para’n rhy hir, ni fydd cynhaeaf grawnwin toreithiog

Neu a la muntanya, fred a la plana (Dywediad) Eira yn y mynydd, oerfel ar y gwastadedd

fred
1 oer
2 (gêmau plant) Fred! Rwyt ti’n oer, rwyt ti’n bell ohoni

fredeluc
1 = fredolic

fredeluga
1 (Vanellus vanellus) cornchwiglen
Fredeluga per l’octubre, neu segura (dywediad) cornchwiglen ym mis Hydref, (bydd) eira (yn) sicr

Frederic
1 Ffréderic

fredolic
1 rhynllyd, triglyd

fredor
1 oerni

frega
1 tyliniad

fregada
1 rhwbio, rhwbiad

fregadís
1 rhwbio, rhwbiad

fregador
1 sinc (yn y gegin)

fregall
1 sgwriwr; clwtyn llestri

fregar
1 rhwbio, rwto
fregar la mort rhyfygu ag angau, ciprys ag angau
Durant la seva carrera tumultuosa ha fregat la mort en diverses ocasions
Yn ystod ei yrfa gynhyrfus mae e wedi rhyfygu ag angau sawl gwaith
2 ymylu ar
El seu sectarisme infantil que frega la traïció.
Mae ei sectyddiaieth plentynnaidd yn ymylu ar frad

fregida
1 ffrïo

fregidora
1 ffrïwr

Freginals
1 trefgordd (el Montsià)

freginat
1 perfedd mochyn wedi eu ffrïo

freginat de garrí
1 perfedd porchell wedi eu ffrïo

fregir
1 ffrïo
Ves-te'n a fregir mongetes, pallasso Cer i grafu, yr hen dwpsyn (“i ffrïo ffa Ffrengig”)

fregit
1 wedi ei ffrïo
2 (enw gwrywaidd) pryd o’r badell, pryd o’r ffrimpan, ffrei

freixe
1 onnen

freixeneda
1 llwyn onn

Freixeneda
1 trefgordd (el Matarranya)

freixenet
1 llwyn onn
= freixenada

freixura
1 ysgyfaint, neu ysgyfaint a pherfedd

fremir
1 crynnu

frenada
1 (enw benywaidd) brecio, rhoi’r brêc

frenar
1 brecio, rhoi’r brêc

frenesí
1 = frenèsia

frenèsia
1 gwylltineb, rhemp

frenètic
1 gorffwyll, gorffwyllog
2 gwyllt, penwan holics

freqüència
1 amlder
amb més o menys intensitat i freqüencia (gweithio’n achlysurol dros ryw gyfnod) lawn cyn amled a pheidio, yn amlach na pheidio, yn lled aml (“â mwy neu lai o ddwyster ac amlder”)
He participat a Catalunya Ràdio al llarg dels seus vint anys de vida, amb més o menys intensitat i freqüencia
Yr wyf wedi cydweithredu a Catalunya Ràdio gydol yr ugain mlynedd oddi ar ei sefydlu lawn cyn amled â pheidio

freqüent
1 aml
2 ser poc freqüent bod yn anarferol

freqüentar
1 mynychu

fresa
1 (pysgod) silio, claddu, bwrw sil, bwrw grawn

fresa
1 drìl
A l’exposició de Londres hi veureu la fresa manual d'un dentista victorià
Yn yr arddangosfa yn Llundain fe welwch ddrìl llaw deintydd Fictorianaidd

fresadora
1 peiriant melino

fresc
ffurf fachigol: fresquet
1 ffresh
2 newydd
Tot fa olor de pintura fresca. Mae sawr paent newydd ar y cwbl
3 (wy) newydd ei ddodwy
4 oeraidd
5 (diod) oeraidd
6 (awyr) oer
7 (dillad) ysgafn, tenau
8 (bochau) coch
9 tawel, diysgog
10 hunanol
11 haerllug
12 (merch) digywilydd
13 de fresc newydd
afaitat de fresc newydd ei eillio
14 estar fresc com una rosa mor ddidaro â dim, mor llonydd â dafad
15 estar fresc mewn tipyn bach o bicil / o strach
16 (eg) lle oer
en fresc mewn lle oer
posar el vi en fresc dodi’r gwin mewn lle oer

