kimkat0444k Yr iaith Aragoneg, iaith frodorol gwlad Aragôn. Y Gyfeirddalen.

04-05-2018

● kimkat0001 Yr Hafan www.kimkat.org

● ● kimkat2001k Y Fynedfa Gymraeg www.kimkat.org/amryw/1_gwefan/gwefan_arweinlen_2001k.htm

● ● ● kimkat1798k Geiraduron yn ôl y seiliaith www.kimkat.org/amryw/1_vortaroy/geiriaduron_yn_ol_y_seiliaith_1798k.htm

● ● ● ● kimkat1794k Geiriaduron ar gyfer y Cymraeg eu hiaith http://www.kimkat.org/amryw/1_vortaroy/geiriaduron_yn_gymraeg_mynegai_1794k.htm

● ● ● ● ● kimkat0444k Cyfeirddalen yr Aragoneg www.kimkat.org/amryw/1_geiriaduron/geiriadur-aragoneg-cymraeg_POMGRANAD_y-gyfeirddalen_0444k.htm

● ● ● ● ● ●Y tudalen hwn

(delwedd 0003)

Gwefan Cymru-Catalonia La Web de Gal·les i Catalunya The Wales-Catalonia Website Geiriadur Bach Aragoneg Y Llyfr Ymwelwyr / El Llibre de Visitants / The Guestbook: http://pub5.bravenet.com/guestbook/391211408/ Beth sy’n newydd yn y wefan hon?

(delwedd D4275) Cymru: Arwynebedd 20,799km2 Poblogaeth (2016 – amcangyfrif) 3,113,200 Aragôn: Arwynebedd 47.720km2 Poblogaeth 1,308,563

Gweler hefyd y Biquipedia, y wikipedia yn Aragoneg: https://an.wikipedia.org/wiki/Portalada

abadía (eb) (abadías) 1/ abaty 2/ (swydd Sobrarbe) tŷ offeiriad, rheithordy

*(delwedd 4234)

Abargüela de Tubo (enw lle) (Castileg: Alberuela de Tubo) Trefgordd yn swydd Os Monegros

a bonico (adf) yn araf

charrar a bonico siarad yn araf

academia (eb) (academias) acádemi

Academia d'a Luenga Aragonesa (ALA) Acádemi yr Iaith Aragoneg

Academia Aragonesa d'a Luenga Acádemi Aragôn er yr Iaith

Academia de l’Aragonés (ACAR) Acádemi yr Aragoneg

achuntamiento (eg) (achuntamientos) 1/ cyngor tre 2/ neuadd dre

actualidat (eb) presennol

en l'actualidat ar hyn o bryd

adebant (ardd) o flaen

chusto adebant d’a casa yn union o flaen y tŷ

adixatz (amnewidyn brawddeg) da boch chi, da bot ti

aduya (eb) cymorth, help

aduya! help!

aduyar (ba) cynhorthwyo, helpu

puetz aduyar a fer-la gelli di gynorthwyo i’w wneud

afluyent (eg) (afluyentz) rhagnant, isafon

o prencipal afluyent d'a Isuela ye o río Flumen prif ragnant afon Isuela yw afon Flumen

aforo (eg) lle, ehangder; nifer y seddau, nifer y lleoedd

a dentrada ye libre dica plenar l’aforo (‘mae’r mynediad yn rhydd nes llenwi nifer y seddau’) croeso i bawb ddod i mewn nes bod yr ystafell yn llawn

agora (adf) yn awr

agulla (eb) (agullas) 1/ nodwydd 2/ bys cloc 3/ nodwydd pinwydden

as agullas d'o reloch bysedd y cloc

en orden d'as agullas d'o reloch yn glocwedd, yn null cloc (‘yn nhrefn bysedd y cloc’)

en o sentito d'as agullas d'o reloch yn glocwedd, yn null cloc (‘yng nghyfeiriad bysedd y cloc’)

en contra d'as agullas d'o reloch gwrthglocwedd D(‘yn erbyn bysedd y cloc’)

ahiere (adv) ddoe

en o día d’ahiere ddoe (‘yn + y + dydd + o + doe’)

aimar (ba) caru

t’aimo rwy’n dy garu di

alazet (eg) (alazets) sylfaen

alazetal (ans) (alazetals) sylfaenol

Albalatiello (enw lle) (Castileg: Albalatillo) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Albarrazín (enw lle) (Castileg: Albarracín) Trefgordd yn swydd A Sierra d’Albarrazín (‘crib Albarrazín’) (Yn Gatalaneg: Albarrasí).

Tarddiad: (Y fannod AL) + ( BANÛ RAZIN) (= meibion / plant / disgynyddion Razin, sef Berber o’r enw Hudhayl ibn Khàlaf ibn Lubb ibn Razín (m. 1045). Hwn fu arweinydd cyntaf Sahla (enw taiffa, sef ardal Foslemaidd). (Razin = digyffro, digynnwrf, hunafeddiannol).

(delwedd D4213)

Albero Baixo (enw lle) (Castileg: Albero Bajo) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Albero d’Alto (enw lle) (Castileg: Albero Alto) Trefgordd yn swydd A Plana de Uesca

albufera (eb) (albuferas) morlyn

Tarddiad: Ffurf Arabeg Iberaidd ar Arabeg Clasurol AL-BUHAYRAH (= y môr bach); BUHAYRAH: furf fachigol ar BAHR (= môr).

Alchafaría (Castileg: Aljafaría) castell Islamaidd o ryw 1050 ymlaen yn Zaragoza. Fe’i cipiwyd gan Alfonso I yn 1118.

Palacio de l'Alchafaría Palas Alchafaría. (Enw Arabeg: Qasr al-Jaʿfariya). Adeiladwyd y castell gan Abú Ja’far Áhmad ibn Sulaymán al-Muqtadir Billah, brenin taiffa Saraqusta (= Zaragoza) rhwng 1046 a 1081.

‘Nant, ffynnon’ yw ystyr yr enw Ja’far.

(JA’FAR) + (olddodiad –IYA)?

alcohol (eg) (alcohols) álcohol

l'alcohol ye una droga legal cyffur cyfreithlon yw’r alcohol

Alcubierre (enw lle) (Castileg: Alcubierre ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

alica (eb) (alicas) eryr (Cymharer Catalaneg tafodieithol ÀLIGA yn ogystal â’r ffurf safonol ÀGUILA’). Tarddiad: Lladin AQUILA (= eryr).

allora (ans) y pryd hynny

dica allora hyd y pryd hynny

L'Almolda (enw lle) (Castileg: La Almolda) Trefgordd yn swydd Os Monegros

almunia (eb) (almunias) (hynafol) ystad wledig ac iddi gerddi llysiau a pherllannau, a thir ffrwythlon.

Tarddiad: Arabeg AL-MUNYAH (= y fferm) < MUNYAH (= dymuniad). Cf Arabeg cyfoes MUNYA (= dymuniad, chwant).

L'Almunia de Donya Godina (enw lle) (Castileg: La Almunia de Do(Castileg: a Godina) Trefgordd yn swydd Val de Xalón

L'Almunia de Sant Chuan (enw lle) (Castileg: Almunia de San Juan) Trefgordd yn swydd Cinca Meya

Almunient (enw lle) (Castileg: Almuniente) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Alquezra (enw lle) (Castileg: Alquézar) Trefgordd yn swydd A Sierra d’Albarrazín. (O’r enw Arabeg AL-QASR, enw castell a adeiladwyd i ymddiffyn y mynediad i A Barbitanya. ‘Y castell’ yw ystyr yr enw Arabeg; o’r Lladin CASTRUM y daw’r gair Arabeg QASR). (Yn Gatalaneg: Alquèssar)

(delwedd D4204)

Alto Galligo (enw lle) (Castileg: Alto Gállego) swydd yn Aragôn. Prif dref: Samianigo (Castileg: Sabi(Castileg: ánigo)

(delwedd D4247)

a man de (ardd) wrth law, ar bwys

a man de Daroca ar bwys (tref) Daroca

amenistar (ba) bod rhaid wrth... ar...

amariello (ans) (amariello, amariella, amariellas) melyn

amostranza (eb) addysg

amplaria (eb) (amplarias) lled

Anchel (eg) Mihangel

Andorra-Sierra d'Arcos (enw lle) (Castileg: Andorra-Sierra de Arcos) swydd yn Aragôn

(delwedd D4228)

Andreu (eg) enw dyn = Andreas

Sant Andreu Sant Andreas

aneto (eg) (Anethum graveolens L.) llysiau'r gwewyr, ffenigl trymsawr

Tarddiad: Lladin ANĒTHUM < Groeg ÁNĒTHON. (Yn Gatalaneg: anet, fonoll pudent)

anglés (eg) (angleses) 1. Sais 2. Saesneg

os angleses y Saeson

en anglés yn Saesneg

anglés (ans) (angleses, anglesa, anglesas) 1. Saesneg 2. Seisnig, Seisnigaidd

a luenga anglesa yr iaith Saesneg

anglesa (eb) (anglesas) Saesnes

anyada (eb) (anyadas) blwyddyn

fa un ciento d'anyadas gan mlynedd yn ôl

animal (eg) (animals) anifail

os animals que nomás minchan carne se dicen carnivoros anifeiliad cigysol y gelwir y rhai sydd yn bwyta cig yn unig

animals domesticatos anifeiliad hywedd

ánimo (eg) (ánimos) ysbryd, natur, tuedd, tueddiad, anian

ánimo de lucro ysgogiad elw

sin ánimo de lucro pro bono, dielw, heb ysgogiad elw

una institución sin animo de lucro sefydliad dielw

antiaragonés (ans) (antiaragoneses, antiaragonesa, antiaragonesas) gwrth-Aragoneg, sydd yn erbyn yr iaith Aragoneg, sydd yn dangos rhagfarn a chasineb tuag at yr iaith Aragoneg

os partius antiaragoneses y pleidiau gwrth-Aragoneg

anuncio (eb) (anunicios) hysbysiad

GU: anunzio

anvista (eb) (anvistas) golwg

l’anvista de Moncayo dende Alcalá yr olwg ar (fynydd) Moncayo o Alcalá

punto d’anvista safbwynt

dende o punto d'anvista eclesiastico o safbwynt eglwysig

anyo (eg) (anyos) blwyddyn

celebrar o cabo d’anyo dathlu Nos Galan (‘pen + o + blwyddyn’)

totz os anyos bob blwyddyn (‘y blynyddoedd i gyd’)

en l'anyo 2017 yn y flwyddyn 2017

apelliu (eg) (apellius) cyfenw

arabismo (eg) (arabismos) Arabiab, gair neu ymadrodd wedi ei fabwysiadu o’r Arabeg

Aragón (eg) Áragon

Aragón medieval Áragon canoloesol

aragonés (eg) (aragoneses) 1. Aragoniad 2. Aragoneg

os aragoneses yr Aragoniaid, pobl Áragon

a fabla aragonesa yr iaith Aragoneg

charrar aragonés siarad Aragoneg

charras aragonés? wyt ti’n siarad Aragoneg?

fablar aragonés siarad Aragoneg

fablas aragonés? wyt ti’n siarad Aragoneg?

parlar aragonés siarad Aragoneg

parlas aragonés? wyt ti’n siarad Aragoneg?

a nuestra chicota luenga l’aragonés ein hiaith fach ninnau, yr Aragoneg

aragonés (ans) (aragoneses, aragonesa, aragonesas) 1. Aragoneg 2. Aragonaidd

a luenga aragonesa yr iaith Aragoneg

Academia Aragonesa d'a Luenga Acádemi yr Iaith Aragoneg

alto-aragonés yn perthyn i Aragôn Uchaf

en totas as parlas alto-aragonesas ym mhob un o dafodieithoedd Aragôn Uchaf

aragonesa (eb) (aragonesas) Aragones

aragonesizazion (eb) (aragonesizazions) Aragonegiad

‘Paseyo d'a Independenzia’ ye una aragonesizazion de ‘Paseo de la Independencia’

arambre (eg) copr (hefyd ceir yn Aragoneg y gair cobre o’r Gastileg)