17 tenir (alguna cosa) fresca a la memòria bod yn fyw yn y cof gennych o hyd, dal yn fyw yn y cof gennych
El què van patir la generació dels meus pares i la meva, encara la tinc fresca a la memòria
Yr hyn a ddioddefodd cenhedlaeth fy rhieni a f’un innau yn dal yn fyw yn y cof gennyf

18 dir-li (a algú) quatre de fresques
dweud pethau hallt (wrth rywun)

fresc enw
1 ffresgo
Si mai passeu per Siena, al centre de la Toscana, quan sigueu a l’esplèndida Piazza del Campo no deixeu de vistar els magnífics frescos que Ambroggio Lorenzetti va pintar a la Sala della Pace del Palazzio Pubblico (Avui 2004-01-09)
Os ewch chi rywbryd i Siena, yng nghanol Toscana, pan fyddwch yn y Piazza del Campo wych peidiwch ag anghofio ymwéld â’r ffresgos ardderchog a beintiodd Ambroggio Lorenzetti yn y Sala della Pace del Palazzio Pubblico
pintar al fresc paentio fresgo
pintura al fresc ffresgo
2 lle oer
en fresc mewn lle oer
posar el vi en fresc rhoi’r gwin mewn lle oer

fresca
1 awyr oeraidd
2 estar a la fresca bod yn yr awyr agored
3 posar-la a la fresca mynd allan
4 prendre la fresca mwynháu awyr oer y nos
engegar (algú) a prendre la fresca peri i rywun hel ei bac, cael ymadael â rhywun (“gollwng (rhywun) i gymryd yr awyr go-oer”)
5 anar a la fresca gwisgo ond ychydig bach
6 prendre’s una cosa a la fresca peidio â chymeryd sylw o rywbeth
7 dir-ne una de fresca a algú gweud y gwir moel wrth rywun

frescal
1 goöerfa

frescor
1 ffresni, irder
2 dihidans
3 haerllugrwydd

fressa
1 sŵn, mwstwr
la fressa de les motos i de les gossos mwstwr y beiciau modur a’r cŵn

2 sŵn, stŵr = protest, gwrthwynebiad
Hi ha molta gent de la comarca que desitja el túnel, però aquesta gent no fa la fressa que fan els que hi estan en contra, tot i que aquests són clara minoria (El Punt 2004-01-31)
Mae llawer o bobl yn y sir sydd yn dymuno cael y twnel, ond nid yw’r bobl hyn yn codi cymaint o stŵr â’r rhai sydd yn ei erbyn (“ni wnaiff y stŵr y mae’r rhai yn erbyn yn ei wneud”) er bod y rhai hyn yn amlwg yn lleiafrif

fressat
1 sathredig (llwybr)

fretura
1 diffyg, prinder

freturar
1 freturar d’alguna cosa bod ar rywun eisiau rhywbeth
2 freturar fer alguna cosa bod yn angenrheidiol gwneud rhywbeth

freturós
1 anghenus
2 estar freturós (d’alguna cosa) bod angen (rhywbeth) ar...

freu
1 (Morwriaeth) sianel

friable
1 mwrl

fricandó
1 tafell o gig llo

fricassé
1 stiw cig iâr â moron a nionod / winiwns

fricatiu
1 ffrithiolen

fricció
1 ffrithiant
2 rhwbio, rwto
3 ymrafael, trwbl
4 tynilo

friccionar
1 rhwbio, rwto

frígid
1 rhewllyd, iasoer

frigidesa
1 oerni, fferdod

frígola
1 teim

frigorific
1 rhewllyd

frigorific
1 oergell

fris
1 ffris (pensaernïaeth)

frisar
1 colli amynedd
frisar per dyhéu am, ysu am
els que frisen per espanyolitzar Catalunya (El Punt 2004-03-24)
y rhai sydd yn ysu am Gastileiddio Catalonia