Aranda (enw lle) (Castileg: Aranda) swydd yn Aragôn

(delwedd D4215)

arco (eg) (arcos) bwa

arco de Sant Chuan (dywedir fel arfer heb yr arddodiad, ‘arco-Sant Chuan’) enfys

Ardisa (enw lle) (Castileg: Ardisa) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

arena (eb) (arenas) tywod

piedra d’arena tywodfaen

aria (eg) (arias) ardal

en un aria montanyosa mewn ardal fynyddig

argüelloso (eb) (argüellosos, argüellosa, argüellosas) balch

argüellosos d’a nuestra cultura balch o’n diwylliant ni

arqueolochico (ans) (arqueolochicos, arqueolochica, arqueolochicas) archeolegol

arquitecto (eg) (arquitectos) pensaer

(Cynaniad: fel pe buasai ‘arquiteuto’)

arredol (adf) o gwmpas, o gylch

en os terrenos d'arredol yn y tir o gwmpas

arredol de (ardd) o gwmpas, o gylch

artiga (eb) (artigas) 1. tir newydd ei aredig 2. casglu chwyn a phrysgwydd a’u llosgin, gan daenu y lludw wedyn dros y tir, tynnu a llosgi bating / betin (Tarddiad: gair o’r cyfnod cyn-Rufeinig)

asambleya (eb) (asambleyas) cynulliad

asambleya nacional cynhadledd genedlaethol

Asín (enw lle) (Castileg: Asín) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

asumpcion (eb) (asumpcions) dyrchafael, esgyniad

Asumpción d'a Virchen María Dyrchadael Mair

a Ilesia de Nuestra Sinyora de l'Asumpción Eglwys Fair y Dyrchafael

asunto (eg) (asuntos) mater

iste asunto y mater hwn

aturada (eb) (aturadas) arhosiad

aturada d’autobus safle bysiau, arhosfan busiau

augua (eb) (auguas) dŵr

augua potable dŵr yfadwy

auguas ent'alto i fyny’r afon

avenita (eb) (avenitas) coedlan (= heol goediog)

Avenita de César Augusto enw heol yn Zaragoza (= Coedlan Cesar Awgwstws)

en ista avenita yn y goedlan hon

-aza (eb) olddodiad mwyhaol

-azo (eg) olddodiad mwyhaol

porta = porth, drws (dinas), portazo = porth mawr

azul (ans) glas

un autobús de color azul bws glas

b- Mae GU (= orgraff Uesca 1987) yn defnyddio ‘b’ drwyddi-draw yn lle ‘v’, yn unol â chynaniad cyfoes y gair a’r gair, ni waeth pa un yw’r tarddiad (v wreiddiol neu b wreiddiol). Mae orgraffau diweddarach - SLA (2004) (= Sociedat Lingüistica Aragonesa / Cymdeithas Ieithyddol Aragoneg) ac ACAR (2010) (= Academia del Aragonés / Acádemi yr Arqgoneg) – yn gwahanaethu rhwng ‘b’ a ‘v’.

GU (1987)	SLA (2004)	ACAR (2010)
bien	bien	bien	yn dda
cantaba	cantava	cantaba	oedd yn canu, canai
bal	val	val	glyn, dyffryn
serbizio	servicio	servicio	gwasanaeth
actibo	activo	activo	gweithredol
debán	devant	debant	o flaen

ballena azul (Balaenoptera musculus) morfil glas

Bagüés (enw lle) (Castileg: Bagüés) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

bailia (eb) (bailias) (Hanes) beiliaeth, ardal weinyddol yr Ysbytywyr

En o sieglo XVIII o Mayestrato de Teruel se diciba las Baylías, fendo referencia a las tres bailías u comandas de los hespitalers: Aliaga, Castellot y Cantaviella yn y ddeunawfed ganrif ‘las Baylias’ a fu’r enw ar (swydd) Mayestrato de Teruel, yn cyfeirio at dair beiliaeth yr Ysbytywyr, sef Aliaga, Castellot a Cantaviella

Baixo Aragón (enw lle) (Castileg: Bajo Aragón) swydd yn Aragôn

(delwedd D4229)

Baixo Aragón-Casp (enw lle) (Castileg: Bajo Aragón-Caspe) swydd yn Aragôn

(delwedd D4220)

Baixo Martín (enw lle) (Castileg: Bajo Martín) swydd yn Aragôn

(delwedd D4224)

Balbastro (enw lle) (Castileg: Barbastre) Trefgordd yn swydd Uesca (Yn Gatalaneg: Barbastre)

(delwedd D4200)

Barbués (enw lle) (Castileg: Barbués ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

barranco (eg) (barrancos) ceunant, hafn. Tarddiad: gair cyn-Rufeinig.

a cada costau d’o barranco ar bob ochr i’r ceunant

bateria (eb) (baterias) cit drymiau

bebida (eb) (bebidas) diod

bebida alcoholica diod feddwol

bello (ans) (bellos, bella, bellas) 1/ prydferth 2/ (o flaen enw) sawl, llawer o

bellas vegadas yn aml

Belver d'a Cinca (enw lle) (Castileg: Belver de Cinca, Catalaneg: Bellver de Cinca), trefgordd yn swydd Baixa Cinca (Catalaneg: ei hiaith)

bestiar (eg) gwartheg, da

biega (eb) (biegas) trawst

Biel (enw lle) (Castileg: Biel) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

bienveniu (ans) (bienvenius) croeso (yn llythrennol, ‘croesawedig’)

bienvenius sigaz croeso i chi (‘croesawedig ydych’)

bienvenius al vico croeso i’r pentre

biolochia (eb) (biolochias) bioleg, bywydeg

Biota (enw lle) (Castileg: Biota) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Biquipedia (eb) enw’r wicipedia yn yr iaith Aragoneg (er taw Viquipedia fyddai’r ffurf yn ôl rheolau orgraff yr ALA (Academia d'a Luenga Aragonesa / Acádemi yr Iaith Aragoneg).

blanco (ans) (blancos, blanca, blancas) gwyn

bloque (eg) (bloques) 1/ bloc 2/

botiga (eb) (botigas) siop

boto (eb) (botos) gwingroen

gaita de boto pibgod Aragonaidd (‘pibgod gwingroen’)

Tyarddia: Lladin BUTTA / BUTTIS

brazo (eg) (brazos) braich

o suyo brazo zurdo,ei fraich chwith, ei braich chwith

brenca (eb) dim (Tarddiad: gair o’r cyfnod cyn-Rufeinig)

ni mica ni brenca dim yw dim (‘na dernyn na dim’)

no quedaba brenca nid oedd dim ar ôl

büei (eg) (büeis) ych. Hefyd güei.

buen > bueno

bueno (ans) (buenos, buena, buenas) da

buen díya dydd da, bore da

buena tardi pnawn da

buena nuei noswaith dda

que traiga bueno da boch chi

bufar (ba) chwythu

Burcharaloz (enw lle) (Castileg: Bujaraloz) Trefgordd yn swydd Os Monegros

caballer (eg) (caballers) marchog

Exeya d'os Caballers (enw lle) (Castileg: Ejea de los Caballeros) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (‘Exaya’r Marchogion’)

cabezo (eg) (cabezos) bryn

cabo (eg) (cabos) pen

iste cabo de semana y penwythnos hwn

celebrar o cabo d’anyo dathlu Nos Galan

Cabosaso (enw lle) (Castileg: Capdesaso) Trefgordd yn swydd Os Monegros.

Tarddiad: < cap de saso (= pen y gwastadedd).

cadiello (eg) (cadiellos) ci bach

cadiera (eb) (cadieras) cadair

cagar (ba) cachu

caixa (eb) (caixas) 1/ blwch, bocs 2/ arch, coffin

callizo (eg) (callizos) lôn

camamila (eb) (Chamaemelum nobile): camri, milwydd, (ar lafar) camomeil

camin (eg) (camins) llwybr

o Camin de Chaime Llwybr Sant Iago

campo (eg) (campos) maes. Lladin CAMPUS (= maes).

Campo de Belchit (enw lle) (Castileg: Campo de Belchite) swydd yn Aragôn

(delwedd D4223)

Campo de Borcha (enw lle) (Castileg: Campo de Borja) swydd yn Aragôn

(delwedd D4214)

Campo de Carinyena (enw lle) (Castileg: Campo de Cariñena) swydd yn Aragôn

(delwedd D4222)

Campo de Daroca (enw lle) (Castileg: Campo de Daroca) swydd yn Aragôn
a comarca d’o Campo de Daroca Swydd A Plana de Uesca (Gwastadedd Uesca)

(delwedd D4225)

Candasnos (enw lle) (Castileg: Candasnos, Catalaneg: Candasnos), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

cantaire (eg) (cantaires) canwr

casal (eb) (casals) pentrefan, pentref bach. Tarddiad: Lladin CASALIA (enw) (= ffiniau ystâd wledig) < CASÂLIS (ans) (= yn perthyn i fferm).

can (eg) (cans) ci

candela (eb) (candelas) 1/ cannwyl 2/ cloch iâ, cloch rew

candidato (eg) (candidatos) ymgeisydd

candreixo (eg) (candreixos) cranc

Canfranc [kan’fran] (enw lle) (Castileg: Canfranc), trefgordd yn swydd Chacetania. Collwyd yr iaith Aragoneg yn y lle hwn yn hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif yn sgil gwneud twnel rheilffordd o dan fynydd y Pirinew (1915) a chodi gorsaf yn y pentref (1928).

canto (eg) (cantos) ochr

a lo canto d’a mar ar lan y môr

a o canto zurdo d'o río Galligo ar lan chwith afon Galligo

caparra (eb) (caparras) 1/ trogen (Tarddiad: iaith gyn-Rufeinig) 2/ un hyf ar bobl eraill, un talgryf, un wynebgaled wrth eraill

(delwedd D4249)

capiela (eb) (capielas) capel

capital (eb) (capitals) prifddinas

a capital d'o país ye a ciudat de Dublín dinas Dulyn yw prifddinas y wlad

cardelina (eb) (cardelinas) (Carduelis carduelis) peneuryn, teiliwr Llundain

carrera (eb) (carreras) heol, ffordd

carrera mayor heol fawr

Carrera Mayor hen enw heol yn Zaragorza (heddiw ag enw Castileg arni: Calle Mayor)

Carinyena (enw lle) (Castileg: Cariñena) Trefgordd yn swydd O Campo de Carinyena. (Yn Gatalaneg: hefyd Carinyena)

(delwedd D4202)

carne (eb) (carnes) cig

carnivoro (eg) (carnivoros, carnivora, carnivoras) mamal

un mamifero carnivoro mamal cigysol

carrasca (eb) (carrascas) (Quercus ilex) prinwydden neu dderwen fythwyrdd

carrascal (eb) (carrascals) coedwig brinwydd, coedwig dderw bythwyrdd

carta (eb) (cartas) 1. llythyr 2. siarter

carta puebla (hanes) siarter ar gyfer sefydlu tref

casamiento (eg) (casamientos) priodas

casco (eg) (cascos) 1 helm 2 canol tref

casco historico hen dref, hen ddinas = rhan ganolog hynafol

casco antigo hen dref, hen ddinas = rhan ganolog hynafol

casco viello hen dref, hen ddinas = rhan ganolog hynafol

caso (eg) (casos) achos

como en muitos altros casos fel mewn sawl achos arall, fel mewn llawer o achosion eraill

en bells poquetz casos mewn ychydig iawn o achosion

Casp (enw lle) (Castileg: Caspe, Catalaneg: Casp) trefgordd yn swydd Baixo Aragón-Casp

(delwedd D4252)

castellán (eg) (castellans) 1/ un o Gastilia 2/ un sydd yn siarad Castileg (= Sbaeneg) 3/ Castileg, yr iaith Gastileg

os castellans 1/ pobl Castilia 2/ y rhai sydd yn siarad Castileg (= Sbaeneg)

en castellán yn Gastileg

castellán (ans) (castellans, castellana, castellanas) 1/ Castilaidd, yn perthyn i Gastilia 2/ Castileg (= Sbaeneg, iaith y Sbaenwyr)

la lengua castellana yr iaith Gastileg

o castellán ye una luenga forana iaith estron yw’r Gastileg

castellana (eb) (castellanas) Castiles (= Sbaenes)

Castiella (eb) Castilia

Casteilla a Viella Castilia Hen

Casteilla a Nueva Castilia Newydd

(delwedd D4270)

castiello (eg) (castiellos) castell

Secastiella trefgordd yn nhalaith Uesca (= saith gastell)

Tarddiad: Lladin CASTELLUM, ffurf fachigol ar CASTRUM (= caer)

Castillón de Monegros (enw lle) (Castileg: Castejón de Monegros) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Castellón de Val de Chasa (enw lle) (Castileg: Castejón de Valdejasa) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Castilflorit (enw lle) (Castileg: Castelflorite) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Castiliscar (enw lle) (Castileg: Castiliscar) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

catalán (eg) (catalanes) 1. Catalanwr 2. Catalaneg:

os catalanes y Catalaniaid

catalán (ans) (cataláns, catalana, catalanas) 1. Catalaneg: 2. Catalanaidd

la lengua catalana yr iaith Gatalaneg

catalana (eb) (catalanas) Catalanes

Calatayú (enw lle) (Castileg: Calatayud), tregordd yn swydd Comunidat de Catalayú. Tarddiad: Arabeg QAL'AT AYYŪB = caer Ayyūb (Ayyûb = Job).