Frísia
1 Ffrisland

frisó
1 Ffrisiad

frisós
1 ar bigau drain, gofidus

frívol
1 tafotrydd
2 gwamal, sgafn, heb fod yn ddifrifol

frivolitat
1 gwamalrwydd

fronda
1 ffrond
2 dail

frondós
1 deiliog

front
1 talcen
2 blaen
3 front marítim promenâd, prom
4 fer front a wynebu
5 ffrynt (mewn brwydr) - y llinell ar hyd yr hon y mae gelynion yn wynebu ei gilydd

frontal
1 blaenlen, taladdurn

fronter
1 cyffiniol

frontera
1 ffin, goror
2 ffin rhwng gwleidwriaethau

fronterer
1 cyffiniol; ffin, y ffin (cymhwysair)

frontispici
1 wynebddalen

frontiscola
1 colyn, bach, colfach

frontó
1 pédiment, talog (pensaernïaeth)
2 cwrt pelota

frontó
1 wal chwarae mewn cwrt pelota

frottis
1 (Meddygaeth) rhwbiad = sampl ar sleiden wydr

fructicultor
1 (Meddygaeth) rhwbiad = sampl ar sleiden wydr

fructífer
1 ffrwyth-ddwyn

fructificar
1 ffrwytho, dwyn ffrwythau
2 (ffigurol) dwyn ffrwythau

fructosa
1 ffrwctos

fructuós
1 ffrwythlon, cnydfawr

frugal
1 cynnil

frugalitat
1 cynildeb

frugalment
1 yn gynnil

frugívor
1 ffrwythysol

fruició
1 mwynhâd

fruir
1 mwynháu, cael mwynhâd

fruit
1 ffrwythyn
2 fruits secs cnau a rhesin
3 canlyniad

fruita
1 ffrwythyn

fruiter
1 ffrwyth, ffrwythau (cymhwysair)
2 gwerthwr llysiau a ffrwythau

fruiter
1 pren ffrwythau

fruitera
1 gwerthwraig llysiau a ffrwythau

fruiteria
1 siop ffrwythau

frunzir
1 (Gwniadwaith) crychu (sgert, etc)

frustració
1 rhwystredigaeth

frustrador
1 rhwystrol

frustrar
1 rhwystro

fúcsia
1 ffwchsia

Fuenterrobles
1 trefgordd (el Ports) Castileg: Fuenterrobles

fuet
1 chwip
2 [selsig = selsig hir, tenau, sych, wedi ei chyweirio]

fuetejar
1 chwipio

fuga
1 ffo, dihangfa
2 ffiwg
3 ffoad (i briodi)
4 nwy’n colli
5 diferiad

fugaç
1 gwibiol, dihangol
2 byrhoedlog

fugar-se
1 gyrru i ffwrdd ar ôl bod mewn damwain

fugida
1 dihangfa

fugir
1 ffoi, dianc
2 fer fugir gyrru ar ffo
3 dod allan o
4 fugir l’estudi osgói’r cwestiwn
5 mynd heibio yn gyflym
Com fuig el temps! Dyna fynd y mae’r amser
Els anys fugen com el fum Amser a ffy; Ehed amser (“mae’r blynyddoedd yn ffoi fel y mwg”)

fugisser
1 gwibiol, dihangol

fugitiu
1 ffoadurus

fugitiu
1 ffoadur, dihangwr

fugues
1 plural de fuga

fulard
1 ffwlard = brethyn meddal ysgafn o sidan â llun neu batrwm
aml-liwiog wedi ei argraffu arno

fulgència
1 llacharedd = disgleirdeb tanbaid

fulgor
1 llacharedd = disgleirdeb tanbaid

fulgurar
1 fflachio

full
1 tudalen, dalen
2 dalen
3 llythyr newyddion, cylchlythyr
full diocesà cylchlythyr y plwyf
full domenical cylchlythyr yr eglwys (cylchlythyr a ddosrennir ar adeg gwasanaeth dydd Sul)

fulla
1 deilen
2 Posa-t’hi fulles! Nid fy mhroblem innau yw hi! (“rho di ddail yno”)
Els jugadors catalans d’hoquei s’han de negar a jugar amb l’equip espanyol. Els espanyols no poden formar un equip de nivell mundial perquè els millors jugadors són catalans. Si nosaltres no hi podem ser, ells tampoc! I si ho interpreten com una rebequeria, doncs que s’hi posin fulles... (2004-11-26)
Rhaid i chwaraewyr Catalonia wrthod chwarae yn nhîm Castilia. Dyw’r Castiliaid ddim yn gallu ffurfio tîm o ansawdd digon uchel i gystadlu â thimau eraill y byd (“ffurfio tîm o lefel ryngwladol”) am mai Catalaniaid yw’r chwaraewyr gorau. Os nad yn ninnau’n gallu ei wneud, allan nhw ddim chwaith. Ac os dehonglan nhw hyn fel mynd i’r pwd, eu problem nhwthe yw e.
3 llafn

Fullà
1 trefgordd (el Conflent)

fullaraca
1 dail marw
2 llyfr diwerth

fullatge
1 deiliant

full diocesà
1 cylchlythyr y plwyf a gyhoeddir bob dydd Sul

full domenical
1 cylchlythyr yr eglwys a gyhoeddir bob dydd Sul

Fulleda
1 trefgordd (les Garrigues)

fullejar
1 troi tudalennau, rhoi cipolwg ar

fulletó
1 cyfran = rhan o lyfr wedi ei gyhoeddi o ran i ran
2 taflen demaneu fulletó

fullola
1 agaeniad, arddalen

fulminant
1 ffrwydrol, taranol

fulminar
1 (berf â gwrthrych) taro â mellten, bwrw â llucheden
2 (bw) ffrwydro
3 (berf heb wrthrych) fflachio (mellten, llucheden)
4 (berf heb wrthrych) ffrwydro
5 fulminar amb la mirada rhoi edrych yn ddu ar. ffromi ar, gwgu ar

fulminat
1 ‘fel petasái wedi ei daro gan lucheden’
Va caure fulminat a terra víctima d’una aturada cardíaca
Cafodd drawiad ar y galon a chwympo i’r llawr
(“cwympodd-i’r-llawr / fel-petasái-wedi-ei-daro-gan-lucheden / yn ysglyfaeth / i drawiad ar y galon”)

fum
1 mwg
Els anys fugen com el fum Amser a ffy; Ehed amser (“mae’r blynyddoedd yn ffoi fel y mwg”)
2 anwedd, stêm, ager
la cua de fum d’un avió llwybr anwedd awyren
3 fums cysêt, torsythu

fum
1 < fúmer = gwneud

fumador
1 ar gyfer ysmygwyr
no fumador ar gyfer y sawl sydd ddim yn ysmygu

fumador
1 ysmygwr
no fumador y sawl sydd ddim yn ysmygu
el Dia del no fumador y Diwrnod Peidio ag Ysmygu, diwrnod a ddewisir gan yr awdurdodau iechyd i hybu’r neges ei fod o bwys mawr peidio â dechrau ysmygu neu roi’r gorau i’r arfer
Informació al fumador relativa als processos que l'ajudaran a deixar l'hàbit
gwybodaeth ar gyfer yr ysmygwr am yr hyn a fydd yn ei helpu i roi’r gorau i’r arfer
fumador de maria ysmygwr cánabis
fumador compulsiu ysmygwr diollwng, ysmygwr rhonc
fumador empedreït ysmygwr diollwng, ysmygwr rhonc
fumador passiu ysmygwr goddefol