Catarina (eb) Catrin

a reina Catarina d'Aragón y frenhines Catrin o Áragon

catolico (ans) (catolicos, catolica, catolicas) Catholig

cautivo (eg) (cautivos) 1. cnwd 2. tyfu, amaethu

o cautivo de panizos transchenicos tyfu indrawn trawsgenig

cazataire (eg) (cazataires) heliwr

celebrar (ba) dathlu

celebrar o cabo d’anyo dathlu Nos Galan

Cella (enw lle) (GU: Zella) (Castileg: Cella) Trefgordd yn swydd Zaragoza (Yn Gatalaneg: Cella)

(delwedd D4203)

celta (egb) (celtas) 1. Celt 2. Celteg

en celta yn Gelteg

os celtas y Celtiaid

una tribu celta llwyth Celtaidd

celta (ans) (celtas) 1. Celteg 2 Celtaidd

la lengua celta yr iaith Gelteg

filologia celta astudiaethau Celtaidd

centro (eg) 1. canol 2. canolbarth, canoldir

en o centro d'o pais yng nghanolbarth y wlad

cequia (eb) (cequias) ffos (Tardiad: o ffurf Arabeg Iberaidd ar Arabeg Clasurol SÂQUIYA = ffos ddyfrháu)

César Augusto (eg) Cesar Awgwstws (63 Cyn Crist – 14 Oed Crist).

Avenita de César Augusto enw heol yn Zaragoza (= Coedlan Cesar Awgwstws).

O’r enw ymeradwr hwn (Caesar Augustus) daw enw dinas Zaragoza (Caesar Augustus > Caesaraugusta > Zaragoza)

Chabier (eg) Xavier (ffurf fer ar Francho-Chabier = Ffransis Xavier)

Chaca (enw lle) (Castileg: Jaca) Trefgordd yn swydd Chacetania

Chacetania (enw lle) (Castileg: La Jacetania) swydd yn Aragôn

(delwedd D4246)

Chaime (eg) Iago, Siâms

Sant Chaime Sant Iago

Camin de Chaime Llwybr Sant Iago

Chalamera (enw lle) (Castileg: Chalamera, Catalaneg: Xalamera), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

chardín (eg) (chardíns) gardd

ciudat chardín gardd-ddinas, gardd-faestref, gardd-bentref

charrada (eb) (charradas) ymgom, sgwrs, ymddiddan

charradica sgwrs fach (charrada + -ica)

charraire (eg) (charraires) siaradwr

charrar (ba) siarad

charrar-se siaredir, cael ei siarad

l’aragonés se charra en o norte d'o pais siaredir Aragoneg yng ngogledd y wlad

chelo (eg) iâ, rhew

Chelva (eb) prif dref swydd Els Serrans (Aragoneg: Los Serrans) yng Gwlad Falensia. Yma bu tiroedd Moslemaidd a gyfanheddwyd gan Aragoniaid yn y flwyddyn 1370 ar ôl ymgodiad Al-Azraq. Tardiad: Romaneg Andalwsaidd CHELVA < Lladin SILVA (= coedwig). (Catalaneg: Xelva. Castileg: Chelva). SELVA (= coedwig) yw’r gair a gyfetyb i Chelva yn Aragoneg cyfoes.

(delwedd D4277)

cheneral (ans) (chenerals) cyffredinol

o director cheneral y pennaeth

cheografia (eb) daearyddiaeth

cheolochia (eb) daeareg

chesa (eb) (chesas) gwraig o Val d’Echo

en la Val d'Echo se fabla una variedat particular de la luenga aragonesa, clamada cheso yn Val d’Echo siaredir math neilltuol ar yr iaith Aragoneg a elwir ‘cheso’

cheso (eg) (chesos) 1. dyn o Val d’Echo 2. y dafodiaith Aragoneg o Val d’Echo

En la Val d'Echo se fabla una variedat particular de la luenga aragonesa, clamada cheso Yn Val d’Echo siaredir math neilltuol o’r iaith Aragoneg a elwir ‘cheo’

(delwedd D4248)

cheso (ans) (chesos, chesa, chesas) 1. yn perthyn i Val d’Echo 2. Aragoneg dafodieithiol Val d’Echo

en fabla chesa yn nhafodiaith ‘cheso’

Chesús (eg) 1 Iesu Grist 2 hefyd fe’i harferir fel enw bedydd

chicot (ans) (chicots, chicota, chicotas) bach, bychan

un chicot lugar lle bach

a nuestra chicota luenga l’aragonés ein hiaith fach ninnau, yr Aragoneg

china chana (adf) yn araf bach (e.e. yn cerdded o un lle i arall)

chinero (eg) Ionawr

chirman (eg) (chirmans) brawd

chirmana (eg) (chirmanas) chwaer

chisla (eb) (chislas) 1 diferyn 2 Radio Chisla enw radio rhyngrwyd yn yr iaith Aragoneg a agorwyd 4 Chwefror 2017

chistabín (eg) tafodiaith o’r Aragoneg a siaredir yn Val de Chistau, yn Chistén, Sant Chuan de Plan, Plan, y a la val de la Comuna (Saraviello, Sin, Senyes, y Serveto).

(delwedd D4272)

(delwedd D4273)

chitano (ans) (chitanos, chitana, chitanas) 1 perthynol i shipswn

canta chitana cân shipsi

Chorche (eg) Siôr

Sant Chorche San Siôr, Sant Siôr, Siôr

Canal de Sant Chorche Môr Cymru, Sianel San Siôr

chornada (eb) (chornadas) cynhadledd un-diwrnod

chovena (eg) (chovenas) merch-yng-nghyfraith

Chuan (eg) Siôn, Ifan, Iwan, Ieuan, Ioan, Jon

Sant Chuan Sant Ioan

Sant Chuan Evanchelista Ioan Efengylydd

Sant Chuan Bautista Ioan Fedyddiwr

arco de Sant Chuan (dywedir fel arfer heb yr arddodiad, ‘arco-Sant Chuan’) enfys

chubo (eg) (chubos) iau

chudgau (eg) (chudgaus) llys barn

chuez (eg) (¿?chuezos) barnwr

Chupiter (eg) Iau

o planeta Chupiter y planed Iau

chunto (ans) (chunto, chunta, chuntas) gyda’i gilydd

chunto con gyda

churro (ans) 1 a fu iddo boblogaeth o Aragoniaid yn yr Oesoedd Canol

comarca churra (yng Nglwad Falensia) swydd a phoblogwyd gan Aragoniaid yn yr Oesoedd Canol

as comarcas churras y pum swydd yn Ngwlad Falensia oedd wedi eu poblogi gan Aragoniaid yn yr Oesoedd Canol, sef (yn Gataloneg)

1/ l'Alt Millars (Aragoneg: l'Alto Millars),

2/ l'Alt Palància (Aragoneg: L'Alto Palancia),

3/ els Serrans (Aragoneg: los Serrans),

4/ el Racó d'Ademús (Aragoneg: lo Rincón d'Ademuz),

5/ la Foia de Bunyol (Aragoneg: la Foya de Bunyol).

(delwedd D4212-2)

Chusé (eg) Joseff

Sant Chusé Sant Joseff

chusto (adf) un union

chusto adebant d’a casa yn union o flaen y tŷ

cient (eg)

a Guerra d'os Cient Anyos (1337-1453) y Rhyfel Can Mlynedd

ciento (eg) (cientos)

fa un ciento d'anyadas gan mlynedd yn ôl

Cinca (eb) (enw afon) (Orgraff GU: Zinca)

a Cinca afon Cinca

o río Cinca afon Cinca

Torrent d’a Cinca trefgordd yn swydd Cinca Baixa

Viliella d’a Cinca trefgordd yn swydd Cinca Baixa

Belver d’a Cinca trefgordd yn swydd Cinca Baixa

Val d’a Cinca Dyffryn afon Cinca

Cinca Baixa (enw lle) (Castileg: Bajo Cinca, Catalaneg: Baix Cinca) swydd yn Aragôn

Os municipios de Viliella d'a Cinca, Fraga, Mequinenza, Torrent d'a Cinca y Zaidín son mayoritariament catalano-fablants i raddau helaeth trefgorddau Catalaneg: eu hiaith yw Viliella d'a Cinca, Fraga, Mequinenza, Torrent d'a Cinca a Zaidín (Ystyr: Cinca Isaf)

(delwedd D4241)

(delwedd D4253d)

Cinca Meya (enw lle) (Castileg: Cinca Medio) swydd yn Aragôn. (Ystyr: Cinca Ganol)

(delwedd D4239)

Cinco Villas (enw lle) (GU: Zinco Billas) (Castileg: Cinco Villas) swydd yn Aragôn Trefi sydd yn perthyn i’r swydd: Ardisa, Asín, Bagüés, Biel, Biota, Castellón de Val de Chasa, Castiliscar, Exeya d'os Caballers, Erla, O Frago, Isuerre, Layana, Lobera d'Onsella, Longars, Luesia, Luna, Marracos, Navardún, Orés, As Pedrosas, Piedratallada, Os Pintanos, Puent de Luna, Sadaba, Sierra de Luna, Sos d'o Rei Catolico, Taust, Uncastiello, Undués de Lerda, Urriés, Val Palmas. Mae hefyd glofan o fewn swydd Cinco Villas sydd yn perthyn i wlad Navarra, sef Petiella d’Aragón. (Ystyr: Pum Tref, hynny yw, Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico).

(delwedd D4236)

(delwedd D4262)

(delwedd D4266)

cinta (eb) (cintas) tâp

ciudat (eb) (ciudatz) dinas

a ciudat de Zaragoza dinas Zaragoza

ciudat chardín gardd-ddinas, gardd-faestrref, gardd-bentref

A Ciudat Chardín (Castileg: Ciudad Jardín) ardal dinas Zaragoza

clamar(ba) galw

me clamo Chuan Ifan / Ieuan / Siôn / Ioan yw f’enw i

cómo te clamas? beth yw d’enw di?

clau (eb) (claus) allwedd, agoriad

clau (eg) (claus) hoelen

clausura (eb) (clausuras) diweddglo

coalición (eb) (coalicións) clymblaid

fer una coalición con ffurfio clymblaid gyda

color (eb) (colors) lliw

a color grisa y lliw llwyd

de colors mas foscas â lliwiau tywyllach

comanda (eb) (comandas) (Hanes) ardal weinyddol yr Ysbytywyr

comarca (eb) (comarcas) swydd, sir

en as comarcas orientals d'Aragón yn swyddi dwyreiniol Aragôn

comida (eb) (comidas) 1 bwyd 2 pryd o fwyd

comunidat (eb) (comunidatz) cymuned

as Comunidats Aragonesas ‘Cymunedau Aragôn’, ardal yn y Canoloesoedd wedi ei ffurfio gan bedair cymuned, sef Calatayú, Daroca, Albarrazín a Teruel

aragonès d’as Comunidats Aragonesas (= Aragoneg Cymunedau Aragôn) Tafodiaith orllewinol a ddiflannodd tua ?1600 o’r rhan hon o Aragón.

(delwedd D4280b)

companyia (eb) (companyias) cwmni

companyía de teatro cwmni theatr

comunidat (eb) (comunidatz) 1, cymyned, cymdogaeth 2. cymdeithas 3. ardal (Comunidat de Calatayú = ardal Catalayú)

Comunidat de Calatayú (enw lle) (Castileg: Comunidad de Calatayud) swydd yn Aragôn

(delwedd D4221)

Comunidat de Teruel (enw lle) (Castileg: Comunidad de Teruel) swydd yn Aragôn

(delwedd D4230)

conceller (eg) (concellers) cynghorwr

concellera (eb) (concelleras) cynghorwraig

condicion (eb) (condicions) amod

coniello (eg) (coniellos) cwningen

corcar (b) (pryf pren) tyllu (pren)

cort (eb) (cortz) 1. llys 2. ffald

Cortz d’Aragón (eg pl) Senedd Aragôn (‘llysoedd Aragôn’)

cosa (rhagenw) dim

costau (eg) (costaus) ochr

a cada costau d’o barranco ar bob ochr i’r ceunant

craba (eb) (crabas) gafr

Cf crobe yn lle cobre (= copr) yn lleoedd megis Epila a Taust

crabero (eg) (craberos) bugail geifr

creyación (eb) (creyacions) creadigaeth

Cristina (eb) Cristina

Santa Cristina y Santes Cristina

Cristo (eg) Iesu Grist

tres mil anyadas antis de Cristo tair mil o flynyddoedd cyn Crist

-ct- Cynaniad: fel pe buasai wedi ei ysgrifennu ag –ut-: arquiteuto (= arquitecto), dialecto (= ‘dialeuto’)

cuco (eg) (cucos) abwydyn, mwydyn

cuqueta (eb) (cuquetas) trychfilyn bach

cuqueta de Dios (Coccinella septempunctata) (‘pryfyn Duw’) buwch fach gota, buwch goch gota

Cuencas Meneras (enw lle) (Castileg: Cuencas Mineras) swydd yn Aragôn

(delwedd D4227)

curso (eg) (cursos) cwrs

cursos de luenga aragonesa cyrsiau Aragoneg

cutiello (eg) (cutiellos) cyllell

cutio (ans) parhaol

como de cutio fel arfer

ta cutio am byth

In memoriam.... Ta cutio en os nuestros corazons. Er cof am.... Yn ein calonnau am byth.