2 ystafell ysmygu

fumadora
1 ysmygwraig

fumar
1 ysmygu, smocio, smoco
2 ageru, stemio, stemian
El te fumava... Roedd y te yn stemian

fumarada
1 cwmwl = cwmwl tew o fwg

fumaria
1 (Fumaria officinalis L.) mwg y ddaear
La fumaria s’utilitzava com a colorant de la llana.
Defnyddid mwg y ddaear fel defnydd lliwio gwlân

fumarola
1 mwg-dwll = gwyntell mewn llosgfynydd y mae nwyon poeth ag ager
yn dianc trwyddi

fumejar
1 ageru, stemio, stemian

fumejar
1 ysmygu, smocio, smoco

fúmer
1 gweddusair am fotre (= cnychu; gwneud)

Va treure un bastó per fúmer-me una cleca
Tynnodd allan bastwn i roi clatshen i fi

Quins rumors. A mi tant se'm fum, sincerament.
Y fath sïon! Dw i’n hidio dim amdanynt, a bod yn onest.

fumera
1 cwmwl o fwg

fumerol
1 cwmwl tenau o fwg, o niwl

fumigar
1 mygu

funàmbul
1 rhaff-gerddwr, cerddwr ar raff
funàmbula rhaff-gerddwraig, cerddwraig ar raff

funambulisme
1 cerdded rhaff, cerdded ar raff

funció
1 ffwythiant
2 cyfrifoldeb
3 perfformiad
4 unció benèfica budd-berfformiad
5 (mathemateg) ffwythiant
6 en funció de fel
7 en funcions dirprwy, gweithredol

funcional
1 swyddogaethol

funcionament
1 gweithrediad
2 l’entrada en funcionament (gwasanaeth trên, bws, ayyb) dechrau rhedeg
El 2004 (dos mil quatre) serà l’any del Trambaix, de l’entrada en funcionament del Tramvia a Barcelona
Blwyddyn y “Trambaix” fydd 2004 (dwy fil a phedwar), blwyddyn cychwyn y gwasanaeth tram ym Marselona

funcionar
1 gweithio
“No funciona” “Dim yn gweithio”
2 fer funcionar peri i weithio

funcionari
1 gwas sifil
2 gweithiwr i gorff cyhoeddus
3 funcionari municipal gweithwyr cyngor dy dre

funda
1 ces
2 gorchudd

fundació
1 sefydliad
2 arian a adawyd, ynglyn â’r llog a enillwyd, er mwyn cynnal offerennau neu weithrediadau eglwysol eraill

fundar
1 sefydlu (dinas)
2 sefydlu (busnes)
3 fundar en seilio ar

fundar-se
1 fundar-se en bod wedi ei seilio ar, cael ei seilio ar

fundi
1

fúnebre
1 angladdol

fúnebre
1 prudd

funeral
1 angladdol

funerals
1 cynhebrwng, angladd, claddedigaeth

funerari
1 angaddol

funerària
1 parlwr angladdau

funest
1 marwol

funest
1 dinistriol, andwyol

funicular
1 car cêbl

fur
1 (braint wedi ei dyroddi i ranbarth gan lywodraeth e.e.:..... )

fura
1 ffured
2 hen drwyn

furgar
1 procio
furgar en la ferida rhoi halen ar friw
Ja no torno a dir quina era, ja que ja ho vaig dir i no vull furgar en la ferida (Avui 2004-01-26)
Ni ddywedaf eto pa un oedd, am i mi ddweud yn barod, ac nid wyf am roi halen ar friw
2 chwilmentan
3 ymyrryd, chwilota

furgó
1 wagon
2 [rheilffordd] cerbyd bagiau

furgoneta
1 fan (= fan fach)