Tarddiad: CÚTIO < CUTIANO < COTIDIANO (= dyddiol) < Lladin QUOTIDIAN- (= dyddiol) < *QUOTÎ (= ni waeth pa faint; pob) + DIES (= dydd)

d’a (rhagddodiad de + y fannod fenywaidd a) o’r.

Cyfetyb i de la mewn ieithoedd Lladinaidd eraill megis Ffrangeg, Ocsitaneg, Catalaneg: a Chastileg, ac i da yn Bortiwgaleg.

a comarca d’a Plana de Uesca Swydd A Plana de Uesca (Gwastadedd Uesca)

Academia d'a Luenga Aragonesa Acádemi yr Iaith Aragoneg.

dalla (eb) (dallas) pladur

dallaire (eg) (dallaires) pladurwr

danza (eb) (danzas) dawns

Daroca (enw lle) (Castileg: Daroca) Trefgordd yn swydd O Campo de Daroca (Yn Gatalaneg: Daroca)

(delwedd D4205)

declarar (ba) datgan

deixar (ba) gadael

no deixetz morir a nuestra fabla peidiwch a gadael i’n haith farw

deixar un mensache gadael neges

dende (ardd) o

l’anvista de Moncayo dende Alcalá yr olwg ar (fynydd) Moncayo o Alcalá

dende o punto d'anvista eclesiastico o safbwynt eglwysig

desanche (eg) (desanches) ymlediad – tir yn ymyl tref y codir tai arno

dialecto (eg) (dialectos) tafodiaith

(Cynhenir fel pe buasai ‘dialeuto’)

dica (ardd) (amser) hyd, tan

durará dica chunio bydd yn parhau tan Fehefin

dica os nuestros días hyd yr oes bresennol

dica un máximo de 21 miembros hyd at uchafswm o un aelod ar hugain

diccionario (eg) (diccionarios) geiriadur

diccionario de pocha d’a fabla aragonesa geiriadur poced yr iaith Aragoneg

(OU: dizionario)

dillá (ardd) tu draw i, tu hwnt i; tu faes i, tu allan i

dillá de l’aula tu maes i’r dosbarth

dimpués de (ardd) ar ôl, wedi

Dios (eg) Duw

cuqueta de Dios (Coccinella septempunctata) (‘pryfyn Duw’) buwch fach gota, buwch goch gota

vaqueta de Dios (Coccinella septempunctata) (‘buwch fach Duw’) buwch fach gota, buwch goch gota (Cymharer ‘buwch goch Duw’ yn Ne-orllewin Cymru)

dire????

a yo me dicen Maria Mari yw f’enw i

direccion (eb) (direccions) 1. cyfeiriad 2 (dirección general) adran lywodraeth, bwrdd, swyddfa

a Dirección Cheneral de Politica Lingüistica Bwrdd yr Iaith (‘bwrdd cyffredinol pólisi ieithyddol’)

director (eg) (directors) cyfarwyddwr

o director cheneral y pennaeth

diya (eg) (diyas) dydd, diwrnod

buen diya dydd da

fer-se de diya gwawrio, goleuo, mynd yn olau

dreitament (adf) yn uniongyrchol

d’o (rhagddodiad de + y fannod wrywaidd o) o’r.

Cyfetyb i del yn Gastileg, du en Ffrangeg, de l’ yn Gatalaneg ac yn Ocsitaneg, ac i do yn Bortiwgaleg.

a pachina web oficial d'a comarca d'o Baixo Aragón gwefan swyddogol Swydd O Baixo Aragón

documentació (eb) dogfennaeth, dogfennau

documento (eg) (asambleyas) cynulliad

domesticau (ans) (domesticatos, domesticata, domesticatas) hywedd, dof

animals domesticatos anifeiliad hywedd

domingo (eg) (domingos) dydd Sul

o pasau domingo ddydd Sul diwethaf

donchón (eg) (donchóns) daeargell, dwnsiwn

dulzaina (eg) (dulzainas) dwlzaina (= offeryn gwynt Aragonaidd o deulu’r obo). Tarddiad: Hen Ffrangeg DOUÇAINE, o’r ansoddair DOUX, DOUCE = melys.

Ebro (eg) enw afon

as tierras de l'Ebro ardal glannau Ebro

Echipto (eg) Yr Aifft

edificio (eg) edificios adeilad

eixemplo (eg) (eixemplos) dogfen

per eixemplo er enghraifft

un buen eixemplo enghraifft dda

enciclopedia (eb) (enciclopedias) gwyddoniadur

enolochia (eb) (enolochias) gwinyddiaeth, gwineg; astudiaeth cynhyrchu gwinoedd

entibo (eg) (entibos) cronfa ddŵr

l'entibo de Mularroya cronfa ddŵr Mularroya

entre (ardd) rhwng, ymysg, o blith

entrevista (eb) (entrevistas) cyfweliad

en una entrevista recient mewn cyfweliad diweddar

escuela (eb) (escuelas) ysgol

Erla (enw lle) (Castileg: Erla) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

erosion (eb) (erosions) erydiad (Lladin EROSIO, EROSIÔNIS)

escrito (rhangymeriad gorffennol) ysgrifenedig, wedi ei ysgrifennu

fue escrito en aragonés fe’i hysgrifennwyd yn Aragoneg

esnavesar (bg) crwydro

espata (eb) (espatas) cleddyf

especie (eg) (especies) rhywogaeth

subespecie isrywogaeth

espelunga (eb) (espelungas) ogof

Tarddiad: Lladin SPELUNCA = ogof.

A Espunya (enw lle) (Castileg: Laspuña) Trefgordd yn swydd Sobrarbe.

este (ans) (estos??) hwn

este articlo yr erthygl hon

estenazas (eb ll) gefel

estixeras (eb ll) siswrn

estralada (eb) (estralades) 1/ baner ac arni seren 2/ baner annibynaeth i Aragôn

(delwedd D4271)

estrancher (ans) (estranchers, estranchera, estrancheras) dieithr

estrancher (eg) (estranchers) dieithryn, dyn dieithr

estranchera (eb) (estrancheras) gwraig ddieithr

estratechia (eb) (estratechias) strategaeth

estructura (eb) (estructuras) ystrwythur

Exeya d'os Caballers (enw lle) (Castileg: Ejea de los Caballeros) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (Un o’r ‘Cinco Villas’ (= pum tref) yn enw’r swydd: Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico) (‘Exaya’r Marchogion’)

fabla (eb) (fablas) 1 iaith 2 yr iaith Aragoneg

a fabla (‘yr iaith’) Aragoneg

dizionario de pocha d’a fabla aragonesa geiriadur poced yr iaith Aragoneg

l’aragonés, a nuestra fabla – fe-la servir! Yr Aragoneg, ein hiaith ni – defnyddia hi!

fablant (eg) (fablants) siaradwr

os fablants patrimonials y siaradwyr brodorol

fablants de l’aragonés siaradwyr Aragoneg

Orgraff GU: fablan

falcon (eb) (falcons) hebog

falta (eb) (faltas) diffyg

familia (eb) (familias) teulu, tylwyth

Farlet (enw lle) (Castileg: Farlete) Trefgordd yn swydd Os Monegros

fata (eb) (fatas) 1. twpsen 2. (llysenw) un o ddinas Uesca

fato (ans) (fatos, fata, fatas) ffôl, twp

fato (eg) (fatos) 1. twpsyn 2. (llysenw) un o ddinas Uesca

fayena (eb) (fayenas) gwaith

febrero (eg) Chwefror

feito (eg) (feitos) ffaith

de feito mewn gwirionedd, a dweud y gwir

fer (ba) gwneud

fer una coalición con ffurfio clymblaid gyda

ferida (eb) (feridas) clwyf

una grieu ferida clwyf difrifol

ferramienta (eb) (ferramientas) erfyn, offeryn, twlsyn, teclyn

fiesta (eb) (fiestas) gŵyl

fiesta mayor gwylmabsant

filologia (eb) (filologias) 1. ieitheg 2. (prifysgol: mewn enwau pynciau astudiaethau ieithoedd penodol)

filologia galesa Cymraeg (fel pwnc prifysgol)

filologia celta astudiaethau Celtaidd

fin (eg) (fins) diwedd

a fins d'o sieglo XVIII diwedd Dy ddeunawfed ganrif

finestra (eb) (finestras) ffenestr

firme (ans) (firmes) fferm, diysgog

a plantar firme da boch chi, da bot ti

flor (eb) (flors) blodeuyn

fluxo (eg) (fluxos) llif

formar (ba) ffurfio

formar parte de bod yn rhan o rywbeth, ffurfio rhan o rywbeth

fornera (eb) (forneras) pobwraig

fornero (eg) (forneros) pobwr

formiga (eb) (formigas) morgrugyn

fosal (eg) (fosars) (enwau lleoedd) mynwent

Fosal de Santa Maria (= mynwent y Santes Fair) hen enw Plaza d’o Pilar (= sgwâr y piler), Zaragoza

Fosal de Sant Miquel (mynwent Fihangel) hen enw Plaza de Sant Miquel (Sgwâr Fihangel) yn Zaragoza (neu, yn hytrach, yn ôl ei enw Castileg, Plaza de Sanr Miguel)

(Lladin FOSSA = ffos, bedd; ansoddair benywaidd wedi ei ddefnyddio fel enw < FOSSA (TERRA) = pridd wedi ei balu, < FOSSUS (ffurf wrywaidd) = rhangymeriad gorffennol y ferf FODERE, FOSS- = palu)

fosco (ans) (foscos, fosca, foscas) tywyll
un líquido de color royo fosco hylif o liw coch tywyll

foya (eb) (foyas) pant

TARDDIAD: Lladin FOVĔA (= pant) > FOVIA > FOYA.

Amrywiadau yw fueva (FOVĔA > (trawosodiaid) FOEVA > FUEVA). Gweler A Fueva.

Fraga (enw lle) (Castileg: Fraga, Catalaneg: Fraga), trefgordd yn swydd Baixa Cinca (Catalaneg: ei hiaith)

O Frago (enw lle) (Castileg: El Frago) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

francés (eg) Ffrangeg

francés (ans) (francesa, frances??s, francesas) 1. Ffrangeg 2. Ffrengig

la lengua francesa yr iaith Ffrangeg

francesa (eb) (francesas) Ffrances

francha (eb) (franchas) cyffindir

a Francha Oriental “Cyffindir y Dwyrain”, rhan o Aragon yn cyffinio â Chatalonia sydd yn Gatalaneg ei hiaith

fredor (eb) (fredors) oerfel

fuella (eb) (fuellas) deilen

Tarddiad: Lladin FOLIA (= dail) < FOLIUM (= deilen).

fuent (eb) (fuents) 1/ ffynnon 2/ ffynhonnell

fuents aragonesas ffynonellau Aragonaidd

fuerte (ans) (fuertes) cryf

a plantar fuerte da boch chi, da bot ti

A Fueva (enw lle) (Castileg: La Fueva) Trefgordd yn swydd Sobrarbe. Yn swyddogol ‘La Fueva – A Fueba’ (enw Castileg + enw Aragoneg yn orgraff GU) Tarddiad: Gweler foya

(delwedd D4269)

fumarro (eg) (fumarros) sigarét

fundación (eb) (fundacions) sefydliad

furon (eg) (furons) ffwlbart

fustero (eg) (fusteros) saer coed

gaita (eb) (gaitas) pibgod

gaita de boto pibgod Aragonaidd (‘pibgod gwingroen’)

galacho (eg) (galachos) (enwau lleoedd) hafn bach, ceunant bach

Galas (eg) Cymru

o país de Galas Cymru

galés (eg) (galeses) 1. Cymro 2. Cymraeg

en galés yn Gymraeg

galés (ans) (galesa, gales??s, galesas) 1. Cymraeg 2 Cymreig

la lengua galesa yr iaith Cymraeg

galesa (eb) (galesas) Cymraes, Cymreiges

gallego (eg) (gallegos) 1. Galisiad 2. Galiseg

os gallegos y Galisiaid, pobl Galisia

gallego (ans) (gallegos, gallega, gallegas) 1. Galiseg 2. Galisaidd

gallega (eb) (gallegas) Galises

garofa (eb) (garofas) carob

GEA (eg) (= Gran Encylopedia Aragonesa) Gwyddoniadur Mawr Aragôn

glera (eb) (gleras) gro, marian

a glera y ro, y marian

(Lladin GLAREA = grafel)

grafia (eb) (grafias) orgraff

una nueva grafía común y oficial pa l’aragonés orgraff gyffredinol a swyddogol newydd ar gyfer yr Aragoneg

gran (ans) mawr

o mas gran de yr un mwyaf o

granota (eb) (granotas) llyffant

Granyén (enw lle) (Castileg: Grañén) Trefgordd yn swydd Os Monegros

griso (ans) (grisos, grisa, grisas) llwyd

GU grafia de Uesca (Orgraff Uesca). Rheolau orgraff (Normas graficas de l'aragonés) a awgrymwyd yn 1987 yn y I Congreso ta ra Normalización de l'Aragonés (Cynhadledd Cyntaf er Normaleiddio’r Aragoneg), a gynhaliwyd yn nhref Uesca)

gubierno (eg) (gubiernos) llywodraeth

o Gubierno d’Aragón Llywodraeth Aragôn

Gúdar-Chabalambre (enw lle) (Castileg: Gúdar-Javalambre) swydd yn Aragôn

(delwedd D4233)

güei (eg) (güeis) ych (= büei)

guerra (eb) (guerras) rhyfel

a Guerra d'os Cient Anyos (1337-1453) y Rhyfel Can Mlynedd

guirlache (eg) (guirlaches) teisen fach o almwnau a cháramel. Tarddiad: o bosibl o’r Hen Ffrangeg grillage = bwyd wedi ei dostio. Yn Ffrangeg heddiw = rhostio (coffi)). Mae’r deisen fach hon yn nodweddiadol o Teruel.

h (ortografia) 1/ Fel arfer, mae’r ‘h’ yn fud 2/ Mewn rhai geiriau [x] a/ estroneiriau. halma, heus, hardware, haima, dirham, mahatma, suahili, haixís, handicap, hangar, holding, Hawaii, Hegel, hitleriano, hockey, saharaui, hippie . b/ ebychiadau. ha ha, he he, hibo, holio.

hota (eb) (hotas) chota, dawns Aragonaidd

homenache (eg) (homenaches) teyrnged

Huerto (enw lle) (Castileg: Huerto ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

-ica (eb) olddodiad bachigynnol (ar ôl enw benywaidd)

Pilar (= a Virchen d'o Pilar, a Pilar; = Gwyryf y Piler, nawddsant Zaragoza), Pilarica (Gwyryf y Piler) + (fach)

Gweler –ICO.

-ico (eg) olddodiad bachigynnol (ar ôl enw gwrywaidd)

toro tarw; torico* tarw bach

moscatel, gwin mwscatél; moscatelico* bisgedyn bach (biscedyn wedi ei fwydo mewn gwin mwscatél ac ei orchuddio â phast almwn).

TARDDIAD: *Mewn gwirionedd, nid olddodiad Aragoneg mo –ico / -ica. Yr olddodiad bachigol –et / -eta yw’r un brodorol, sydd ar arfer hefyd yn Gatalaneg ac yn Ositaneg. O’r hen Gastileg y daw –ico / -ica, ac erbyn heddiw mae’n nodweddiadol o Gastileg Aragôn a siaredir yn nhaleithiau Teruel a Zaragoza ond yn llai ei arfer yn nhalaith Uesca (1) , ac yn ffurfiau dwyreiniol eraill o’r Gastileg (Navarra, La Mancha, Múrcia, dwyrain Andalwsia a Chastileg talaith Alacant yng Ngwlad Valensia) Yr oedd yn gyffredin i’r Gastileg fel ei gilydd fel olddodiad byw c1450-c1650 (2), ac o ryw 1450 ymlaen ymestynodd –ico /-ica yng Nghastileg Aragôn ar draul –et, -eta, a ddaeth o’r Aragoneg (1). Dywedir ei fod hefyd ar arfer yn Colombia, ac hefyd yn Costa Rica, Ciwba, a Venezuela (3). Daw o Lladin gwerinol *-iccus, o darddiad anhysbys

Cymharer Castileg Pedro > Perico

1/ Prefixos i sufixos a la parla de Sant Esteve de Llitera, Javier Giralt Latorre, Archivo de filología aragonesa, ISSN 0210-5624, Vol. 51, 1995 (Ejemplar dedicado a: In memoriam Francisco Ynduráin (1910-1994)), págs. 217-252).

2/ David Pharies, en el Diccionario etimológico de los sufijos españoles (2002),

3/ Diccionario de americanismos (2010)

ilesia (eb) (ilesias) eglwys

ilesia viella hen eglwys

imperio (eg) (imperios) ymerodraeth

independencia (eb) (independencias) annibyniaeth

independentista (ans) (independentistas) annibyniaethol

un partito politico independentista aragonés plaid wleidyddol annibyniaethol Aragonaidd, plaid wleidyddol sydd yn cefnogi annibyniaeth i Aragôn

independentista.(eg, eb) (independentistas) annibyniaetholwr, annibyniaetholwraig

institucion (eb) (institucions) sefydliad

instrumento (eg) (instrumentos) offeryn

instrumento musical offeryn cerdd

inte (eg) (intes) moment

en l'inte de ar adeg

en l'inte d'a suya fundación ar adeg ei sefydlu

intrés (eg) (intreses???) diddordeb

d'intrés histórico o ddiddordeb hanesyddol

intresar (ba) bod o ddiddordeb i

isla (eb) (islas) ynys

a isla d'Irlanda ynys Iwerddon

iste (ans) (istos, ista, istas) (gwrywaidd) hwn, hyn; (benywaidd) hon, hyn

en ista situación yn y sefyllfa hon

en ista avenita yn y goedlan hon

iste cabo de semana y penwythnos hwn

Isuerre (enw lle) (Castileg: Isuerre) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

ixo (rhagenw) hynny

laco (eg) (lacos) 1 llyn 2 seston, siston (i gasglu mwst o wasg win)

l fel yn ieithoedd eraill yn rhagynys Iberia (e.e. Portiwgaleg), mae’r ‘l’ yn y fannod wedi ei hepgor. Felly, la > a, las > as,

lo > o, los > os.

latin (ans) (latins, latina, latinas) 1. Lladin 2. Lladinaidd

os aragoneses son un pueblo latín pobl Ladinaidd yw’r Aragoniaid

Layana (enw lle) (Castileg: Layana) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Lecinyena (enw lle) (Castileg: Leciñena) Trefgordd yn swydd Os Monegros

lector (eg) (lectors) darllenwr (cynaniad: com si fós ‘lleutor’)

lectora (eb) (lectoras) darllenwraig (cynaniad: com si fós ‘lleutora’)

legato (eg) (legatos) treftadaeth

Leida (enw lle) (Catalaneg: Lleida) Dinas a threfgordd yng Nghatalonia

libro (eg) (libros) llyfr

licenciatura (eb) (licenciaturas) gradd

tesis de licenciatura traethawd gradd

límitrofe (ans) ffiniol, ymylol

ser limitrofe con ffinio ar (wlad / ranbarth arall), bod am y ffin â (gwlad / rhanbarth arall), cyffinio â (gwlad / rhanbarth arall), terfynu â (gwlad / rhanbarth arall)

limpiar (ba) glanháu

A Litera (enw lle) (Castileg: La Litera) swydd yn Aragôn

(delwedd D4240)

literari (ans) (literaris, literaria, literarias) llenyddol

obras literarias gweithiau llenyddol

literatura (eb) (literaturas) llenyddiaeth

Lobera d'Onsella (enw lle) (Castileg: Lobera de Onsella) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Lola (eb) Lola (= Maria-Dolors)

Longars (enw lle) (Castileg: Longás) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

llebrero (eg) (llebreros) milgi

luego (eb) iaith (Tarddiad: Lladin gwerinil LOCO, cyflwr abladol LOCUS = lle)

dica luego da boch a dibechod, dan eich bendith (dan dy fendith)

luenga (eb) iaith

a luenga aragonesa yr iaith Aragoneg

Academia d'a Luenga Aragonesa Acádemi yr Iaith Aragoneg

21 de febrero, Diya Mundial d’a Luenga Materna 21 Chwefror, Diwrnod Byd-eang y famiaith

en a tuya luenga yn dy iaith dy hun

luenga viva iaith fyw

luent (ans) pell

no guaire luent de heb fod ymhell o

Luesia (enw lle) (Castileg: Luesia) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

A Lueza (enw lle) (Castileg: Lalueza) Trefgordd yn swydd Os Monegros

lugar (eg) (lugars) lle

un chicot lugar lle bach

lugar fortificato lle caerog

Luna (enw lle) (Castileg: Luna) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

lupo (eg) (lupos) 1/ blaidd (Canis lupus) 2/ lupo ibérico, blaidd Iberaidd, o’r isrywogaeth Canis lupus signatus. Dyna fu’r blaidd yn Aragôn, ond erbyn heddiw mae wedi diflannu o’r wlad honno, ac wedi ei gyfyngu i Asturias, Galicia, Cantabria a Castilia a Leôn, a Phortiwgal.

Madrit (enw lle) Madrid, prifddinas gwladwriaeth Sbaen

maleta (eb) (maletas) siwtces, ces dillad

mamifero (eg) (mamifero) mamal

un mamifero carnivoro mamal cigysol

man (eb) (mans) llaw

a man de Daroca ar bwys (tref) Daroca

manimenos (adf) at ei gilydd

Manel (eg) Emanwel

manya (eb) (manyas) (llysenw) 1. Aragoniad (benyw) 2. Aragoniad o ddinas Zaragoza, glannau afon Ebro, neu dalaith Zaragoza

manyo (eg) (manyos) (llysenw) 1. Aragoniad (gŵr) 2. Aragoniad o ddinas Zaragoza, glannau afon Ebro, neu dalaith Zaragoza (Tarddiad: o bosibl o’r Lladin MAGNUS = mawr)

mapa (eg) (mapas) map

mar (eb) (mars) môr

a lo canto d’a mar ar lan y môr

marieta (eb) (marietas) (Coccinella septempunctata) buwch fach gota, buwch goch gota

mariscal (eb) (mariscals) milfeddyg

Marracos (enw lle) (Castileg: Marracos) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

martes (eg) dydd Mawrth

iste martes (adv) ddydd Mawrth (‘y dydd Mawrth hwn’)

más (adf) mwy

mas que mas yn anad dim, yn arbennig

as mas importants son... ...yw’r rhai pwysicaf

matadero (eg) (mataderos) lladd-dy

mausoleu (eg) (mausoleus) mawsolewm

mayestro (eg) (mayestros) ysgolfeistr

Matarranya (enw lle) (Castileg: Matarraña) swydd yn Aragôn

(delwedd D4245)

Mateu (eg) Mathew

Sant Mateu Sant Mathew

máximo (eg) (máximos) uchafswm

dica un máximo de 10 miembros hyd at uchafswm o ddeg aelod

Mayestrato (enw lle) (Castileg: Maestrazgo) swydd yn Aragôn

(delwedd D4231)

mayo (eg) Mai

mayor (ans) (mayors) mwy, mwyaf

a mayor parte de y rhan fwyaf o, y mwyafrif o

en a mayor parte d'o mundo yn y rhan fwyaf o’r byd

Carrera Mayor Heol Fawr, Stryd Fawr

fiesta mayor gwylmabsant

mayoria (eb) (mayorias) mwyafrif

por mayoría drwy bleidlais fwyafrifol

medieval (ans) (medievals) canoloesol

en aragonés medieval en Aragoneg canoloesol

mena (eb) (menas) math

de tota mena o bob math

mensache (eg) (mensaches) neges

deixar un mensache gadael neges

menzau (ans) (menzaus, menzada, menzadas) wedi ei fygythio, dan fwgythiad

una luenga en periglo y menzada iaith mewn perygl a dan fygythiad

Mequinenza (enw lle) (Castileg: Mequinenza, Catalaneg: Mequinensa), trefgordd yn swydd Baixa Cinca (Catalaneg: ei hiaith).

o Castiello de Mequinenza Castell Mequinenza

Tarddiad: O’r enw IMEKNASEN, llwyth Berberaidd / Tamazigaidd o ffiniau Moroco ac Algeria; mae’r gair i’w weld yn yr enw Berbereg / Tamazigeg ar ddinas yn ngogledd-ganol Moroco sef AMEKNAS (Arabeg: MIKNÂS, Ffrangeg: MEKNÈS). ‘Y rhyfelwyr’ yw ystyr enw’r llwyth; AMEKNAS yw’r ffurf unigol (‘ y rhyfelwr’).