fúria
1 cynddaredd, ffyrnigrwydd
Era la gata amb més mala fúria del món
Y gath fwya ffyrnig ei natur yn y byd oedd honno

furibund
1 cynddeiriog, ffyrnig, gwyllt
estar furibund bod yn gandryll ulw, bod yn ynfyd wallgo, bod o’i go’ las ulw
posar-se furibund mynd yn gandryll ulw, mynd yn ynfyd wallgo, mynd o’i go’ las ulw
Va fer un furibund article contra els autors del llibre
Ysgrifennod erthygl ffyrnig yn erbyn awduron y llyfr

furibundament
1 cynddeiriog, ffyrnig
El nacionalisme català originàriament era dretà, catòlic i furibundament antisionista
Roedd cenedlaetholdeb Catalanaidd yn y cychwyn yn asgell dde, yn Gatholigaidd, ac yn hynod wrth-Seionaidd

furiós
1 cyndderiog, ffyrnig

furóncol
1 cornwyd

furor
1 helynt, stŵr, cynnwrf

furrier
1 llusteiwr

furt
1 lladrad
2 peth wedi ei ladrata

furtiu
1 llechwraidd

fus
1 gwerthyd
2 (geometreg) cilgant
3 fus horari cylchfa amser, ardal lle mae amser y cloc yn awr ar y blaen i, neu awr tu ôl i, amser cloc ardal gyfagos

fusell
1 reiffl
2 gwn

fusellatge
1 corff awyren
Una excavadora que treballa en les obres de construcció de la tercera pista de l’aeroport de Barcelona va localitzar divendres el fusellatge d’un caça alemany que es va estavellar a l’any 1940
Dydd Gwener, daeth tyrchwr mecanyddol, sydd yn gweithio ar y drydedd redfa ym maes awyr Barselona, o hyd i gorff awyren ymladd Almeinig a gwympodd yn y flwyddyn 1940.

fusible
1 (ansoddair) hydawdd
2 (enw gwrywaidd) toddyn (ar lafar: ffiwz)

fusió
1 ymdoddiad
2 cyd-soddiad (masnach)

fusta
1 pren
2 darn o bren
3 defnydd = yr hyn a ellir ei ddatblygu
Té fusta de santa Mae ynddi ddefnydd santes

fuster
1 saer coed
2 Fuster cyfenw = saer coed

fusteria
1 saernïaeth
2 siop saer

fustigar
1 chwipio
2 rhoi chwip tin = beirniadu yn hallt

futbol
1 pêl-droed = gêm (ar lafar: fwtbol)

futbolí
1 pêl-droed fwrdd (gêm)

futbol sala
1 pêl-droed saith-bob-ochr

futbolista
1 chwaraewr pêl-droed

fútil
1 ofer

futur
1 (ansoddair) yfodol

futur
1 dyfodol
trobar un futur millor cael gwell dyfodol
Veig cada dia més negre el nostre futur Wrth i bob dydd wawrio rw i’n gweld ein dyfodol yn dduach dduach

2 dyfodol

futurisme
1 dyfodolaeth

futurista
1 dyfodolwr, dyfodolwraig

futuròleg
1 dyfodolegwr

1329k y tudalen nesaf / la página següent

Adolygiadau diweddaraf - darreres actualitzacins
11 05 2001 :: 08 10 2002 :: 26 10 2002 :: 2003-10-11 :: 2004-01-13 :: 2004-11-15 :: 2005-03-10

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Gwefan "CYMRU-CATALONIA"
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web "CYMRU-CATALONIA" (= Gal·les-Catalunya)
Weø(r) àm ai? Yùu ø(r) vízïting ø peij fròm dhø "CYMRU-CATALONIA" (= Weilz-Katølóuniø) Wébsait
Where am I? You are visiting a page from the "CYMRU-CATALONIA" (= Wales-Catalonia) Website

CYMRU-CATALONIA