(delwedd D4268)

mercato (eg) (mercatos) marchnad

A Mercata Central Y Farchnad Ganolog (enw marchnad yn Teruel)

metal (eg) (metals) metel

meyo (eg) (meyos) canol

o medio rural aragonés cefngwlad Aragôn

meyo ambient (eg) amgylchfyd

mica (eb) (micas) 1. dernyn

ni mica ni brenca dim yw dim (‘na dernyn na dim’)

Miquel (eg) Mihangel, Meical

Sant Miquel Mihangel

Fosal de Sant Miquel (mynwent Fihangel) hen enw Plaza de Sant Miquel (Sgwâr Fihangel) yn Zaragoza (neu, yn hytrach, yn ôl ei enw Castileg, Plaza de Sanr Miguel)

minchar (ba) bwyta, buta

Tarddiad: Lladin MANDUCARE

modificar (ba) adnewid

modificar cheneticament addasu’n enetegol

molimento (eg) (molimentos) heneb

molino (eg) (molinos) melin

Monegriello (enw lle) (Castileg: Monegrillo) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Monegros (enw lle) (Castileg: Los Monegros) swydd yn Aragôn (O’r ymadrodd MONS NEGROS (= bryniau du). Yn Arabeg AL-YABAL AL-ASWAD oedd yr enw (= bryn du)).

os Monegros ye una comarca aragonesa dividita entre as provincias de Zaragoza y Uesca swydd Aragonaidd wedi ei rhannu rhwng taleithiau Zaragoza a Uesca yw Os Monegros

(delwedd D4242)

(delwedd D4251)

monesterio (eg) (monesterios) mynachdy

o Monesterio de Veruela Mynachdy Veruela

morau (ans) (morados, morada, moradas) índigo, glas yr India

mudéxar (ans) (mudéxars) 1/ Moslem o dan awdurdod y Cristnogion 2/ Steil mewn pensaernïaeth c.1200-1500 lle bu addurno Arabaidd ar adeiladau eglwysig Cristnogol.

campanario mudéxar clochdy

Tarddiad: Arabeg MUDAYYAN = wedi ei ddofi. Cyfeirir at Foslemiaid Penrhyn Iberia a arhosodd ar ôl gorchfygaeth y Cristnogion ac a dderbyniodd reolaeth y concwerwyr. Cadwasant eu crefydd ond bu rhaid iddynt dalu treth am gael aros. Mae’n bosibl taw sarhâd oedd y gair yn y bôn.

muestra (eb) (muestras) sampl

muga (eb) (mugas) 1/ terfyn, ffin

a muga aragono-occitana y ffin rhwng Aragôn ac Ocsitania

a muga ueste d’as tierras vascas ffin orllewinol tir y Basgiaid

muito (ans, rhagenw) (muitos, muita, muitas) llawer

muitas gracias diolch yn fawr

muitas d'estas parabras llawer o’r geiriau hyn

muito (adf) iawn, tra

muito abundant tra thoreithiog

mundo (eg) (mundos) byd

en o mundo yn y byd

en a mayor parte d'o mundo yn y rhan fwyaf o’r byd

municipal (ans) (municipals) trefol

as eleccions municipals yr etholiadau lleol

municipio (eg) (municipios) trefgordd

muralla (eb) (murallas) mur

a muralla romana y mur Rhufeinig

museu (eg) (museus) amgueddfa

A Nacha (enw lle) (Castileg: Lanaja) Trefgordd yn swydd Os Monegros

nacional (ans) (nacionals) cenedlaethol

nacionalismo (eg) (nacionalismos) cenedlaetholdeb

o nacionalismo aragonés cenedlaetholdeb Aragionaidd

Nadal (eg) (Nadals) Nadolig

nafra (eb) (nafras) clwyf

narancha (ans) (naranchas) oren, melyngoch. També taroncha.

Navardún (enw lle) (Castileg: Navardún) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Navarra (eb) Navarra / Nafarroa, gwlad Fasgaidd i’r gogledd o Aragon

niedo (eg) (niedos) nyth

nombre (eg) (nombres) 1/ enw 2/ enw bedydd

noreste (eg) gogledd-ddwyrain
o noreste d'a Peninsula Iberica gogledd-ddwyrain Penrhyn Iberia

norma (eb) (normas) rheol
as normas gramaticals de l'aragonés rheolau gramadegol yr iaith Aragoneg

norte (eg) gogledd

en o norte d'o pais yng ngogledd y wlad

noviembre (eg) Tachwedd

nuclio (eg) (nuclios) canol

nuclio de población pentref, tref, dinas

nuei (eb) (nueis) nos

fer-se de nuei tywyllyu, nosi, mynd yn dywyll

buena nuei noswaith dda

numero (eg) (numeros) rhif

nyudo (eg) (nyudos) cwlwm

o (y fannod; ffurf wrywaidd unigol) y, yr.

o concello y fwrdeistref

o concello de Uesca bwrdeistref Uesca

o país de Galas Cymru

Cyfetyb i lo yn Gatalaneg ac yn Ocsitaneg. Mae’r l wedi diflannu, fel yn Bortiwgaleg o (= yr). O’r Lladin gwerinol lo, *illu, o’r Lladin illud, ffurf ddiryw ille (= ef). Mae’n gytras â’r Gymraeg all- (= arall).

obcheto (eg) (obchetos) gwrthrych

obra (eb) (obras) gwaith

obras literarias gweithiau llenyddol

occitán (eg) (occitáns) 1. Ocsitanwr 2. Ocsitaneg

os occitanes yr Ocsitaniaid

occitán (ans) (occitáns, occitana, occitanas) 1. Ocsitaneg 2. Ocsitanaidd

la lengua occitana yr iaith Ocsitaneg

occitana (eb) (occitanas) Ocsitanes

ocian (eg) (ocians) cefnfor, gweilgi

Ontinyena (enw lle) (Castileg: Ontiñena, Catalaneg: Ontinyena), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

orache (eg) tywydd

Qué orache ferá? Sut bydd y tywydd?

Tardiad: Lladin AURA (= awel) + -ATICUM (olddodiad). Cymharer Ffrangeg orage (= storm), Occitan auratge (= storm).

orella (eb) (orellas) clust

Orés (enw lle) (Castileg: Orés) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

orichen (eg) (orichens) dechreuad, cychwyniad

ista parola ye d'orichen chermanico gair o darddiad Germaneg yw hwn

ortografia (eb) (ortografias) orgraff

os (y fannod; ffurf wrywaidd lluosog). Yn Gastileg LOS.

Osso d'a Cinca (enw lle) (Castileg: Osso de Cinca, Catalaneg: Ossó de Cinca), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

pachina (eb) (pachinas) tudalen

pachina web gwefan

paco (eg) (pacos) > ubaga

paisache (eg) (paisaches) tirwedd

palacio (eg) (palacio) palas

panizo (eb) (panizos) indrawn

os campos de panizo y caeau indrawn

o cautivo de panizos transchenicos tyfu indrawn trawsgenig

pantano (eg) (pantanos) cronfa ddŵr

pardal (eg) (pardals) aderyn

(Yn Gatalaneg pardal = ‘llwydyn y to’; mewn ambell le ‘aderyn’)

parella (eb) (parellas) pâr, cwpwl

parla (eb) (parlas) tafodiaith

en totas as parlas alto-aragonesas ym mhob un o dafodieithoedd Aragôn Uchaf

parlar (bg, ba) siarad

la luenga mas parlata d'o mundo yr iaith y siaredir fwyaf yn y byd

parlamento (eg) (parlamentos) senedd

o parlamento europeu Senedd Ewrop

parola (eb) (parolas) gair

en altras parolas mewn geiriau eraill

parroquia (eb) (parroquias) plwyf

parroquial (ans) (parroquials) plwyfol

ilesia parroquial eglwys blwyf

parte (eb) (partes) rhan

formar parte de bod yn rhan o rywbeth, ffurfio rhan o rywbeth

a mayor parte de y rhan fwyaf o, y mwyafrif o

en a mayor parte d'o mundo yn y rhan fwyaf o’r byd

nomás que una chicota part de dim ond rhan fach o

a parte más alta d’a comarca rhan uchaf y swydd

pasa (eb) (pasas) croesfan

pasa de piatons croesfan sebra

pasau (ans) (pasaus, pasada, pasadas) 1. sydd wedi mynd heibio 2. diwethaf

o pasau domingo ddydd Sul diwethaf

paseyo (eg) (paseyos) rhodfa

patrimonio (eg) 1/ treftadaeth 2/ adeiladau hanesyddol 3/ golud

patro (eg) (patros) dôl, porfa. Gweler prato.

As Pedrosas (enw lle) (Castileg: Las Pedrosas) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Pedruel (eg) (‘carreg fach’ enw lle. (PEDRA = carreg) + (-UEL= olddodiad bychanol; ffurf dalfyredig ar –uelo, -uela).

peninsula (eb) (peninsulas) rhagynys

a peninsula Iberica Penrhyn Iberia

Penyalba (enw lle) (Castileg: Peñalba) Trefgordd yn swydd Os Monegros

per (ardd) 1/ gan 2/ trwy

per tot Aragón led-led Aragôn

Per (eg) Pedr

Sant Per Sant Pedr

Perdiguera (enw lle) (Castileg: Perdiguera ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

periglo (eg) (periglos) perygl

en periglo mewn pergyl

hué l’aragonés ye una luenga en periglo de disapareixer heddiw iaith mewn perygl o ddiflannu yw’r Aragoneg

permanent (ans) (permanents) parhaol

persona (eb) (personas) rhywun, unigolyn

pescataire (eg) (pescataires) pysgotwr

Petiella d'Aragón (enw lle) (Castileg: Petilla de Aragón, Basgeg: Petilla Aragoi) Clofan o fewn swydd Cinco Villas sydd yn perthyn i wlad Nafarroa / Navarra.

(delwedd D4264)

piedra (eb) (piedras) carreg, maen

piedra d’arena tywodfaen

Piedratallada (enw lle) (Castileg: Piedratajada) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (‘maen toredig’, piedra = maen, carreg; tallat / tallada = toredig, wedi ei dorri )

Os Pintanos (enw lle) (Castileg: Los Pintanos) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Pireneu (eg) (Pireneus) Mynydd y Pirinew

os Altos Pireneus rhan uchaf Mynydd y Pirinew

pixar (bg) piso

placha (eb) (plachas) traeth

plana (eb) (planas) gwastadedd

Plana de Uesca (enw lle) (Castileg: Hoya de Huesca) swydd yn Aragôn (‘gwastadedd Uesca’)

(delwedd D4237)

planeta (eg) (planetas) planed

plantar (ba) plannu

a plantar firme da boch chi, da bot ti

a plantar fuerte da boch chi, da bot ti

qué tal plantas? sut wyt ti?

planto firme rwy’n dda iawn

planto fuerte rwy’n dda iawn

plaza (eb) (plazas) 1. (heol) sgwâr 2. cyfnod

o plazo de matricla

plen (ans) (plens, plena, plenas) llawn

plenament (adf) llwyr

plevia (eb) (plevias) glaw

plorar (eg) llefain, crïo

población (eg) (poblacións) poblogaeth

nuclio de población pentref, tref, dinas

pocha (eb) (pochas) poced

dizionario de pocha d’a fabla aragonesa geiriadur poced yr iaith Aragoneg

poquet (eg) (poquets) tipyn bach

poquet a poquet o dipyn i beth

Polinyino (enw lle) (Castileg: Poleñino) Trefgordd yn swydd Os Monegros

popular (ans) (populars) 1. yn perthyn i’r werin, gwerinol 2: poblogaidd

por (ardd) i. ar gyfer

por activa u por pasiva dro ar ôl tro

por meyo de trwy gyfrwng (rhywbeth), trwy gymorth (rhywbeth)

portavoz (eg) (portavoces) llefarydd

os portavoces de l’asociación llefaryddion y gymdeithas

portar (ba) dod â, mynd â, cario

portugués (eg) (portugueses) 1. Portugaliad 2. Portugaleg

os portugueses y Portugaliaid, pobl Pórtiwgal

portugués (ans) (portuguesos, portuguesa, portuguesas) 1. Portugaleg 2. Portugalaidd

portuguesa (eb) (portuguesas) Portugales

posiblement (adv) o bosibl

postre (eb) (postres) pwdin (= trydydd cwrs pryd o fwyd)

pozo (eg) (pozos) 1. pwll 2. pant 3: man glan afon lle mae’r afon yn ddwfn

Pozuel (eg) (‘pwll bach’ enw lle. (POZO) + (-UEL= olddodiad bychanol; ffurf dalfyredig ar –uelo, -uela).

prato (eg) (pratos) dôl, porfa. Hefyd (trwy drawsosodiad) patro; ac hefyd prau

prau (eg) (praus) dôl, porfa. Gweler prato.

prencipalment (adv) yn bennaf

prencipanza (eb) (prencipanzas) cychwyn, dechrau.

a prencipanza d'o sieglo XX ar ddechrau’r ugeinfed ganrif

primavera (eb) (primaveras) gwanwyn

profes (adf) wrth gwrs

protechido (ans) (protechidos, protechida, protechidas) gwarchodedig, dan warchodaeth

prou (adf) digon

provincia (eb) (provincias) talaith

en a provincia de Teruel yn swydd Teruel

as provincias de Uesca y Zaragoza taleithiau Uesca a Zaragoza

público (ans) (públicos, pública, públicas) cyhoeddus

transporte público cludiant cyhoeddus

pueblo (eg) (pueblos) pobl

os pueblos celtas y pobloedd Celtaidd

puent (eg) (puents) pont

Puent de Luna (enw lle) (Castileg: Puendeluna) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

pueyo (eg) (pueyos) (enw lleoedd) bryn; pen gwastad bryn.

(Tarddiad: O’r Lladin PODIUM = lle uchel, balconi, platfform < Groeg PÓDION = troed bach (POD- = troed + -ION olddodiad bachigynol)

pui (eg) (puis) (enw lleoedd) bryn; pen gwastad bryn.

Puios Royos (enw lle, Taust) bryniau coch

Pui de Cinca (Castileg: Puy de Cinca) enw bryn a phentref yn nhrefgordd Secastiella

(Tarddiad: Ffurf dalfyredig ar PUEYO (qv) (= bryn) o’r Lladin PODIUM. PUI < PUEY < PUEYO).

punto (eg) (puntos) pwynt

punto de vista safbwynt

punto d’anvista safbwynt

dende o punto de vista politica o safbwynt politicaidd

quadra (eb) (quadras) ystabl (Lladin QUADRA)

quasi (adf) ymron, bron

qué (rhagenw) pa beth

qué tal plantas? sut wyt ti?

quia (eb) (quias) ferch

hey, quias! hei, ferched!

quia, qué orache! ferch, am dywydd drwg!

quio (eg) (quios) was, fachgen

hey, quios! hei, fechgyn!

quios y quias! fechgyn a ferched!

rabal (eg) (rabals) preswylfa tu allan i fur dinas.

o Rabal (Castileg: Arrabal) ardal o Zaragoza

(Tarddiad: Arabeg RABAD (lluosog ARBAD), rhan o dref tu allan i’r canol neu ‘medina’; yn Iberia, preswylfa sifiliaid tu allan i gastell)

rabosa (eb) (rabosas) llwynoges, cadnöes

rastro (eg) (rastros) ôl, trywydd

no en queda ni rastro does dim o'i ôl, does dim argoel ohono, does dim golwg ohono (ni + ohono + deil + ni + ôl / trywydd’)

ramada (eb) (ramadas) praidd

ramada d’ovellas praidd o ddefaid

ramada de crabas praidd o eifr

ramada de vacas gyr o wartheg

rayada (eb) (rayadas) peledryn (haul)

rayadica peledryn bach

reconquiesta (eb) (reconquiestas) ailorchfygiad

reino (eg) (reinos) teyrnas

relichioso (ans) (relichiosos, relichiosa, relichiosas) crefyddol

ilesia parroquial eglwys blwyf

reposte (eb) (repostes) pantri, bwtri

resistent (eb) (resistents) gwrthsafol

rete (eg) (retes) 1/ rhwyd 2/ rhwydwaith

rete tramviario rhwydwaith tramiau, sustem tramiau

revista (eb) (revistas) cylchgrawn

Ribagorza (enw lle) (Castileg: La Ribagorza) swydd yn Aragôn. (Tarddiad: Lladin RIPA = glan, CURTIA = byredig, o’r ferf yn y Lladin Gwerinol CURTIARE = byrhau < CURTUS = byr).

(delwedd D4235)

Ribera Alta de l'Ebro (enw lle) (Castileg: Ribera Alta del Ebro) swydd yn Aragôn

(delwedd D4216)

Ribera Baixa de l'Ebro (enw lle) (Castileg: Ribera Baja del Ebro) swydd yn Aragôn

(delwedd D4219)

Robres (enw lle) (Castileg: Robres ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

roca (eb) (roces) carreg, craig

rodeyau (ans) (rodeyaus, rodeyada, rodeyadas)

una casa rodeyada d’oliveras tŷ wedi ei gylchynu gan olewydd

roman (ans) (romans, romana, romanas) Rhufeinig

via romana heol Rufeinig

a muralla romana y mur Rhufeinig

romance (ans) (romances) Románs

idioma romance iaith Romáwns

royo (ans) (royos, roya, royas) coch

Puios Royos (enw lle, Taust) bryniau coch

runa (eb) (runes) adfail

runas d'una ciudat prerromana adfeilion tref gyn-Rufeinig

Sadaba (enw lle) (Castileg: Sádaba) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (Un o’r ‘Cinco Villas’ (= pum tref) y mae’r enw cyfeirio atynt: Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico) (Yn y flwyddyn 1263 fe’i nodir fel Sadava la Viella)

salida (eb) (salidas) 1/ ymadawiad 2/ ffordd allan

salmon (eg) (salmons) eog

salvache (ans) (salvaches) gwyllt

Sancho (eg) enw bedydd o’r Hen Fasgeg, o’r Lladin SANCTIUS, enw merthyr o Gristion a ferthyrwyd yn Córdova yn 851; bu’n enw ar fasg fu’n frenin ar Navarra / Nafarroa, Sancho’r Cyntaf, a anwyd c. 860. Sancho y Pumed, Brenin Nafarroa, fu yn ogystal yn frenin ar Aragôn.

sangre (eb) (sangres) gwaed

sant (eg) (sants) sant

Sant Chuan Sant Ioan

Sant Chuan Evanchelista Ioan Efengylydd

Sant Chuan Bautista Ioan Fedyddiwr

Sant Mateu Sant Mathew

Sant Per Sant Pedr

Sant Andreu Sant Andreas

santa (eb) (santas) santes

Santa María y Santes Fair

Santa Cristina y Santes Cristina

Sant Garrén (enw lle) (Castileg: Sangarrén) Trefgordd yn swydd Os Monegros

sargantana (eb) (sargantanas) genau-goeg, madfall (Lacerta muralis)

(delwedd D4255)

Sarinyena (enw lle) (Castileg: Sariñena) Trefgordd yn swydd Os Monegros

secretaire (eg) (secretaires) ysgrifennydd

seguntes (ardd) yn ôl

seguntes a tradición yn ôl y traddodiad

Secastiella (eb) (Castileg: Secasteilla). Trefgordd yn swydd Ribagorza.

TARDDIAD: Saith gastell. SIET (= saith) < Lladin SEPTEM (= saith). CASTIELLA = castells (Lladin CASTELLUM (enw diryw) = castell, CASTELLA (lluosog) = castells). Enwau’r saith gastell: Secastiella, Munyons, Ubiergo, Bulturina, Torreciudat, Castro, a Torre de Mendaleya

selva (eb) (selvas) coedwig

selva de pinos coed pinwydd

semaforo (eg) (semafors) golau traffig

semana (eg) (semanas) wythnos

iste cabo de semana y penwythnos hwn

ista semana yr wythnos hon

semontano (eg) (semontanos) gwastadedd wrth droed mynydd

Tarddiad: = ‘tir o dan fynydd neu grib’; rhagddodiad + enw + olddodiad; (SO < Lladin SUB = tan), (MONT < Lladin MÔNS, MONT-= mynydd), (-ANO < Lladin –ÂNUS = olddodiad ansoddeiriol) Cymharer català SAMONTÀ = (andossair) yn petrhyn i’r tir wrth droed mynydd; (sg) tir wrth droed mynydd. Mae ardal o’r dref L’Hospitalet yn Nghatalonia o’r enw SAMONTÀ:

Semontano de Balbastro (enw lle) (Castileg: Somontano de Barbastro) swydd yn Aragôn (‘gwastadedd Balbastro’)

(delwedd D4238)

Sena (enw lle) (Castileg: Sena ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Senés d'Alcubierre (enw lle) (Castileg: Senés de Alcubierre) Trefgordd yn swydd Os Monegros

setiembre (eg) Medi

seu (eb) (seus) 1/ cadair esgob 2/ cadeirlan, eglwys gadeiriol 3/ pencadlys cwmni, cymdeithas, clwb, ayyb

a Santa Seu Esgobaeth y Pab, yr Esgobaeth Sanctaidd

Plaza d’a Seu enw sgwâr yn Zaragoza (hynny yw, Plaza de la Seo yn ôl ei enw Castileg)

Tarddiad: Lladin SÊDES = sedd. Yr un tarddiad â’r gair Cymraeg ‘swydd’.

sequera (eg) (sequeras) sychder

sieglo (eg) (sieglos) canrif

a fins d'o sieglo X diwedd Dy ddegfed ganrif

Sierra d'Albarrazín (enw lle) (Castileg: Sierra de Albarracín) swydd yn Aragôn

(delwedd D4232)

Sierra de Luna (enw lle) (Castileg: Sierra de Luna) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

sindembargo (adv) serch hynny

sinyor (eg) (sinyors) bonheddwr

sinyora (eb) (sinyoras) bonheddwraig

situación (eb) (situacions) sefyllfa

en ista situación yn y sefyllfa hon

sobirania (eb) (sobiranias)

a sobiranía d'Aragón sofraniaeth Aragôn

Sobrarbe (enw lle) (Castileg: Sobrarbe) swydd yn Aragôn

*(delwedd D4234)

sobrarbenc (ans) (sobrarbencs, sobrarbenca, sobrarbencas) yn perthyn i swydd Sobrarbe

sobrarbenc (eg) (sobrarbencs) un o swydd Sobrarbe

sobrarbenca (eb) (sobrarbencas) un o swydd Sobrarbe

sobre (ardd) ar

sobre tot mwy na dim

sobre (eb) (sornas) gwres llethol llaith, mylltra

solano (eg) (solanos) araul, ochr bryn yn wynebu’r haul

Tarddiad: Lladin SÔLÂNUS = yn perthyn i’r haul (SÔL = haul) + (-ÂNUS = olddodiad)

Sos d'o Rei Catolico (enw lle) (Castileg: Sos del Rey Católico) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (Un o’r ‘Cinco Villas’ (= pum tref) yn enw’r swydd: Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico)

sudueste (eg) de-orllewin

a lo sudueste de Zaragoza i’r de-orllewin o Zaragoza

suya (ans) (suyas) ei; eich (+ enw benywaidd)

a suya muller ei wraig; eich gwraig

suyo (ans) (suyos) ei; eich (+ enw gwrywaidd)

o suyo dizionario ei eiriadur ef; ei geiriadur hi; eich geiriadur chi

os suyos dos fillos ei ddau blentyn / ei ddau fab; ei dau blentyn / ei dau fab; eich dau blentyn / eich dau fab

Tabiernas d'Isuela (enw lle) (Castileg: Tabernas de Isuela) Trefgordd yn swydd Plana de Uesca. Yn lleol, Tabiernas (heb yr ychwanegiad d’Isuela). (‘tafarnau (afon) Isuela’)

(delwedd D4250)

ta (ardd) i, ar gyfer

Ta más detalles, veyer l'articlo Concello de Uesca am fwy o wybodaeth, gweler yr erthygl Cyngor Uesca

ta cutio (adf) am byth

Galas ta cutio Cymru am byth

tal (adf)

qué tal plantas? sut wyt ti?

tambor (eg) (tambors) caban gwyliwr gwinllan

Tarazona (enw lle) (Castileg: Tarazona) Trefgordd yn swydd Tarazona y Moncayo (Yn Gatalaneg: Tarassona i el Moncayo)

(delwedd D4206)

Tarazona y Moncayo (enw lle) (Castileg: Tarazona y el Moncayo) swydd yn Aragôn

(delwedd D4243)

tarcheta (eb) (tarchetas) cerdyn

tarcheta d'identidat cerdyn adnabod

tardi (eg) (tardis) prynháwn

buena tardi pnawn da

Tardienta (enw lle) (Castileg: Tardienta ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

taroncha (ans) (taronchas) oren, melyngoch. Gweler narancha.

tartara (eb) (tartaras) sgri

Taust (enw lle) (Castileg: Tauste) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (Un o’r ‘Cinco Villas’ (= pum tref) yn enw’r swydd: Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico)

teatro (eg) (teatros) theatr

companyía de teatro cwmni theatr

tecnolochia (eb) (tecnolochias) technoleg

terreno (eg) (terrenos) darn o dir

tesis (eb) (tesises??) traethawd

tesis de licenciatura traethawd gradd

tiempo (eg) (tiempos) amser

con o tiempo ista región se castellanizó gydag amser Castileiddwyd y rhanbarth hon

tierra (eb) (tierras) tir

as tierras de l'Ebro ardal glannau Ebro

toponima (eg) (toponimos) enw lle

torista (eg) (toristas) tw^rist

Torralba d'Aragón (enw lle) (Castileg: Torralba de Aragón) Trefgordd yn swydd Os Monegros

torre (eb) (torres) tŵr

torre albarrana tŵr allannol, tŵr y tu allan i gysylltfur castell sydd wedi ei gydio iddo â phont neu fwa (Arabeg BARRÂNÎ = allan, estron. Cf Malteg BARRA (adf) = allan, BARRANI (eg, ans) = estron. Cf Aragonés BARRIO (< Castileg) < Arabeg BARRÎ = yn perthyn i dir agored, BARR = allan + -Î olddodiad ansoddeiriol).

Torrent d'a Cinca (enw lle) (Castileg: Torrente de Cinca, Catalaneg: Torrent de Cinca), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

Torres de Barbués (enw lle) (Castileg: Torres de Barbués ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

tot (ans) (totz, tota, totas) pob

totz os anyos bob blwyddyn (‘y blynyddoedd i gyd’)

en totas as parlas alto-aragonesas ym mhob un o dafodieithoedd Aragôn Uchaf

tot (eg) (totz) popeth, y cwbl

sobre tot mwy na dim

tozal (eg) (tozals) bryn

tradicion (eb) (tradicions) traddodiad

seguntes a tradición yn ôl y traddodiad

trai..??

que traiga bueno da boch chi

tramvia (eg) (tramvias) 1/ tram 2/ rhwydwaith tramiau, sustem tramiau

o Tramvia de Zaragoza sustem tramiau Zaragoza

tramviario (ans) (tramviarios, tramviaria, tramviarias) yn perthyn i dramiau

rete tramviario rhwydwaith tramiau, sustem tramiau

trancon (eg) (trancons) gris, stepen

transchenico (ans) (transchenicos, transchenica, transchenicas) trawsgenig

o cautivo de panizos transchenicos tyfu indrawn trawsgenig

transporte (eg) (transportes) cludiant

transporte público cludiant cyhoeddus

traza (eb) (trazas) ffurf

treballo (eg) (treballos) gwaith

trilingüe (ans) teirieithog

actualment Aragón ye un territorio trilingüe ar hyn o bryd gwlad deirieithog yw Aragôn

tronada (eb) (tronadas) storm daranau

trucar (ba) galw (rhywun) ar y ffôn

truita (eb) (truitas) brithyll

turista (eg, eb) (turistas) twrist

turquesa (eb) (turquesas) glasfaen

turquesa (ans) gwyrddlas

ubaga (eb) (ubagas) cil haul, ochr bryn neu fynydd sydd yn wynebu’r gogledd ac felly nad yw’n derbyn llawer o heulwen. Hefyd: paco

Tarddiad: Lladin OPÂCUS = cysgodol, mewn cysgod, tywyll.

-uel (olddodiad bychanol; ffurf dalfyredig ar –uelo, -uela) Fe’i ceir mewn enwau lleoedd.

pozuel = pozuelo (qv)

pedruel = pedruela (qv)

-uela (olddodiad bychanol) Fe’i ceir mewn enwau lleoedd

iglesuela eglwys fach

-uelo (olddodiad bychanol) Fe’i ceir mewn enwau lleoedd

pozo lle dwfn, pozuelo lle dwfn bach

uembra (eg) (uellos) cysgod

uello (eb) (uembras) llygad

Uesca (eb) 1/ enw dinas 2/ enw talaith (Castileg: Huesca. Catalaneg: Osca. Oscitaneg: Osca. Basgeg: Huesca).

(delwedd 4276)

uevo (eg) (uevos) ŵy

Uncastiello (enw lle) (Castileg: Uncastillo) Trefgordd yn swydd Cinco Villas (Un o’r ‘Cinco Villas’ (= pum tref) yn enw’r swydd: Uncastiello, Taust, Sadaba, Exeya d'os Caballers, Sos d'o Rei Catolico)

Undués de Lerda (enw lle) (Castileg: Undués de Lerda) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

universo (eg) (universos) bydysawd

en l’universo yn y bydysawd

Urriés (enw lle) (Castileg: Urriés ) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

Utevo (enw lle) (Castileg: Utebo) Trefgordd yn swydd Zaragoza (Yn Gatalaneg: Utebo)

(delwedd D4208)

vaca (eb) (vacas) buwch

Gweler vaqueta

vago (eg) (vagos) tir diffaith, safle adeiladu

vago edificable safle adeiladu

(Ceir vago hefyd yn Nghastileg Aragôn)

variant (eb) (variants) amrywiad

viache (eg) (viaches) taith

viacher (eg) (viachers) teithiwr

viachera (eb) (viacheras) teithiwr (= merch / gwraig), teithwraig

vaqueta (eb) (vaquetas) buwch fach

vaqueta de Dios (Coccinella septempunctata) (‘buwch fach Duw’) buwch fach gota, buwch goch gota (Cymharer ‘buwch goch Duw’ yn Ne-orllewin Cymru)

val (eb) (vals) glyn, dyffryn

Val d’Echo (enw lle) (Castileg: Valle de Hecho) Trefgordd yn swydd Chacetania

(delwedd D4248)

Val de Xalón (enw lle) (Castileg: Valdejalón) swydd yn Aragôn. Prif dref: L'Almunia de Donya Godina (Castileg: La Almunia de Doña Godina)

(delwedd D4244)

Valfarta (enw lle) (Castileg: Valfarta ) Trefgordd yn swydd Os Monegros

Vallobar (enw lle) (Castileg: Ballobar, Catalaneg: Vallobar), trefgordd yn swydd Baixa Cinca

Val Palmas (enw lle) (Castileg: Valpalmas) Trefgordd yn swydd Cinco Villas

variedad (eg) (variadades) rhywogaeth

tuya variedad dialectal dy dafodiath dithau

vasco (ans) (vascos, vasca, vascas) 1. Basgaidd 2. Basgeg

a luenga vasca yr iaith Fasgeg

vecin (eg) (vecins) 1 cymydog 2 preswylydd; vecins = preswylwyr, trigolion

os vecins de Sandiniés trigolion (pentref) Sandiniés

vechetal (ans) (vechetals) llysieuol

vechetarian (eg) (vechetarians) llysfwytäwr

vechetariana (eb) (vechetarianas) llysfwytäwraig

vegada (eb) (vegadas) tro

d’una vegada unwaith ac am byth

una vegada un tro

a primera vegada y tro cyntaf

bellas vegadas yn aml

Vera de Moncayo (enw lle) (Castileg: Vera de Moncayo) trefgordd yn Tarazona y Moncayo. Yma y mae O Monesterio de Veruela (= Mynachdy Veruela)

(dewlwedd D4254)

verde (ans) (verdes, verda, verdas) gwyrdd

vico (eg) (vicos) cymdogaeth, rhan o ddinas, ardal mewn dinas

A Ciudat Chardín ye un vico d'a ciudat de Zaragoza situato en o districto d'As Delicias Cymdogaeth yn ninas Zaragoza wedi ei lleoli yn ardal As Ddelícias yw A Ciutat Chardín (= yr ardd-ddinas)

video (eg) (videos) fideo

viello (ans) (viellos, viella, viellas) (ans) hen

Plaza Viella Hen Sgwâr

viento (eg) (vientos) (eg) gwynt

Viliella d'a Cinca (enw lle) (Castileg: Velilla de Cinca, Catalaneg: Vilella de Cinca), trefgordd yn swydd Baixa Cinca (Catalaneg: ei hiaith)

Villanueva de Sixena (enw lle) (Castileg: Villanueva de Sigena) Trefgordd yn swydd Os Monegros (Yn Gatalaneg: Vilanova de Sixena)

(delwedd D4209)

vin (ef) (vins) gwin

virchen (eb) (virchens) gwyryf, morwyn

a Virchen María Y Forwyn Fair, Mair Forwyn

Asumpción d'a Virchen María Dyrchadael Mair

votacion (eb) (votacions) pleidlais

en una votación achustada mewn pleidlais glos

vulcán (eg) (vulcáns) llosgfynydd

vusté (eg) (vustés) chwi

Xiloca (enw lle) (Castileg: Jiloca) swydd yn Aragôn

(delwedd D4226)

xordiga (eb) (xordigas) danhadlen boeth

y (cys) a

Defnyddir y llythyren ‘y’ ar gyfer y cysylltair hwn i’w wahanaethu oddi wrth yr adferf ‘i’.

yo (rhagenw) mi, fi

a yo me dicen Maria Mari yw f’enw i

zaguer (ans) (zaguers, zaguera, zagueras) diweddaraf, olaf

en o zaguer quarto d'o sieglo XVII yn chwarter olaf yr ail ganrif ar hugain

zaguera (eb) diwedd??

en zagueras o’r diwedd

Zaidín (enw lle) (Castileg: Zaidín, Catalaneg: Saidí), trefgordd yn swydd Baixa Cinca (Catalaneg: ei hiaith)

Zaragoza (enw lle) (Castileg: Zaragoza) Trefgordd yn swydd Zaragoza. Prifddinas Aragôn. (Yn Gatalaneg: Saragossa)

a ciudat de Zaragoza dinas Zaragoza

(delwedd D4210)

Zaragoza (enw lle) (Castileg: Zaragoza) swydd yn Aragôn. TARDDIAD: O’r enw ymeradwr Caesar Augustus) daw enw’r ddinas (Caesar Augustus > Caesaraugusta > Zaragoza)

(delwedd D4218)

Zella (orgraff GU) gweler Cella

Zinco Billas (orgraff GU) gweler Cinco Villas

.....

Sumbolau: Æːæːā ē ī ō ū W̄ w̄ ȳ/ ˡ ɑ æ æːɛ ɪ ɔ ʊ ə ɑˑ eˑ iˑ oˑ uˑ ɑː æː eː iː oː uː / ɥ / ˡ ð ɬ ŋ ʃ ʧ θ ʒ ʤ / aɪ ɔɪ əɪ uɪ ɪʊ aʊ ɛʊ əʊ / ә ʌ ẃ ă ĕ ĭ ŏ ŭ ẅ ẃ ẁ Ẁ ŵ ŷ ỳ Ỳ [ә gæ:r]
---------------------------------------
Y TUDALEN HWN /THIS PAGE / AQUESTA PÀGINA:
www.kimkat.org/amryw/1_geiriaduron/geiriadur-aragoneg-cymraeg_POMGRANAD_0443.htm
---------------------------------------
Creuwyd / Created / Creada: ??
Adolygiadau diweddaraf / Latest updates / Darreres actualitzacions: 04-05-2018, 18-04-2018, 2005-03-08, Dÿdd Sul 13 05 2001
Delweddau / Imatges / Images:

Ffynhonnell / Font / Source:

Freefind.
Archwiliwch y wefan hon
SEARCH THIS WEBSITE
Adeiladwaith y wefan
SITE STRUCTURE
Beth sydd yn newydd?
WHAT’S NEW?

Ble'r wyf i? Yr ych chi'n ymwéld ag un o dudalennau'r Wefan CYMRU-CATALONIA
On sóc? Esteu visitant una pàgina de la Web CYMRU-CATALONIA (= Gal·les-Catalunya)
Where am I? You are visiting a page from the CYMRU-CATALONIA (= Wales-Catalonia) Website
Weə-r äm ai? Yüu äa-r víziting ə peij fröm dhə CYMRU-CATALONIA (= Weilz-Katəlóuniə) Wébsait